Tης Ιωάννας Παναγίδου*
Πολλοί από εμάς εκτιμούμε ότι το θέμα της κλιματικής αλλαγής και των μεγάλων περιβαλλοντικών θεμάτων, που εμφανίζονται στην επικαιρότητα ολοένα και πιο έντονα το τελευταίο διάστημα, έχουν προκύψει πρόσφατα. Τα παραμύθια για τους μικρούς μας φίλους, της μακρινής δεκαετίας του 1970 έρχονται να μας διαψεύσουν, καθώς από τότε είχε αρχίσει να αναδεικνύεται η προσανατολισμένη συγγραφή τους στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.
Απλώς σήμερα, πιο επιτακτικά από ποτέ, επιβάλλεται να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος των «οικολογικών παραμυθιών», ώστε να διαβάζονται όλο και πιο συστηματικά στα παιδιά μας, με στόχο ένα πιο αισιόδοξο μέλλον για τον πλανήτη μας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι έρευνες μέσω μελέτης του αστικού περιβαλλοντικού τοπίου με τη βοήθεια δείγματος νηπίων, κατέδειξε ότι τα παιδιά ήδη από τέτοια ηλικία, έχουν την ικανότητα να εντοπίζουν τα περιβαλλοντικά προβλήματα και παράλληλα ως ενεργά μέλη της κοινότητας να οραματίζονται την αειφόρο αναβάθμιση της (Μπρέντας, 2021).
Κατά συνέπεια, η περιβαλλοντική αφύπνιση που παρέχεται μέσω της ανάγνωσης των θεματικών παραμυθιών, όπως τα οικολογικά, δύναται να βοηθήσει στην άνθιση της νόησης των παιδιών και να τους προσφέρει πολλαπλά ερεθίσματα προς μια πιο οικολογική αντίληψη. Φτάνει τα παραμύθια να περιέχουν μια εύληπτη ιστορία με νότες αισιοδοξίας, που να αφυπνίζει την περιέργεια και να κεντρίζει τη φαντασία των παιδιών.
Υιοθετώντας τις εν λόγω τεχνικές επικοινωνίας, το παραμύθι αποκτά τη δική του δυναμική αξία σε ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος, απευθυνόμενο προς τις νεαρότερες ηλικίες. Κατά την αφήγηση ενός παραμυθιού στην προσχολική και πρώτη ηλικία, προάγεται ο κόσμος των συναισθημάτων του παιδιού και ζυμώνεται ποιοτικά η οικολογική του συμπεριφορά. Αναλόγως του «πράσινου περιεχομένου» που απορρέεται από το παραμύθι, τέτοια επίπεδα φιλοπεριβαλλοντικών στάσεων καλλιεργούνται στους μικρούς αναγνώστες.
Μπορεί στα παραδοσιακά παραμύθια να μην ενσωματώνεται σε βάθος η οικολογική κρίση που διηγούνται τα σύγχρονα παραμύθια, εντούτοις αν γίνει προσεκτική παρατήρηση θα διαπιστωθεί ότι στα λαϊκά παραμύθια οι άνθρωποι και το φυσικό τοπίο τοποθετούνται στο ίδιο κάδρο, αλληλοεπιδρούν και συνυπάρχουν αρμονικά.
Σήμερα η παιδική λογοτεχνία προσφέρει χιλιάδες περιβαλλοντικούς τίτλους βιβλίων σε παιδαγωγούς, γονείς και άλλους αφηγητές, οι οποίοι χρειάζεται να μάθουν να τα αξιολογούν καταλλήλως. Μέσα από έρευνες προκύπτει ότι τα αξιόλογα παραμύθια κρύβουν έντεχνα τον διδακτισμό τους, παραχωρούν αβίαστα τα μηνύματα τους, ενώ συνάμα διατηρούν την αυθεντικότητα της ψυχαγωγίας και της μαγείας του παραμυθιού. Η γνώση παρουσιάζεται έξυπνα δομημένη και το περιεχόμενο τους αποτελεί αφορμή για προβληματισμό, χωρίς να δίνει άμεσα τις απαντήσεις, τις οποίες το παιδί μόνο του καλείται να αντιληφθεί στον πραγματικό κόσμο. Τότε το αφήγημα θεωρείται γόνιμο και εμψυχωτικό. Τότε ένα αφήγημα μπορεί να επικοινωνήσει με τον αποδέκτη και ακολούθως να διεγείρει την περιβαλλοντική ηθική, ενός ιδιαίτερα εύπλαστου κοινού, όπως αυτό των παιδιών.
Ως εκ τούτου, δημιουργείται η ελπίδα πως αν εμείς τροφοδοτήσουμε σωστά τις μικρές ηλικίες, πιθανότατα στο μέλλον αυτού του τόπου οι πολίτες θα σεβαστούν το περιβάλλον και θα πετύχουν την αειφόρο ανάπτυξη του πλανήτη. Άλλωστε η απόκτηση γνώσεων και η πρόκληση θέσεων υπευθυνότητας και φροντίδας προς το περιβάλλον, ενεργοποιεί φιλικές δράσεις απέναντι σε αυτό.
Οι ιστορίες των οικολογικών παραμυθιών αποδεικνύονται διαχρονικές και η επανάληψη της διήγησης τους κάθε φορά ανασταίνεται, μας υπενθυμίζει, μας προειδοποιεί και μας παρακινεί να αγαπήσουμε το περιβάλλον που μας φιλοξενεί. Παράλληλα αποτελούν πηγή έμπνευσης και ενδυνάμωσης της ευαισθητοποίησης της νέας γενιάς απέναντι στο περιβάλλον.
*ideopsis Ltd
