*της Δρος Ανδρούλλας Ελευθερίου
Η εθελοντική αιμοδοσία είναι μια ύψιστη πράξη αγάπης και αλτρουισμού, που σήμερα, στην κρίσιμη εποχή της πανδημίας του COVID-19, καθίσταται πιο αναγκαία από ποτέ.
Η 14η Ιουνίου σηματοδοτεί την Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη, μια πολύ ξεχωριστή ημέρα αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση του κόσμου σχετικά με την ανυπέρβλητη αξία της εθελοντικής, μη αμειβόμενης αιμοδοσίας και την ανάγκη για ασφαλές, ποιοτικό και επαρκές αίμα για όσους το χρειάζονται. Σε αυτούς περιλαμβάνονται και οι ασθενείς με θαλασσαιμία και άλλες διαταραχές της αιμοσφαιρίνης, οι οποίοι βασίζονται στις τακτικές μεταγγίσεις αίματος για την επιβίωση και την ευημερία τους. Επιπλέον, η Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία να ευχαριστήσουμε τους αφανείς ήρωες αιμοδότες σε όλο τον κόσμο για την ανιδιοτελή προσφορά του δώρου της ζωής στους συνανθρώπους τους.
Οι συχνές και εθελοντικές αιμοδοσίες είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τη διασφάλιση της ποιότητας, της ασφάλειας και της διαθεσιμότητας αίματος και προϊόντων αίματος, τόσο σε κανονικές όσο και σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως αυτές που έχει επιβάλει η πανδημία COVID-19. Ως εκ τούτου, οι αιμοδοσίες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθολικής κάλυψης για την υγεία και βασικό συστατικό ενός ανθεκτικού συστήματος υγείας.
Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Βάσης Δεδομένων του ΠΟΥ για την ασφάλεια του αίματος από 108 χώρες για το έτος 2018[1], διαπιστώνεται αύξηση 7,8 εκατομμυρίων αιμοδοσιών από εθελοντές, μη αμειβόμενους αιμοδότες από το 2013 έως το 2018. Συνολικά, 79 χώρες συλλέγουν πάνω από το 90% της συνολικής ποσότητας αίματος μέσω εθελοντικής αιμοδοσίας. Ωστόσο, 56 χώρες εξακολουθούν να καλύπτονται σε σημαντικό ποσοστό, πέρα του 50%, από τα μέλη της οικογένειας ή από επί πληρωμή αιμοδότες.
Όσον αφορά τις μεταγγίσεις αίματος σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, περίπου το 54% των μεταγγίσεων χορηγούνται σε παιδιά κάτω των 5 ετών, κυρίως για τη διαχείριση σοβαρών μορφών αναιμίας.
Δεδομένα που συλλέχθηκαν και αξιολογήθηκαν από τη ΔΟΘ, όπως προκύπτει από την πρόσφατα δημοσιευμένη «Παγκόσμια Ανασκόπηση Θαλασσαιμίας 2021[2]» της Ομοσπονδίας, δείχνουν ότι πέρα του 60% των ασθενών σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου γεννιέται και διαμένει η πλειονότητα των ασθενών με τη νόσο, αναφέρουν επαναλαμβανόμενες διακοπές ή αναβολές στις τακτικές μεταγγίσεις αίματος (περισσότερες από 15 φορές ετησίως). Ως αποτέλεσμα, πάνω από το 75% των μεταγγισιοεξαρτώμενων ασθενών σε αυτές τις χώρες αναφέρουν πολύ χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης (Hb) και, ως εκ τούτου, αυξημένο κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών για την υγεία τους.
Περίπου 20-40% της συνολικής ποσότητας αίματος δίδεται για τη διαχείριση ατόμων με αιμοσφαιρινοπάθειες (κυρίως β-θαλασσαιμία) σε Ιταλία, Ελλάδα και Κύπρο, ενώ παρόμοια είναι τα ποσοστά και σε άλλες χώρες ανάλογα με τον επιπολασμό αυτών των ασθενειών.
H υποδομή για τον πιο ασφαλή τρόπο συλλογής αίματος βασίζεται στις πρακτικές της εθελοντικής, μη αμειβόμενης αιμοδοσίας. Οι πολύ δυναμικές προσπάθειες που έγιναν κατά τις δεκαετίες του ’60 και ‘70 από τον Παγκύπριο Αντιαναιμικό Σύνδεσμο, την ιατρική κοινότητα και σύσσωμη την κοινωνία των πολιτών για την προβολή και ενίσχυση του θεσμού της αιμοδοσίας προς όφελος των πασχόντων με θαλασσαιμία, τελεσφόρησαν στη χώρα μας με την ίδρυση της Παγκύπριας Συντονιστικής Επιτροπής Αιμοδοσίας και Διαφώτισης (ΣΕΑΔ). Το σπουδαίο έργο της Επιτροπής κατέστησε την Κύπρο από τότε κιόλας αυτάρκη στην κάλυψη των αναγκών των πασχόντων, αλλά και του πληθυσμού γενικότερα σε αίμα, με την αξιοθαύμαστη αυτή παράδοση να συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Κατά την πανδημία του COVID-19 και παρά τους περιορισμούς στις μετακινήσεις,, οι αιμοδότες στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων και βοήθησαν να παραμείνουν τα αποθέματα αίματος όσο το δυνατόν πιο σταθερά και επαρκή στην πλειοψηφία των χωρών ανά το παγκόσμιο. Είναι, συνεπώς, επιβεβλημένο να ευχαριστήσουμε και να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας σε όλους εκείνους τους εθελοντές αιμοδότες που με την πράξη τους στις δύσκολες και πρωτόγνωρες για όλους μας συνθήκες, έδειξαν με αίσθημα κοινωνικής ευθύνης, την ευαισθησία τους και την ευσυνειδησία τους.
Παράλληλα, και ενόψει της συνεχιζόμενης αναθεώρησης των ευρωπαϊκών οδηγιών για το αίμα, τους ιστούς και τα κύτταρα (2002/98 / ΕΕ και 2004/23 / ΕΕ[3]), η Ευρώπη χρειάζεται να προσαρμόσει την ισχύουσα νομοθεσία της για το αίμα και τα προϊόντα αίματος στις τρέχουσες ανάγκες των ασθενών, των αιμοδοτών και των επαγγελματιών της υγειονομικής περίθαλψης με ιδιαίτερη έμφαση στη διατήρηση ποιοτικών προτύπων μέσω μιας γενικής διαδικασίας ελέγχου σε περιφερειακό επίπεδο, και της εφαρμογής μηχανισμών έτσι ώστε να διασφαλίζεται η επάρκεια και η βιωσιμότητα του αίματος σε όλες τις χώρες της Ένωσης, ιδίως σε περιόδους μολυσματικών επιδημιών.
Η διατήρηση και ενίσχυση αποτελεσματικών και ισχυρών συνεργασιών και συνεργασιών μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων μερών είναι θεμελιώδους σημασίας για την από κοινού αντιμετώπιση προκλήσεων σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και την καθολική πρόσβαση σε ασφαλή, αποτελεσματικά και υψηλής ποιότητας προϊόντα αίματος.
Εκ μέρους της παγκόσμιας κοινότητας των θαλασσαιμικών ασθενών που εκπροσωπεί η ΔΟΘ, εκφράζω τις πιο εγκάρδιες ευχαριστίες μου σε όλους τους αιμοδότες απανταχού που με την απαράμιλλη γενναιοδωρία τους χαρίζουν απλόχερα ζωή και ελπίδα στους πάσχοντες συνανθρώπους μας!
*Δρ. Ανδρούλλα Ελευθερίου
Ιολόγος BSC, MSc, PhD
Εκτελεστική Διευθύντρια Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας (ΔΟΘ)
[1] WHO, Blood safety and availability https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/blood-safety-and-availability
[2] TIF Global Thalassaemia Review 2021 www.thalassaemia.org.cy
[3] European Commission website – Revision of the EU legislation on blood, tissues and cells. https://ec.europa.eu/health/blood_tissues_organs/policy/revision_en
