Η κρίση της πανδημίας έχει καταδείξει ότι οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την τεράστια αβεβαιότητα, την πολυπλοκότητα, τη μεταβλητότητα, τις ασυμμετρίες και τις πολύμορφες προκλήσεις που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη εποχή εφαρμόζοντας παραδοσιακά στατικά εργαλεία και γραμμικά μοντέλα. Η έμφαση στην αποδοτικότητα και τις σταδιακές βελτιωτικές αλλαγές (incrementalism) χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ασυμμετρία, η περιπλοκότητα και η αλληλεξάρτηση, εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες σε βάθος χρόνου. Χρειάζονται ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας, ολιστικές, πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις και δυναμικά εργαλεία.
Το νέο Μοντέλο Καινοτομίας που έχω αναπτύξει μπορεί να βοηθήσει τους οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα ώστε να αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και να αποφύγουν τις αρνητικές ασυμμετρίες (κινδύνους). Απ’ τη μια η αύξηση της έκθεσης (increase the exposure) σε ευνοϊκές ασυμμετρίες και η αξιοποίηση των ευκαιριών μπορεί να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Απ’ την άλλη η μείωση της έκθεσης (decrease of exposure) σε αρνητικές ασυμμετρίες μπορεί να ελαχιστοποιήσει / εξαλείψει το ρίσκο της καταστροφής.
Η διττή αυτή στρατηγική με την ονομασία Antifragility (αντι-ευθραυστότητα) εφευρέθηκε από τον καθηγητή Nassim Taleb. Η ιδιότητα αυτή είναι πέρα από την ανθεκτικότητα ‘resilience’ ή την ευρωστία ‘robustness’. Αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν απλώς αντέχει σε ένα σοκ αλλά βελτιώνεται πραγματικά εξαιτίας αυτού. Το ανθεκτικό αντιστέκεται στα σοκ και παραμένει το ίδιο. Το αντιθραυστικό γίνεται καλύτερο. Η αντι-εύθραυστη οργάνωση αναπτύσσεται από μεταβλητότητα και διαταραχή.
Ο γραμμικός τρόπος σκέψης δεν μπορεί να διακρίνει ότι τα πιθανά οφέλη που μπορούν να επιφέρουν οι θετικές ασυμμετρίες (convexity bias) είναι περισσότερα από τη ζημιά. Ο παράγοντας χρόνος, η μεταβλητότητα, η αταξία, η τυχαιότητα και η αβεβαιότητα αυξάνουν το όφελος –παρά τη ζημιά– που προκύπτει μέσα από την αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών. Το στοιχείο αυτό διαφεύγει του γραμμικού τρόπου σκέψης. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να μισούν την αβεβαιότητα – όμως η αβεβαιότητα αποτελεί την πρώτη ύλη της καινοτομίας. Ενόσω η καινοτομία αδυνατεί να τιθασεύσει την ιδιότητα Antifragility, ο καταστροφικός φαύλος κύκλος ‘από κρίση σε κρίση’ θα συνεχιστεί και το επόμενο χτύπημα του μαύρου κύκνου θα θερίσει τα πάντα για ακόμη μια φορά.
Οι εταιρείες μπορούν να μετατρέψουν τις ασυμμετρίες σε πόρους και να επωφεληθούν αποκτώντας ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το χτίσιμο ικανοτήτων μέσα από ασυμμετρίες προϋποθέτει ότι η εταιρεία μπορεί να κάνει καλά τρία πράγματα: α) Να ανακαλύψει τις ασυμμετρίες και να διακρίνει την προοπτική μεταξύ τους, β) να μετατρέψει τις ασυμμετρίες σε ικανότητες και να τις ενσωματώσει στρατηγικά στη διαμόρφωση ενός οργανωσιακού σχεδιασμού ώστε να τις αξιοποιήσει με ένα βιώσιμο τρόπο και γ) να συνταιριάσει τις δυνατότητες που πηγάζουν από τις ασυμμετρίες με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.
Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας μπορεί να:
1. Μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο –επιστημονικό, κοινωνικό, οικονομικό– της καινοτομίας.
2. Πολλαπλασιάσει την επίδοση/απόδοση του Κρατικού Προϋπολογισμού 2021 βοηθώντας στην: α) Διαμόρφωση πολιτικών και σχεδίων που επιφέρουν ασύμμετρα αποτελέσματα και β) ανάπτυξη μεταρρυθμιστικών καινοτομιών σε τομείς με καίριο κοινωνικό αποτύπωμα.
3. Συμβάλει στη βελτίωση και αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου μέσα από την καλύτερη αντιμετώπιση των ασύμμετρων κινδύνων. Σημαντικά κριτήρια για την εκτίμηση της πιστοληπτικής ικανότητας από οίκους αξιολόγησης αποτελεί ο κίνδυνος της χώρας, ο κίνδυνος του κλάδου και ο επιχειρηματικός κίνδυνος.
4. Ενισχύσει την ανθεκτικότητα του νέου Αυτοδιοικητικού Μοντέλου. Στο πλαίσιο της νέας μορφής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης των 17 δήμων και των 32 συμπλεγμάτων κοινοτήτων, εισηγούμαι τη δημιουργία ‘Περιφερειών Καινοτομίας’ οι οποίες θα λειτουργούν ως ενιαίες περιοχές συν-ανάπτυξης. Βασικός στόχος είναι η επίτευξη κρίσιμης μάζας, η ανάπτυξη συνεργειών και η ανάδειξη και αξιοποίηση των ειδικών χαρακτηριστικών και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε περιφέρειας. Η κοινωνική καινοτομία και η κοινωνική επιχειρηματικότητα αποτελούν δύο σημαντικά νέα πεδία που μπορούν να επεκταθούν και ενισχυθούν μέσα από την επιχειρούμενη Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
5. Βοηθήσει τις επιχειρήσεις να καινοτομήσουν σε πραγματικό χρόνο ή σε σχεδόν πραγματικό χρόνο μέσα από την αξιοποίηση των τεχνολογιών ψηφιακού μετασχηματισμού: μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπηρεσίες κινητής τεχνολογίας, τεχνολογίες cloud, ανάλυση δεδομένων, διαδίκτυο των πραγμάτων, ρομποτική και αυτοματοποίηση, τρισδιάστατη εκτύπωση, τεχνητή νοημοσύνη και κυβερνοασφάλεια. Σήμερα οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις χρειάζονται εβδομάδες, μήνες και χρόνια για να αναπτύξουν νέες καινοτομίες τη στιγμή που οι ασύμμετρες απειλές –π.χ. μεταλλάξεις και μεταδοτικότητα Covid-19– αναπτύσσονται με εκθετικούς ρυθμούς. Η επιτάχυνση της καινοτομίας είναι εκ των ων ουκ άνευ.
6. Εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη: Δημόσιες Υπηρεσίες, Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Επιχειρήσεις (Startups και Μεγάλες Εταιρείες), Τράπεζες, Κυκλική Οικονομία, Διαχείριση Ποιότητας (Πρότυπα και Τυποποίηση), Συστήμα Έρευνας και Καινοτομίας, Πλάνο Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης, Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων, Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας (Οικονομική Διπλωματία, Έξυπνη Άμυνα, Nation Branding), Σχεδιασμό και Υλοποίηση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων (Ορίζοντας Ευρώπη 2021–2027, Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Σχέδιο Ανάκαμψης για την Ευρώπη κ.ά.).
Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος:
α) Αποτελεί το μόνο εργαλείο –σε παγκόσμιο επίπεδο– που ενσωματώνει την ιδιότητα Antifragility στη διαδικασία της καινοτομίας.
β) Παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό 250 σελίδων στον οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται ένα Πρότυπο Εργαστήρι για ενίσχυση της διεπιστημονικής δημιουργικότητας και της ικανότητας καινοτομίας των Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, του Διπλωματικού Σώματος, των Ενόπλων Δυνάμεων, των Επιχειρήσεων καθώς και των Εκπαιδευτικών, Ερευνητών και Φοιτητών.
γ) Είναι στη διάθεση της Κυβέρνησης και της Βουλής των Αντιπροσώπων για άμεση αξιοποίηση στο πλαίσιο του σχεδιασμού και υλοποίησης του Κρατικού Προϋπολογισμού 2021.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
