Ποια ουσιαστική αξία μπορεί να έχει τελικά το πρώτο Παγκόσμιο Κυπέλλου Ποδοσφαίρου σε αραβική χώρα, που ξεκινά σήμερα, πέρα από των πακτωλό εσόδων και κερδών και τους κρουνούς πετροδολαρίων που έχει ανοίξει το ανελεύθερο εμιράτο του Κατάρ τουλάχιστον από το 2010, οπότε ανέλαβε τη διοργάνωσή του;
Το ερώτημα πλανάται έκτοτε πάνω από το Μουντιάλ 2022, το πλέον αμφιλεγόμενο στα χρονικά της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (FIFA).
Την απάντηση καλούνται να δώσουν έμπρακτα το ίδιο το Κατάρ και, φυσικά, η FIFA. Όμως το τίμημα είναι ήδη υψηλό, όχι μόνο ως προς το οικονομικό, αλλά και το ανθρώπινο και ηθικό κόστος.
«Μια κακή επιλογή»
Το πλούσιο αραβικό βασίλειο του Κόλπου με τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου και κυρίως φυσικού αερίου (λαχταριστού σήμερα για την Ευρώπη) έχει καταγγελθεί ότι έδωσε εκατομμύρια δολάρια σε δωροδοκίεςαξιωματούχων της FIFA για να εξασφαλίσει τη διοργάνωση του φετινού Μουντιάλ -κάτι που το ίδιο αρνείται.
Έχει δαπανήσει περισσότερα από 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια στην κατασκευή οκτώ γηπέδων και αθλητικών εγκατάσεων.
Διέθεσε πάνω από 200 δισεκατομμύρια δολάρια σε υποδομές, μεταξύ αυτών ένα υπόγειο μετρό, ξενοδοχεία και επέκταση του αεροδρομίου.
Σε αυτόν τον «βωμό», όπως έχουν αποκαλύψει έρευνες, έχει «θυσιάσει» τις ζωές μεταναστών εργατών -τουλάχιστον 6.500 σύμφωνα με τον Guardian, κυρίως από την ινδική υποήπειρο. Και δη υπό το καθεστώς μιας σύχρονης δουλείας.
Υπάρχει πληθώρα καταγγελιών για θανάτους εργατών που δούλεψαν υπό εξοντωτικές συνθήκες καύσωνα και εξαντλητικά ωράρια.
Έτερες έρευνες κατέγραψαν επίσης αυξημένα ποσοστά χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας σε Νεπαλέζους εργάτες που επέστρεψαν από το Κατάρ. Οι περιπτώσεις τους συνδέονται με την πολύωρη εργασία υπό υψηλές θερμοκρασίες και ελλιπή πρόσβαση σε πόσιμο νερό.
Η Ντόχα εν μέρει το διαψεύδει. Κάνει λόγο για μόλις 37 θανάτους κατά τη διάρκεια των μεγαλεπήβολων κατασκευαστικών έργων για το Μουντιάλ και, στον αντίποδα, προτάσσει τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις στην εργατική νομοθεσία της.
Όπως ωστόσο διαπιστώνεται, ακόμη και αυτές έχουν μείνει σε μεγάλο βαθμό στα λόγια.
Τα δικαιώματα των γυναικών στο Κατάρ εν τω μεταξύ καταπατούνται. Η ομοφυλοφιλία στο εμιράτο είναι παράνομη. Οι κατηγορίες πέφτουν «βροχή» για φίμωση της ελευθερίας έκφρασης, ακόμη και των αποστολών διεθνών ΜΜΕ που βρίσκονται τώρα στο εμιράτο για να καλύψουν την κορυφαία αθλητική εκδήλωση.
Μέχρι και ο Σεπ Μπλάτερ -που μαζί με τον Μισέλ Πλατινί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις επιτελικές θέσεις τους στη FIFA και τους απαγγέλθηκαν κατηγορίες για απάτη- είπε κατόπιν εορτής ότι το εμιράτο του Κόλπου ήταν μια «κακή επιλογή».
«Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»;
Πρώην κτήση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μετέπειτα βρετανικό προτεκτοράτο, το Κατάρ απέκτησε την ανεξαρτησία του μόλις το 1971. Κυριαρχείται ωστόσο από την δυναστεία Αλ Θάνι από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Όπως και πολλά άλλα μέρη του Κόλπου, άλλαξε ριζικά με την ανακάλυψη πετρελαίου, το 1939. Σήμερα είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο και μια από τις χώρες με το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ.
Αναλογικά με το γεωγραφικό και πληθυσμιακό του μέγεθος, το αραβικό εμιράτο έχει αποκτήσει δυσανάλογα μεγάλη επιρροή στον κόσμο, κυρίως μέσω του πλούτου του από τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα και εν μέρει μέσω του δικτύου Al Jazeera.
Θεωρητικά, αυτό το πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο σε χώρα της Μέσης Ανατολής ή/και με μουσουλμανική πλειοψηφία έπρεπε να αποτελεί, έστω και σημειολογικά, μια σπουδαία αλλαγή.
Όμως το Μουντιάλ 2022 «φαντάζει περισσότερο με έναν ανατριχιαστικό ύμνο στο χρήμα και την εξουσία, παρά με μια χαρούμενη γιορτή του αθλήματος», σχολιάζει σε κύριο άρθρο η βρετανική εφημερίδα Guardian.
Αυτό το σοκ διαρκεί από τον Δεκέμβριο του 2010, όταν ο τότε πρόεδρος της FIFA, Σεπ Μπλάτερ, ανακοίνωσε την ανάθεση του Μουντιάλ 2022 -έναντι των υπόλοιπων υποψηφιοτήτων των ΗΠΑ, της Νότιας Κορέας, της Ιαπωνίας και της Αυστραλίας- στο Κατάρ.
Με πληθυσμό 2,8 εκατομμυρίων -εκ των οποίων μόλις λίγο πάνω από 330.000 είναι Καταρανοί πολίτες- πρόκειται για τη μικρότερη χώρα που έχει φιλοξενήσει ποτέ τη διοργάνωση.
Η ποδοσφαιρική ομάδα του εμιράτου δεν είχε ποτέ προκριθεί σε Παγκόσμιο Κύπελλο. Η χώρα δεν διέθετε καν κατάλληλα για το Μουντιάλ γήπεδα.
Λόγω του κλίματος στην αραβική χώρα εν τω μεταξύ -όπου η μέση θερμοκρασία το καλοκαίρι είναι πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου- το Μουντιάλ έπρεπε να μετατεθεί χρονικά το χειμώνα, διαταράσσοντας την ποδοσφαιρική σεζόν σε πολλά κράτη, κυρίως του βόρειου ημισφαιρίου.
Το θέμα της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ωστόσο αυτό που σαφώς και ευλόγως κυριαρχεί.
«Το τερπνόν μετά του ωφελίμου»;
Πολλές εθνικές ομάδες σκοπεύουν να εκδηλώσουν συμβολικά τη διαμαρτυρία τους στη διάρκεια των αγώνων.
Αρκετοί διάσημοι του αθλητικού και καλλιτεχνικού χώρου μποϊκοτάρουν την αθλητική εκδήλωση για τον ίδιο λόγο. Πολλοί φίλαθλοι αποφάσισαν να μην δώσουν το παρών στα γήπεδα του Κατάρ. Όχι τυχαία, για τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας κίνητρο ήταν και ο φόβος.
Ωστόσο η καταδίκη δεν είναι καθολική. Ορισμένοι μάλιστα ευχαρίστως επωφελούνται. Στην τελευταία κατηγορία ανήκει και ο Ντέιβιντ Μπέκαμ, που έγινε ο πρεσβευτής του Μουντιάλ 2022, υπογράφοντας συμφωνία ύψους 150 εκατομμυρίων λιρών.
Μέσα από αυτή τη διοργάνωση εξάλλου το Κατάρ ευελπιστεί ότι θα καταφέρει να βελτιώσει την εικόνα του στη διεθνή σκηνή και κοινή γνώμη, ως μια φιλόξενη «όαση» πολυτελούς ανάπτυξης στη μέση της ερήμου.
Και δη σχεδόν δύο χρόνια μετά την αποκατάσταση των διπλωματικών του σχέσεων με άλλα κράτη του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν) και άλλες μουσουλμανικές χώρες. Είχαν επιβάλει εμπάργκο από το 2017 στο εμιράτο, κατηγορώντας το επίσημα για υποστήριξη της τρομοκρατίας, ιδίως της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και ανεπίσημα για τις στενές σχέσεις του με το Ιράν, με το οποίο μοιράζεται τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου στον κόσμο.
Η ώρα της αυτοκριτικής
Στο πλαίσιο ενός… ελεγχόμενου εκδημοκρατισμού, εν τω μεταξύ, το Κατάρ διεξήγαγε πέρυσι τις πρώτες -και έπειτα από πολυετείς αναβολές- οιονεί βουλευτικές εκλογές, για την ανάδειξη των 30 εκ των 45 μελών της «Συμβουλευτικής Συνέλευσης» (οι υπόλοιποι διορίζονται από τον εμίρη).
Όμως δικαίωμα να θέσουν υποψηφιότητα είχαν μόνο όσοι είχαν προγόνους που ζούσαν στο Κατάρ πριν από το 1930. Από τις 29 γυναίκες που ήταν υποψήφιες, δεν εκλέχθηκε ούτε μία.
Πολλοί χαρακτηρίζουν τις αλλαγές επιφανειακές. Υποστηρικτές του Μουντιάλ 2022 και η FIFA υποστηρίζουν ότι το Παγκόσμιο Κυπέλλου Ποδοσφαίρου και οι διεθνείς επικρίσεις γύρω από αυτό μπορεί να ωθήσουν τη Ντόχα σε μεγαλύτερες και πιο ουσιώδεις.
Μπορεί επίσης να ξανανοίξει τη συζήτηση και για τα πεπραγμένα της Δύσης, που επικαλέστηκε το Σάββατο ο Ιταλοελβετός νυν πρόεδρος της FIFA, Τζιάνι Ινφαντίνο, υπερασπιζόμενος την επιλογή του Κατάρ και κατηγορώντας τη Δύση για υποκρισία.
«Για ό,τι κάνουμε εδώ και 3.000 χρόνια σε όλο τον κόσμο, θα έπρεπε να ζητάμε συγγνώμη για τα επόμενα 3.000 χρόνια πριν δώσουμε μαθήματα ηθικής», τόνισε.
«Αν η Ευρώπη ενδιαφέρεται πραγματικά για τη μοίρα αυτών των ανθρώπων [τους μετανάστες εργάτες στο εμιράτο], μπορεί να δημιουργήσει νόμιμες οδούς, όπως έκανε το Κατάρ», υποστήριξε, «δίνοντάς τους κάποιο μέλλον, κάποια ελπίδα».
