Μερόπη Τούμπα*
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1 (ΣΔΤ1) είναι μια χρόνια αυτοάνοση πάθηση που χαρακτηρίζεται από την καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη, ρύθμιση και εξέλιξη της νόσου. Τα τελευταία χρόνια ο ρόλος της βιταμίνης D αναδεικνύεται καθοριστικός. Ο ρόλος της βιταμίνης D στον ΣΔΤ1 είναι πολύπλευρος και αφορά στη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, την ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης, και την πρόληψη διαφόρων επιπλοκών της νόσου.
Βιταμίνη D και Ανοσολογική Ρύθμιση
Η βιταμίνη D είναι κάτι περισσότερο από ένας απλός ρυθμιστής του ασβεστίου και του μεταβολισμού των οστών. Δρα ως ένας ισχυρός ανοσοτροποποιητής, επηρεάζοντας τόσο τις συγγενείς όσο και τις προσαρμοστικές ανοσολογικές ανταποκρίσεις. Η ενεργή μορφή, η 1,25-διυδροξυβιταμίνη D, συνδέεται με τους υποδοχείς βιταμίνης D (VDRs) που υπάρχουν στα ανοσοκύτταρα, ρυθμίζοντας την παραγωγή κυτοκινών και προάγοντας την ανοσολογική ανοχή. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στον ΣΔΤ1, όπου η ανοσολογική δυσλειτουργία οδηγεί σε καταστροφή των β-κυττάρων.
Μπορεί η βιταμίνη D να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔΤ1;
Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι συχνή στον ΣΔΤ1. Μια μετανάλυση του 2024 διαπίστωσε ότι περίπου το 45% των παιδιών και των εφήβων με διαβήτη τύπου 1 έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D, σημειώνοντας μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D και της συχνότητας εμφάνισης διαβήτη τύπου 1. Αριθμός επιδημιολογικών μελετών απέδειξε ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι πιο συχνή σε άτομα που αναπτύσσουν ΣΔΤ1, ειδικά σε περιοχές με γεωγραφικό πλάτος βόρεια του Ισημερινού όπου η έκθεση στον ήλιο είναι περιορισμένη. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι τα επαρκή επίπεδα βιταμίνης D κατά τη βρεφική και την πρώτη παιδική ηλικία μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ΣΔΤ1 στην μετέπειτα ζωή. Ειδικότερα, επιστημονικά δεδομένα κατέδειξαν ότι η χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμίνης D στη βρεφική ηλικία αποτρέπει την ενωρίς εμφάνιση αυτοαντισωμάτων ΣΔ1.
Έλεγχος και Γλυκαιμική Ρύθμιση
Ενώ η βιταμίνη D δεν αποτελεί αυτόνομη θεραπεία για τον ΣΔΤ1, μπορεί να χρησιμεύσει ως συμπληρωματική θεραπεία. Ωστόσο, ο χρόνος της παρέμβασης φαίνεται να έχει μεγάλη σημασία. Η έγκαιρη χορήγηση συμπληρωμάτων κατά την προκλινική φάση έχει βρεθεί να μειώνει τον χρόνο θετικοποίησης κάποιων αυτοαντισωμάτων ΣΔΤ1. Η χορήγηση βιταμίνης D σε προσαρμοσμένες δόσεις, σε νεοδιαγνωσμένους ασθενείς έχει δείξει κάποιο όφελος στη διατήρηση της υπολειμματικής λειτουργίας των β-κυττάρων και την καθυστέρηση εξέλιξης της νόσου. Η βιταμίνη D μπορεί επίσης να παίζει ρόλο στον βέλτιστο γλυκαιμικό έλεγχο. Επηρεάζει την έκκριση της ινσουλίνης δρώντας στα β-κύτταρα του παγκρέατος και αυξάνει την ευαισθησία των ιστών στην ανταπόκριση στην ινσουλίνη. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα με ΣΔΤ1 και επαρκή επίπεδα βιταμίνης D εμφανίζουν καλύτερη γλυκαιμική ρύθμιση και μειωμένες ανάγκες σε ινσουλίνη.
Συμπέρασμα
Παρόλο που απαιτούνται περισσότερες μεγάλης κλίμακας, τυχαιοποιημένες δοκιμές για τη θέσπιση οριστικών κατευθυντήριων γραμμών, η διατήρηση επαρκών επιπέδων βιταμίνης D -μέσω της έκθεσης στο ηλιακό φως, της διατροφής ή της χορήγησης συμπληρωμάτων- μπορεί να είναι μια απλή αλλά αποτελεσματική στρατηγική στην ευρύτερη καταπολέμηση του ΣΔΤ1.
*Παιδίατρος-Παιδοενδοκρινολόγος
Μέλος της Ομάδας Επιστημονικής Στήριξης του Despina Children’s Diabetes Foundation
