Γιώργος Περδίκης*
Το 2025 θα είναι η χρονιά που θα εφαρμοστεί καθολικά και στην Κύπρο το σύστημα ΠΟΠ όπως λένε οι εμπλεκόμενοι δηλαδή το σύστημα «Πληρώνω όσο πετώ». Ή μάλλον όχι;
Για όσους δεν άκουσαν ακόμα γι αυτό, να ενημερώσω ότι το σύστημα ΠΟΠ θα αλλάξει εντελώς ένα σημαντικό μέρος της καθημερινής μας ζωής και θα επηρεάσει εν μέρει τα οικογενειακά μας οικονομικά. Κι όλα αυτά στο όνομα της ανάγκης για μείωση των οικιακών αποβλήτων άρα της μείωσης των επιπτώσεων στο περιβάλλον και την υγεία μας και βεβαίως- να το πούμε κι αυτό- στην μείωση του κόστους της διαχείρισης των σκουπιδιών.
Η λογική του να πληρώνει το κάθε νοικοκυριό για τα σκουπίδια που το κάθε ένα ξεχωριστά παράγει, υποτίθεται ότι οδηγεί στην μείωση της συνολικής κατανάλωσης προϊόντων και επακόλουθα στην μείωση των οικιακών αποβλήτων.
Τί γίνεται όμως με τα νοικοκυριά των πολύτεκνων ή των νέων γονιών με βρέφη τα οποία παράγουν αναγκαστικά περισσότερα σκουπίδια;
Όπως και σε όλα τα θέματα που αφορούν την Πράσινη Μετάβαση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και ο κοινωνικός αντίκτυπος και να βρεθούν αντισταθμιστικά μέτρα με θετικό κοινωνικό πρόσημο. Σε αντίθετη περίπτωση η κοινωνική αδικία θα οδηγήσει το νέο σύστημα συλλογής των οικιακών αποβλήτων σε ανατροπή.
Η πιλοτική εφαρμογή του συστήματος στον τότε δήμο Αγλαντζιάς μας άφησε αμφιλεγόμενες εμπειρίες. Στη βάση αυτών των εμπειριών οι αρμόδιες τοπικές αρχές προβληματίζονται ενώ ένα μεγάλο πολιτικό κόμμα- το ΑΚΕΛ- έχει ήδη ζητήσει επισήμως την αναστολή εφαρμογής του ΠΟΠ, εξέλιξη που θεωρείται σχεδόν σίγουρη.
Άλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά που θα συμβεί αυτό αφού από την 1η Ιανουαρίου του 2024, πήγαμε στον Ιούλιο 2024 και μετά στην 1η Ιανουαρίου 2025 και…βλέπουμε.
Στην δική μου αντίληψη σχεδόν καμία τοπική αρχή είναι έτοιμη να εφαρμόσει το ΠΟΠ. Ήδη υπάρχουν εισηγήσεις για τροποποίηση της μεθόδου εφαρμογής της (πχ από την μέθοδο της προπληρωμένης σακούλας στη μέθοδο του προπληρωμένου κάδου) ενώ η αναβολή της εφαρμογής του ΠΟΠ τουλάχιστον μέχρι το 2025 πρέπει να θεωρείται βέβαιη.
Για να καταλάβουμε τη σημασία του θέματος αρκεί να θυμηθούμε ότι η Κύπρος κατέχει αρνητικές πρωτιές στα θέματα της παραγωγής και διαχείρισης των οικιακών αποβλήτων στην ΕΕ, ενώ βρισκόμαστε ήδη ως χώρα ενώπιον των ευθυνών μας αφού εκκρεμούν υποθέσεις κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Εκτιμώ ότι τα νοικοκυριά στο τέλος του νέου χρόνου θα κληθούν να πληρώσουν το τίμημα της ανεπάρκειας (και αδιαφορίας) των διαφόρων επιπέδων διοίκησης αυτής της χώρας, ξεκινώντας από τους δήμους και φτάνοντας ως το προεδρικό. Η αύξηση του κόστους διαχείρισης των σκουπιδιών που θα κληθεί να αναλάβει ο κάθε κύπριος, θα τον οδηγήσει -πλην κάποιων εξαιρέσεων- να αναζητήσει άλλες πιο «έξυπνες» λύσεις, όπως έχει αποδείξει και η περίπτωση της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος στο δήμο Αγλαντζιάς.
Αμφιβάλλω αν είναι σε τέτοιο βαθμό αναπτυγμένη η περιβαλλοντική κοινωνική ευθύνη των κυπρίων πολιτών που όταν θα βρεθούν μπροστά στο δίλημμα να πληρώσουν ή να ρυπαίνουν, θα επιλέξουν το πρώτο. Και γιατί να το κάνουν άλλωστε;
Μήπως η εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων και πληρώνει» στην Κύπρο έχει καλύτερα αποτελέσματα στα 17 χρόνια από την υιοθέτηση της και την -υποτίθεται- νομοθετική κατοχύρωσή της με τον «περί της Περιβαλλοντικής Ευθύνης όσον αφορά την Πρόληψη και την Αποκατάσταση Περιβαλλοντικής Ζημιάς Νόμο του 2007 (Ν. 189(I)/2007)» ;
Ούτε το κράτος, ούτε οι επιχειρήσεις και ούτε οι πολίτες πληρώνουν το πραγματικό κόστος της ρύπανσης ώστε- κατά την ευφάνταστη αυτή έμπνευση του πράσινου καπιταλισμού- να οδηγηθούν σε οικολογικές πρακτικές που θα μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.
Αντίθετα μοιάζουν να επιλέγουν να ρυπαίνουν και ας πληρώνει η Φύση και Άνθρωπος το κόστος.
Κατά μία μεταφορική έννοια αυτό συμβαίνει και με όλα τα «σκουπίδια» που ρυπαίνουν την ζωή μας. Εξακολουθούμε να παράγουμε «σκουπίδια», να ζούμε με τα «σκουπίδια» και να μας κυβερνούν τα «σκουπίδια», και ας πληρώνουμε το κόστος.
Αλλά είμαστε στην αρχή του χρόνου και συνηθίζεται ή αν θέλετε επιβάλλεται, να είμαστε αισιόδοξοι και θετικοί.
Ας ευχηθούμε λοιπόν ότι το 2025 θα γίνουν όλες εκείνες οι προετοιμασίες ώστε μέσα στον επόμενο χρόνο όντως να μπορούμε να πούμε ότι ξεκινούμε να μειώνουμε το αρνητικό περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα, κι ότι ξεκινούμε να μειώνουμε τα σκουπίδια (και τα «σκουπίδια») στη ζωή μας.
Ας ελπίσουμε ότι ξεκινούμε από το 2025 την διαδικασία για να μπούμε στο δρόμο της απαλλαγής-σε κάποιο βαθμό- από τα σκουπίδια και τα απόβλητα. Για μια άλλη Κύπρο, πιο πράσινη και πιο καθαρή.
*Πρόεδρος Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών
