Με τα μάτια του κόσμου στραμμένα στους συνεχιζόμενους πολέμους στην Ουκρανία και τη Γάζα, ένας άνευ προηγουμένου αριθμός δυνητικά «καταστροφικών» συγκρούσεων βρίσκεται στο ραντάρ των ειδικών.
Η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης (IRC) δημοσίευσε πρόσφατα τη λίστα «έκτακτης ανάγκης» για το 2024, καταγράφοντας τις 20 χώρες που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο επιδείνωσης της ασφάλειας. Αυτές οι χώρες αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού αλλά περίπου το 70% των εκτοπισθέντων, μαζί με περίπου το 86% των αναγκών σε ανθρωπιστική βοήθεια.
Ο ΟΗΕ υπολόγισε τον Οκτώβριο ότι πάνω από 114 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν λόγω πολέμου και συγκρούσεων σε όλο τον κόσμο. Ο αριθμός αυτός είναι πιθανότατα ήδη υψηλότερος. Ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της IRC, Ντέιβιντ Μίλιμπαντ, δήλωσε στο CNBC ότι για πολλούς από τους ανθρώπους που εξυπηρετεί ο οργανισμός, αυτή είναι η «χειρότερη εποχή», καθώς η έκθεση στην κλιματική κρίση, η ατιμωρησία σε έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό περιοχών συγκρούσεων και το φουσκωμένο δημόσιο χρέος συγκρούονται με την ολοένα και μικρότερη διάθεση στήριξης.
«Στα πρωτοσέλιδα σήμερα κυριαρχεί δικαίως η κρίση στη Γάζα. Υπάρχει καλός λόγος για αυτό – αυτή τη στιγμή είναι το πιο επικίνδυνο μέρος στον κόσμο να ζεις» λέει είπε ο Μίλιμπαντ. «Αλλά η λίστα μας είναι μια ηχηρή υπενθύμιση ότι και άλλα μέρη του κόσμου φλέγονται επίσης, για δομικούς λόγους που σχετίζονται με τις συγκρούσεις, το κλίμα και την οικονομία. Πρέπει να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε περισσότερες από μία κρίσεις ταυτόχρονα».
Οι θάνατοι από συγκρούσεις παγκοσμίως είναι στο υψηλότερο επίπεδο από το 2000. Ας δούμε λοιπόν ποιες είναι οι πιο επικίνδυνες ζώνες:
Σουδάν
Πρώτο στη λίστα παρακολούθησης της IRC είναι το Σουδάν, όπου ξέσπασαν μάχες τον Απρίλιο του 2023 μεταξύ των δύο φατριών της χώρας και οι ειρηνευτικές συνομιλίες στη Σαουδική Αραβία με διεθνή μεσολάβηση δεν έδωσαν λύση. Η σύγκρουση έχει πλέον επεκταθεί σε «πόλεμο μεγάλης κλίμακας» που συγκεντρώνει «ελάχιστη» διεθνή προσοχή παρά το γεγονός ότι ενέχει σοβαρό κίνδυνο περιφερειακής διάχυσης. Πάνω από 6 εκατομμύρια είναι οι εκτοπισμένοι, ενώ 25 εκατομμύρια ανθρώπους είναι σε επείγουσα ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας.
Οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης — με επικεφαλής τον στρατηγό Μοχάμεντ Χαμντάν Ντάγκαλο (γνωστό και ως Χεμέντι) φέρεται να υποστηρίζονται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τον Λίβυο πολέμαρχο Χαλίφα Χάφταρ. Στην άλλη πλευρά βρίσκεται ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ Αλ Μπουρχάν, αρχηγός του τακτικού στρατού.
Περισσότεροι από 15.000 άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει το Σουδάν από τότε που ξέσπασαν οι μάχες έξω στο Χαρτούμ στα μέσα Απριλίου, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης του ΟΗΕ, με περίπου χίλιες αφίξεις καταγεγραμμένες την ημέρα κατά μέσο όρο στην Αιθιοπία. Παράλληλα με τον συνεχιζόμενο κίνδυνο για περαιτέρω μαζικές θηριωδίες στο Νταρφούρ υπάρχει και η πιθανότητα μιας «ολικής εθνοτικής σύγκρουσης» που θα προσελκύσει περισσότερες ένοπλες ομάδες από την περιοχή.
Η ροή των προσφύγων στο γειτονικό Νότιο Σουδάν και την Αιθιοπία, οι οποίες πλήττονται από τις εσωτερικές συγκρούσεις, τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τις ακραίες οικονομικές δυσκολίες, ενισχύουν τους κινδύνους διάχυσης, πιστεύουν οι αναλυτές.
Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Ρουάντα
Οι χαοτικές εκλογές της περασμένης εβδομάδας στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό σηματοδότησαν την έναρξη ενός νέου εκλογικού κύκλου που θα συνεχιστεί έως το 2024 σε ένα εύθραυστο σκηνικό.
Η ψηφοφορία αμαυρώθηκε από μεγάλες καθυστερήσεις στα εκλογικά τμήματα, με μερικά να μην ανοίγουν όλη την ημέρα και η ψηφοφορία παρατάθηκε μέχρι την Πέμπτη σε ορισμένες περιοχές της τεράστιας – και πλούσιας σε ορυκτά – χώρας με 44 εκατομμύρια εγγεγραμμένους ψηφοφόρους.
Αρκετοί υποψήφιοι της αντιπολίτευσης ζήτησαν την ακύρωση των εκλογών, ύστερα από μια εκστρατεία που στιγματίστηκε από βία, καθώς 18 υποψήφιοι ήρθαν αντιμέτωποι με τον νυν Πρόεδρο Φέλιξ Τσισεκέντι. Προκαταρκτικά αποτελέσματα δείχνουν ότι ο Τσισεκέντι προηγείται αρκετά στις εκλογές, αλλά η κυβέρνηση απαγόρευσε την Τρίτη τις διαδηλώσεις κατά των εκλογών που οργανώθηκαν από πέντε υποψήφιους της αντιπολίτευσης.
Η πολιτική αναταραχή έρχεται εν μέσω συνεχιζόμενων ένοπλων συγκρούσεων στην ανατολική ΛΔΚ και της εκτεταμένης φτώχειας και προηγείται των περιφερειακών εκλογών στις αρχές του επόμενου έτους. Η πιθανή παρατεταμένη αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων, θα μπορούσε να πυροδοτήσει περαιτέρω σύγκρουση με επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή, προειδοποιούν ειδικοί.
Αντάρτες M23 επανεμφανίστηκαν στην επαρχία του Βόρειου Κίβου στην ανατολική ΛΔΚ τον Νοέμβριο του 2021 και έχουν κατηγορηθεί από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων για πολλαπλά προφανή εγκλήματα πολέμου από τα τέλη του 2022 καθώς επεκτείνουν την επίθεσή τους.
Μιανμάρ
Ο εμφύλιος πόλεμος στη Μιανμάρ βρίσκεται σε εξέλιξη από το στρατιωτικό πραξικόπημα του Φεβρουαρίου του 2021. Η βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων κατά του πραξικοπήματος έχει πυροδοτήσει νέες εξεγέρσεις από εθνοτικές ένοπλες ομάδες σε όλη τη χώρα.
Οι κυβερνητικές δυνάμεις έχουν κατηγορηθεί για αδιάκριτους βομβαρδισμούς και τόσο η IRC όσο και η IGC φοβούνται ότι οι τακτικές μπορεί να ενισχυθούν το 2024, καθώς δυνάμεις αντίστασης έχουν σημειώσει σημαντικά κέρδη στο βόρειο τμήμα της χώρας.
«Για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, ο στρατός θα πρέπει να πολεμήσει πολλούς, αποφασισμένους και καλά οπλισμένους αντιπάλους ταυτόχρονα σε πολλά θέατρα. μπορεί να διπλασιάσει τις βάναυσες προσπάθειες για την αντιστροφή της παλίρροιας στο πεδίο της μάχης, συμπεριλαμβανομένων των τακτικών της καμένης γης και των αδιάκριτων βομβαρδισμών τις επόμενες εβδομάδες», εκτιμά η τελευταία έκθεση CrisisWatch της IGC.
Το Σαχέλ
Το Σαχέλ περιλαμβάνει την ημίξηρη ζώνη της βόρειας κεντρικής Αφρικής μεταξύ της ερήμου Σαχάρας και των περιοχών της σαβάνας και περιλαμβάνει την Μπουρκίνα Φάσο, το Καμερούν, το Τσαντ, την Γκάμπια, τη Γουινέα, τη Μαυριτανία, το Μάλι, τον Νίγηρα, τη Νιγηρία και τη Σενεγάλη. Οι χώρες σε όλο το Σαχέλ έχουν βιώσει μια σειρά από στρατιωτικά πραξικοπήματα τα τελευταία δύο χρόνια, εν μέρει ως απάντηση στην αυξημένη αστάθεια καθώς οι κυβερνήσεις αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τις εξεγέρσεις ισλαμιστών μαχητών που εξαπλώνονται σε όλη την περιοχή.
Τα ζητήματα ασφαλείας είχαν εμβαθυνθεί από τις επιπτώσεις του εμφυλίου στη Λιβύη προς τα βόρεια, που οδήγησε έναν κατακλυσμό όπλων προς τα νότια για να τροφοδοτήσει ένοπλες ομάδες σε χώρες με μεγάλα ποσοστά του πληθυσμού τους σε «περιφέρειες που αισθάνθηκαν παραμελημένες».
Λιβύη – Αίγυπτος
Τα τελευταία χρόνια οι δύο χώρες βρίσκονται σε διαρκή κόντρα για τα θαλάσσια σύνορά τους. Στην πιο πρόσφατη εξέλιξη η κυβέρνησης της Τρίπολης στη Λιβύη αποφάσισε να κοινοποιήσει στον ΟΗΕ την απόφασή της ότι διαθέτει ζώνη χωρικών υδάτων 12 ναυτικών μιλίων, αλλά και συνορεύουσα ζώνη για ακόμη 24 ναυτικά μίλια. Σημειώνεται ότι η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας δίνει το δικαίωμα αυτό σε όλες τις χώρες. Έρχεται ωστόσο να δημιουργήσει νέες εντάσεις στις σχέσεις Λιβύης και Αιγύπτου. Η κόντρα είχε ανάψει ήδη από το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019.
Αιθιοπία – Ερυθραία
Στα πέντε ταραχώδη χρόνια από το 2018 έως το 2023, οι σχέσεις Ερυθραίας και Αιθιοπίας πέρασαν από σαράντα κύματα. Τώρα οι δύο χώρες βρίσκονται στο χείλος του πολέμου, προειδοποιεί το Foreign Policy. Η μεταβαλλόμενη σχέση τους είναι βαθιά συνυφασμένη με την περιφερειακή πολιτική και τους αγώνες για την εξουσία, που περιστρέφονται κυρίως γύρω από τη φιλόδοξη προσπάθεια της Αιθιοπίας να ανακτήσει την πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα, την οποία έχασε το 1991 μετά την ανεξαρτησία της Ερυθραίας. Εάν προκύψει πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών, η Αιθιοπία μπορεί να επικεντρώσει τις στρατιωτικές της ενέργειες στο μέτωπο Άσαμπ, μια περιοχή κατάλληλη για αεροπορικές επιδρομές και επιδρομές με drone και απομακρυσμένη από το κέντρο της Ερυθραίας. Υπολογίζεται ότι τα στρατεύματα της Ερυθραίας επί του παρόντος έχουν τοποθετήσει εννέα μεραρχίες με 40.000 στρατιώτες στις συνοριακές περιοχές με το Τιγκράι.
Το Κόσοβο
Αϊτή, Γουατεμάλα, Καμερούν, αλλά και Ταϊβάν είναι επίσης θερμές ζώνες, που προκαλούν ανησυχία. Πιο κοντά στη «γειτονιά» μας, ωστόσο, υπάρχει ένα μέτωπο που αναθερμάνθηκε από το Σεπτέμβριο και το οποίο θα μπορούσε να έχει ευρύτερες γεωπολιτικές επιπλοκές. Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι οι σχέσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου — τεταμένες στην καλύτερη των περιπτώσεων — εξελίσσονται ολοένα και πιο εχθρικές τους τελευταίους μήνες. Δεδομένου του τρέχοντος γεωπολιτικού πλαισίου οι αναλυτές επισημαίνουν ότι οι εξελίξεις βόρειο Κοσσυφοπέδιο «θα πρέπει να σημάνουν συναγερμό». «Η επίλυση της διαφοράς μεταξύ του Κοσόβου και της Σερβίας δεν είναι πλέον μόνο ένα πολιτικό ζήτημα, αλλά ένα σοβαρό ζήτημα ασφάλειας για την περιοχή και την Ευρώπη», έχουν προειδοποιήσει οι Engjellushe Morina και Majda Ruge, αναλυτές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR).
