Της Ιωάννας Βαρδαλαχάκη
[email protected]
Όταν τον Δεκέμβριο του 2019 εντοπίστηκε στην Γουχάν, ο νέος κορωνοϊός δεν είχε ακόμα επιστημονικό όνομα και για πολλούς ήταν ένα υγειονομικό πρόβλημα της Κίνας. Γρήγορα ο ιός διαδόθηκε έξω από τα σύνορα της χώρας, απλώθηκε στον πλανήτη, ονομάστηκε SARS-CoV-2 και η ασθένεια που προκαλεί έλαβε τον τίτλο της πανδημίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).
Σήμερα έχοντας κλείσει δύο χρόνια σε συνθήκες υγειονομικής κρίσης, δίνεται καμιά φορά η αίσθηση μιας πανδημίας που δεν έχει τέλος. Παρόλα αυτά κοιτώντας τον τελευταίο χρόνο, και παρά τη μερική οπισθοδρόμηση που προκάλεσε στην εκπνοή του χρόνου η παραλλαγή Όμικρον, έχουν γίνει αξιοσημείωτα βήματα, με διαθέσιμα ευρέως εμβόλια και θεραπείες για την καταπολέμηση του ιού.
Η πρόκληση πλέον είναι να σπάσει το όριο του καθολικού ο εμβολιασμός, με ενεργοποιημένη πάντα την κατάσταση alert- που καμιά φορά ξεχνάμε «κλειστή» παρασυρμένοι από τις μικρές νίκες στη μάχη κατά του ιού- και να λάβει ενδημικές διαστάσεις ο ιός, να κυκλοφορεί δηλαδή στην κοινότητα προκαλώντας περιφερειακές εστίες όπως η γρίπη.
Το μεγάλο ερώτημα, περιμένοντας την πανδημία να τελειώσει, είναι πότε θα γίνει ενδημικός ο ιός, το οποίο πρακτικά μεταφράζεται στο εξής ερώτημα: Τι να περιμένουμε μετά την παραλλαγή Όμικρον και κατά πόσο είναι πιθανό να αναδυθεί μια νέα και ακόμα πιο μεταδοτική παραλλαγή.
Αρκετοί ειδικοί θεωρούν μάλιστα την παραλλαγή Όμικρον ως δείκτη για τη μελλοντική εξέλιξη του Sars-Cov-2, καθώς η φύση φαίνεται να ευνοεί τις μεταλλάξεις που μολύνουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και αποτελεσματικά τα άτομα που έχουν ήδη κάποια ανοσολογική προστασία.
Οι μέχρι στιγμής μελέτες αν και επιβεβαιώνουν την υψηλή μεταδοτικότητα της Όμικρον, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν διεισδύσει βαθιά στους πνεύμονες, όπου ο ιός τείνει να κάνει τη μεγαλύτερη ζημιά. Αυτά τα συμπεράσματα υποστηρίζονται από επιδημιολογικά στοιχεία ότι ο κίνδυνος σοβαρής νόσου μειώνεται κατά το ήμισυ ή και περισσότερο με την Όμικρον. Παράλληλα, υπάρχουν μελέτες που καταλήγουν πως η Όμικρον μπορεί να διαπερνάει τα αντισώματα, ωστόσο, βρίσκει «τείχος» από μια άλλη γραμμή άμυνας, τα Τ κύτταρα, που παραμένουν δυναμικά στη μάχη κατά του στελέχους.
Μετά την Όμικρον έρχεται… ηρεμία;
Παρόλο που η Όμικρον έβγαλε εκτός πορείας την κούρσα προς την κανονικότητα και αναμένεται να διατηρήσει την υγειονομική απειλή για τους επόμενους μήνες- με το μοντέλο του Ινστιτούτου Μετρήσεων και Αξιολόγησης Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον να εκτιμάει ότι θα καταγραφούν 3 δισ. μολύνσεις παγκοσμίως τους επόμενους δύο μήνες-, τα πιο πιθανά σενάρια δείχνουν μια πολύ βελτιωμένη προοπτική μετά την Όμικρον. Η αισιοδοξία των ειδικών βασίζεται στην αυξανόμενη ανοσία του παγκόσμιου πληθυσμού, που αποκτάται είτε μέσω εμβολιασμού είτε μέσω της μόλυνσης, κάτι που είναι πιθανό να υποβαθμίσει τις συνέπειες του ιού σε λιγότερο σοβαρές.
«Η άνοδος των κρουσμάτων της Όμικρον στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική ήταν εξαιρετικά γρήγορη και μπορεί να δούμε μια εξίσου γρήγορη πτώση τους επόμενους ή δύο μήνες, αν και μπορεί να χρειαστούν τέσσερις έως έξι μήνες για να εξαπλωθεί η παραλλαγή σε όλο τον κόσμο», εξήγησε στους Financial Times o διευθυντής του ιατρικού ιδρύματος Wellcome, Τζέρεμι Φάραρ. Σύμφωνα με τον καθηγητή, στη συνέχεια, η ανοσία που έχει δημιουργηθεί είναι πιθανό να μας δώσει μια περίοδο ηρεμίας.
Αρκετά αισιόδοξος και ο καθηγητής στο University College του Λονδίνου, Τιμ Κόλμπορν, επιχειρώντας να ποσοτικοποιήσει την μείωση της έντασης του κορωνοϊού που αναμένει μέσα στο 2022, υποστήριξε ότι «είναι απολύτως λογικό να πιστεύουμε ότι το βάρος του Covid μπορεί να μειωθεί κατά 95% το 2022, έτσι ώστε να μην αποτελεί πλέον ένα από τα κορυφαία δέκα προβλήματα υγείας». «Αυτός θα ήταν ένας λογικός στόχος για τον τερματισμό της πανδημίας», είπε χαρακτηριστικά.
Τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι η Όμικρον θα εκτοπίσει τη Δέλτα στα περισσότερα μέρη του κόσμου, όπως ακριβώς η Δέλτα επικράτησε των προηγούμενων στελεχών. «Είμαι καθησυχασμένος από αυτή την προοπτική», είπε ο Φάραρ, εξηγώντας πως θα ανησυχούσε περισσότερο εάν κυκλοφορούσαν ταυτόχρονα διαφορετικές παραλλαγές. «Γιατί αυτό θα σήμαινε ότι εκμεταλλεύονται διαφορετικές οικολογικές θέσεις και θα καταλήγαμε σε μια δυνητικά επικίνδυνη δυναμική πολλαπλών στελεχών που αλληλεπιδρούν», σημείωσε.
Θα αναδυθεί μια νέα παραλλαγή;
Ακόμα όμως κι αν η Όμικρον γίνει το κυρίαρχο στέλεχος, θεωρείται βέβαιο ότι θα προκύψει μια νέα παραλλαγή του ιού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αν και οι περισσότεροι ιολόγοι περίμεναν ότι την παραλλαγή Δέλτα θα διαδεχόταν ένα πιο μολυσματικό στέλεχος, λίγοι προέβλεψαν μία τόσο υψηλή μεταδοτικότητα και ανοσολογική διαφυγή όπως της Όμικρον. Οι περιβαλλοντικές πιέσεις όμως που επιτρέπουν σε ορισμένες από τις μεταλλάξεις να ευδοκιμήσουν είναι προβλέψιμες.
Ένας κόσμος όπου οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν εκτεθεί στον Sars-Cov-2 θα ευνοήσει παραλλαγές που μεταδίδονται γρήγορα και εύκολα, ενώ διαφεύγουν της προσοχής του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος. Οι μεταλλάξεις που κάνουν τον ιό πιο θανατηφόρο είναι απίθανο να τον καταστήσουν πιο εξειδικευμένο και μπορεί ακόμη και να αποτελέσουν μειονέκτημα εάν εμποδίζουν την αποτελεσματική του μετάδοση.
«Αν και μπορεί κανείς να φανταστεί μια θανατηφόρα νέα παραλλαγή να εμφανίζεται που είναι πιο μεταδοτική αλλά και πιο επιβλαβής. . . Δεν ξέρω πόσο εφικτό θα ήταν αυτό για αυτόν τον ιό», είπε η κυτταρική βιολόγος και καθηγήτρια του UCL, Τζένιφερ Ρον. «Ο Sars-Cov-2 εξαρτάται από τη μόλυνση των κυττάρων και μπορεί να είναι ήδη κοντά στα όρια του δυναμικού του», είπε χαρακτηριστικά.
Ο ιός αναμένεται να μολύνει δισεκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους το 2022, επομένως δεν αποκλείεται να αναδυθεί ένα στέλεχος που εξαπλώνεται ακόμα πιο γρήγορα. Το αν η επόμενη κυρίαρχη παραλλαγή προκαλέσει πιο σοβαρή νόσηση και θανάτους θα εξαρτηθεί από την έκταση του εμβολιασμού και την τήρηση των βασικών μέτρων προστασίας σε όλο τον κόσμο. Αρκετοί επιστήμονες πιστεύουν μάλιστα ότι τα νέα παθογόνα γενικά τείνουν να γίνονται πιο ήπια με την πάροδο του χρόνου. Μένει να δούμε αν θα ισχύει για τους κορωνοϊούς.
«Ο Sars-Cov-2 θα συνεχίσει να δημιουργεί νέες παραλλαγές για πάντα, αλλά η κυτταρική μας ανοσία θα ενισχύει την προστασία από σοβαρές ασθένειες κάθε φορά που μολυνόμαστε», είπε ο καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Αγγλίας, Πολ Χάντερ. «Στο τέλος θα σταματήσουμε να ανησυχούμε για τον ιό», υπογράμμισε.
Τα απαισιόδοξα σενάρια
Αυτό το καθησυχαστικό σενάριο μπορεί να ισχύει εάν ο Sars-Cov-2 εξελιχθεί με ουσιαστικά γραμμικό τρόπο. Ωστόσο, υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος για ένα ξαφνικό εξελικτικό άλμα σε «κάτι έξω από το πεδίο που δεν προέρχεται από υπάρχουσες γενεαλογίες», επεσήμανε πιο συγκρατημένος ο Φαράρ, συνοψίζοντας τα πιθανά απαισιόδοξα σενάρια:
- Η μεταπήδηση: να εξελιχθεί ο Sars-Cov-2 σε πληθυσμό ζώων και στη συνέχεια να επιστρέψει στους ανθρώπους.
- Ο υβριβικός εφιάλτης: να ανταλλάξει γονίδια με διαφορετικό ιό μέσω ενός «γενετικού ανασυνδυασμού». Εάν, για παράδειγμα, κάποιος μολύνθηκε ταυτόχρονα με τον Sars-Cov-2 και τον σχετικό κορωνοϊό Mers, ο οποίος δεν μεταδίδεται εύκολα μεταξύ των ανθρώπων, αλλά σκοτώνει περίπου το 40% όσων έχουν μολυνθεί.
Αν και αυτό το εξελικτικό άλμα δεν αποκλείεται, οι περισσότεροι ειδικοί το θεωρούν εξαιρετικά απίθανο. «Φοβάμαι πολύ περισσότερο μια άλλη πανδημία που προκαλείται από έναν νέο ιό που δεν γνωρίζουμε ακόμη παρά από κάποια παραλλαγή του Sars-Cov-2», είπε ο Κόλμπορν.
