Του Άκη Βαβλίτη*
Οι προκλήσεις, οι απειλές και οι παθογένειες που αντιμετωπίζει σήμερα ο κυπριακός τουρισμός στον δρόμο προς ένα πιο ανθεκτικό, πιο κοινωνικό και πιο ψηφιακό τουρισμό, είναι πολλές. Ο ΣΤΕΚ, από την ίδρυση του, εδώ και 28 χρόνια πρεσβεύει ότι «ο ποιοτικός τουρισμός είναι μονόδρομος». Στο εξής ο ΣΤΕΚ θα πρεσβεύει ότι «ο βιώσιμος τουρισμός είναι απόλυτος μονόδρομος».
Αναμφίβολα, παρά τις προκλήσεις και γεωπολιτικές αναταράξεις, ο τουρισμός μας έδειξε τις αντοχές του, και χάρη στις συλλογικές προσπάθειες των εμπλεκομένων του κλάδου, του Υφυπουργείου Τουρισμού, της Πολιτείας και των Τοπικών Αρχών, κατορθώσαμε και είχαμε για το 2024 μια τουριστική χρονιά που χαρακτηρίζεται ορόσημο. Οι επισκέπτες έσπασαν το φράγμα των 4 εκ. και έφτασαν τα 4.040 εκ., και τα έσοδα αναμένονται να φτάσουν τα 3.2 δισ. ευρώ, συνεισφέροντας γύρω στο 13% στο ΑΕΠ. Η τρέχουσα τουριστική χρονιά και με τα δεδομένα ως έχουν σήμερα, αναμένεται να κυμανθεί γύρω στα ίδια επίπεδα με το 2024. Σημειώνεται ωστόσο, ότι ενόσω συνεχίζονται οι γεωπολιτικές αναταράξεις, το δυσμενές πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον στη Γερμανία και στη Γαλλία και προσφάτως ο απειλούμενος εμπορικός πόλεμος μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ η πορεία του τουρισμού μας δεν πρέπει να θεωρείται ούτε αυτονόητη ούτε δεδομένη.
Ωστόσο, για την ξενοδοχειακή βιομηχανία, πίσω από αυτούς τους αριθμούς υπάρχει μια σύνθετη πραγματικότητα, που πρέπει να αναλύεται και να εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για όλους μας. Από τα 4.040 εκ. επισκέπτες, ένα ποσοστό γύρω στο 35%, δηλαδή 1.4 εκ., δεν διέμεναν σε αδειούχες ξενοδοχειακές μονάδες, και κατέληξαν είτε σε παράνομα καταλύματα ή σε βραχυχρόνιες μισθώσεις, ή μετέβησαν για τις διακοπές τους στα κατεχόμενα εδάφη μας ή σε συγγενείς και φίλους. Μια πραγματικότητα την οποία είχαμε επισημάνει και αναδείξει από το 2006.
Επιπρόσθετα, έχουμε επισημάνει εδώ και δυο δεκαετίες την εξάρτηση του τουρισμού μας από μια ή δυο χώρες. Πριν το 2022, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ρωσία μας τροφοδοτούσαν περίπου το 60% των επισκεπτών μας. Το 2024, οι επισκέπτες από το Ηνωμένο Βασίλειο αναλογούσαν στο 35% του συνόλου του εισερχομένου τουρισμού ενώ από τη δεύτερη αγορά μας, το Ισραήλ, ήταν μόλις το 10% και από άλλες χώρες πολύ μικρότερα ποσοστά. Αξίζει να αναφερθεί ότι σχεδόν όλες οι μεσογειακές τουριστικές χώρες, δεν εξαρτώνται πάνω από 20-22% από μια αγορά. Αναμένεται τα επόμενα χρόνια, την πρώτη πεντάδα του εξερχόμενου παγκόσμιου τουρισμού να αποτελούν η Κίνα με 310 εκ., δεύτερη η ΗΠΑ με 260 εκ., τρίτη το ΗΒ και η Ινδία με 145 εκ. η κάθε μια, και ακολουθεί η Γερμανία με 140 εκ. Εισήγηση μας, είναι να γίνει μια στοχευμένη και ορθά μελετημένη προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας και κυρίως της Ινδικής αγοράς, για την προσέλκυση ποιοτικών τουριστών αλλά και για την διασπορά του κινδύνου.
Διαχρονικό και άλυτο πρόβλημα η εποχικότητα
Εδώ και πολλές δεκαετίες, η εποχικότητα, είναι το πιο ζημιογόνο διαρθρωτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Κυπριακός τουρισμός, και δυστυχώς δεν κατορθώσαμε να το επιλύσουμε. Στους πέντε χειμερινούς μήνες έχουμε περίπου το 16% των επισκεπτών και μόλις το 12% των εσόδων. Οι συνέπειες αυτού του φαινομένου, είναι ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ξενοδοχειακών μονάδων, αναστέλλουν τις εργασίες τους, στέλνοντας στο ανεργιακό ταμείο χιλιάδες εργαζόμενους, οι δε επενδύσεις δισεκατομμυρίων παραμένουν σε αδράνεια.
Εισήγηση μας εδώ και πολλά χρόνια, είναι με τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων, να γίνει μια μελέτη ειδικά για τον χειμερινό τουρισμό, η οποία θα απαντά στα ερωτήματα: τι είδους χειμερινό τουριστικό προϊόν πρέπει να δημιουργήσουμε και σε ποιους επισκέπτες θα απευθύνεται.
Ενεργειακός εγκλωβισμός και λύσεις
Την ίδια στιγμή, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι η ανεπάρκεια του δικτύου μεταφοράς και διανομής να δεχθεί όλη την προσφερόμενη και διάσπαρτη παραγωγή ρεύματος, από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει αρκετή υποδομή δικτύου για να καλύψει τις ανάγκες του μεταβαλλόμενου ενεργειακού συστήματος. Αυτό σε συνδυασμό με τη μικρή ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας σε κάποιες περιόδους του έτους που δεν υπάρχει μεγάλη οικονομική δραστηριότητα, υποχρεώνει τον διαχειριστή μεταφοράς να απορρίπτει φορτία πράσινης ενέργειας.
Το πρόβλημα της ανεπάρκειας του δικτύου μεταφοράς και διανομής αγγίζει σχεδόν όλες τις χώρες, γι’ αυτό και η πράσινη μετάβαση απαιτεί την αναθεώρηση της σημερινής διάταξης.
Μέχρις ότου επιλυθούν τα πιο πάνω προβλήματα και για μετριασμό της σημερινής πραγματικότητας, επείγει η προκήρυξη σχεδίου για τη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων τις οποίες θα μπορούν να αξιοποιήσουν και οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, ως επίσης και η έναρξη της φάσεως Β του σχεδίου μείωσης εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου στις επιχειρήσεις.
Άνισος και άδικος ανταγωνισμός
Η ξενοδοχειακή βιομηχανία, χρειάστηκε 50 ολόκληρα χρόνια, από το 1974 ως το 2024, για να δημιουργήσει, το σημερινό της απόθεμα των περίπου 90,000 αδειούχων ξενοδοχειακών κλινών, ενώ από την άλλη η βραχυχρόνια μίσθωση, ως οικονομική επιχειρηματική δραστηριότητα χρειάστηκε λιγότερο από 10 χρόνια, για να διαθέτει περίπου τις ίδιες κλίνες. Αυτό έγινε κατορθωτό, αφού εκτός από το απόθεμα οικιστικών μονάδων, που μεταπήδησαν στην βραχυχρόνια μίσθωση, τα τελευταία χρόνια, αναγείρονται μεγάλες οικιστικές μονάδες, με μεγαλύτερο συντελεστή δόμησης από αυτόν που ισχύει για τις τουριστικές ζώνες, σε κάποιες δε περιοχές υπερδιπλάσιος αυτού που ισχύει για τις ξενοδοχειακές μονάδες και στη συνέχεια διατίθενται για βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Αυτός, ο παράλληλος και ανεξέλεγκτος τρόπος δραστηριότητας στον κλάδο της φιλοξενίας, οδηγεί στην πλήρη απορρύθμιση των οικιστικών ενοικίων, επιδεινώνοντας την κρίση στον τομέα αγοράς στέγης, επιβαρύνοντας την ποιότητα ζωής των κατοίκων και διώχνοντας τους από τα κέντρα των πόλεων και των τουριστικών περιοχών εξαιτίας των υψηλών ενοικίων.
Η πολιτεία οφείλει, με όρους ισονομίας απέναντι στον ξενοδοχειακό κλάδο να θεσπίσει άμεσα ένα αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας τους, με προδιαγραφές ασφάλειας, αλλά και ένα αποτελεσματικό μηχανισμό εφαρμογής των κανονισμών που θα θεσπιστούν. Η θεσμοθέτηση κανονισμών επιβάλλεται, ούτως ώστε να σταματήσει ο άνισος ανταγωνισμός με την έννομη ξενοδοχειακή βιομηχανία αλλά και κύρια για να μην κινδυνεύσει με συρρίκνωση ένας κλάδος με υψηλό πολλαπλασιαστή και με μεγάλη συμβολή στην απασχόληση και στο ΑΕΠ.
Βιώσιμη ανάπτυξη και αειφορία
Η βιωσιμότητα και αειφορία αποτελεί ακόμα μια μεγάλη πρόκληση που έχει να κάνει με τις πρακτικές, τις επιχειρηματικές δραστηριότητες, την διαχείριση προορισμού, με τρόπο τέτοιο που να μειώνει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Αυτό απαιτεί, άλλο τρόπο διαχείρισης του περιβάλλοντος ως μείζονα προϋπόθεση τουριστικής ανάπτυξης και γι’ αυτόν τον λόγο ολοένα και περισσότερα κράτη το εντάσσουν στο σχεδιασμό των εθνικών, τουριστικών πολιτικών τους.
Οι ξενοδοχειακές μονάδες, που δεν θα εφαρμόζουν πρακτικές βιωσιμότητας, δεν θα έχουν μέλλον, αφού οι σύγχρονοι ταξιδιώτες θα προτιμούν όλο και περισσότερο οικολογικές επιλογές. Σύμφωνα με τον κορυφαίο τουριστικό όμιλο TUI, περισσότεροι από το 50% των πελατών της, ήτοι 12εκ., επέλεξαν ξενοδοχεία που έχουν εξασφαλίσει το σχετικό πιστοποιητικό του παγκόσμιου συμβουλίου αειφορίας τουρισμού.
Ο κλάδος της φιλοξενίας διεθνοποίησε την Κυπριακή οικονομία και πιστεύουμε ακράδαντα ότι χωρίς αυτή την οικονομική δραστηριότητα δεν θα είχαμε σήμερα ούτε golf courses, ούτε μαρίνες, ούτε το Casino θέρετρο και σίγουρα ούτε και κάποιες από τις ξένες επενδύσεις.
Εν όψει και της επικαιροποίησης και επέκτασης της στρατηγικής του τουρισμού, πιστεύουμε ακράδαντα, ότι αυτή πρέπει να στοχεύει σε μια, πιο ισορροπημένη γεωγραφικά τουριστική ανάπτυξη, μέσα από ένα ολοκληρωμένο πολεοδομικό σχεδιασμό, σε ένα πλαίσιο βιωσιμότητας λαμβάνοντας υπόψη τους διαθέσιμους πόρους τους στόχους και τις αναδυόμενες τάσεις.
Ζώντας σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο και έντονα ανταγωνιστικό, περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον, επιβάλλεται, η παρακολούθηση του ανταγωνισμού και των νέων τάσεων που διαμορφώνονται στον κλάδο της φιλοξενίας, έτσι ώστε να προβαίνουμε γρήγορα και έγκαιρα στις απαραίτητες διορθώσεις και αλλαγές για να διασφαλιστεί η προοπτική του.
Απαιτείται μια ολιστική διαχείριση του τουριστικού μας προϊόντος, για να καταστήσουμε την Κύπρο, ένα ολόχρονο ποιοτικό προορισμό, πιο ανθεκτικό, πιο φιλικό προς το περιβάλλον, ψηφιακά έξυπνο και χωρίς να επιβαρύνει το κοινωνικό περιβάλλον, προς όφελος των τοπικών κοινωνιών, των εργαζομένων και των επιχειρήσεων του κλάδου.
*Πρόεδρος ΣΤΕΚ
