Μεταρρύθμιση Τ.Α.: Πώς μπορεί να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του νέου Αυτοδιοικητικού Μοντέλου;

Νίκος Γ. Σύκας*

Τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί ένα πολύ σημαντικό και αξιόλογο έργο για την αναγκαία και τάχιστη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Παρά τα όποια κενά, αδυναμίες και στρεβλώσεις του νομοθετικού πλαισίου της μεταρρύθμισης, η ανθεκτικότητα του νέου αυτοδιοικητικού μοντέλου μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω με την εφαρμογή σειράς καινοτόμων δράσεων και μέτρων πολιτικής τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα και με μηδενικό κόστος.

Η πορεία προς το μέλλον τώρα φαίνεται λιγότερο ξεκάθαρη, μη γραμμική, πιο βραχώδης, ανώμαλη, περίπλοκη και πιο κατακερματισμένη από ότι ήταν μόλις πριν λίγα χρόνια. Η υλοποίησης της μεταρρύθμισης της Τ.Α. δεν μπορεί να επιτευχθεί με συμβατικές προσεγγίσεις, γραμμικά μοντέλα και στατικά εργαλεία. Χρειάζονται νέες προσεγγίσεις, μη γραμμικά μοντέλα και δυναμικά εργαλεία. Στη σύγχρονη εποχή των εκθετικών αλλαγών, μεταρρύθμιση της Τ.Α. σημαίνει καινοτομία και στρατηγική προσαρμογής σε ένα μη γραμμικό μέλλον ‘strategy fit for a nonlinear future’.

Το νέο Αυτοδιοικητικό Μοντέλο συνιστά ένα δυναμικό, πολύπλοκο σύστημα το οποίο –όπως όλα τα πολύπλοκα συστήματα– χαρακτηρίζεται από μη γραμμικές αλληλεπιδράσεις και αναδυόμενες ιδιότητες. Η περιπλοκότητα, οι ασύμμετρες αβεβαιότητες, η αδυναμία ακριβούς πρόβλεψης, η υπερβολική συνδεσιμότητα, οι αλληλεξαρτήσεις, η μεταφορά του ρίσκου και της ζημιάς, οι κλιμακωτές-αλυσιδωτές επιπτώσεις και η αλληλένδετη ευθραυστότητα ανάμεσα στα στοιχεία, τις δομές και τα μέρη που συναποτελούν το νέο αυτοδιοικητικό σύστημα, σε συνδυασμό με τον υπερ-συγκεντρωτισμό εξουσιών, τη μεγάλη γραφειοκρατία, τις ανομοιογένειες, τις ανισότητες και την έλλειψη συναίνεσης μπορούν να προκαλέσουν ανισορροπίες και συστημική καταστροφή.

Στη νέα εποχή των εκθετικών ρίσκων και των πολλαπλών κρίσεων, χρειάζεται ένα σύγχρονο αυτοδιοικητικό μοντέλο με βασικούς άξονες την καινοτομία, την ανθεκτικότητα και την ασφάλεια. Παρουσιάζεται πιο κάτω πολύ επιγραμματικά μια σειρά αρχών, δράσεων και μέτρων που μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά ώστε το νέο αυτοδιοικητικό μοντέλο να έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζεται, να μετασχηματίζεται, να εξελίσσεται και να γίνεται καλύτερο με τον χρόνο.

20+1 Δράσεις για την Ενίσχυση της Ανθεκτικότητας του νέου Αυτοδιοικητικού Μοντέλου:

1. Ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.
2. Δημιουργία ‘Περιφερειών Καινοτομίας’ (Innovation Districts) που θα λειτουργούν ως ενιαίες ‘περιοχές συν-ανάπτυξης’ με στόχο την επίτευξη κρίσιμης μάζας, τη διαχείριση των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, την ανάδειξη και αξιοποίηση των ειδικών χαρακτηριστικών και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε περιοχής και τη δημιουργία τοπικών καινοτομιών με ευρωπαϊκό αντίκτυπο.
3. Ενίσχυση της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Προώθηση της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και της Κοινωνικής Καινοτομίας.
4. Ενίσχυση των Πολιτιστικών και Δημιουργικών Βιομηχανιών σε τοπικό επίπεδο.
5. Προώθηση της εγχώριας μαζικής καινοτομίας από τη βάση προς τα πάνω.
6. Ενίσχυση της διεπιστημονικής δημιουργικότητας και της ικανότητας των Στελεχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να διαχειριστούν την καινοτομία.
7. Καλή Διακυβέρνηση: Διαχείριση Ποιότητας, προσβασιμότητα και διαφάνεια, ανταπόκριση, μηχανισμοί εποπτείας, ευθύνη και λογοδότηση, δείκτες επίδοσης, αποτελεσματικότητα, πολυεπίπεδη διακυβέρνηση σύμφωνα με το Διεθνές Πρότυπο COFOG, συγκριτική αξιολόγηση των δήμων με βάση τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης και εφαρμογή του πλαισίου Sendai για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών.
8. Συμμετοχή της Κοινωνίας των Πολιτών: συμμετοχικές διαδικασίες για τη διαμόρφωση, εφαρμογή, παρακολούθηση, επισκόπηση και αναπροσαρμογή πολιτικών και μέτρων.
9. 9. Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη (One Stop Shop) και Πρότυπα (Standards) για τις υπηρεσίες που θα προσφέρονται από τις νέες οντότητες Τ.Α.
10. Χάρτης Δικαιωμάτων του Πολίτη.
11. Branding Τόπου (Place Branding).
12. Branding Τουριστικού Προορισμού. Προώθηση του Βιώσιμου Τουρισμού.
13. Στρατηγικές και πολιτικές αντιμετώπισης των οξυμένων προβλημάτων στις τοπικές κοινωνίες, με έμφαση στο αυξημένο κόστος ζωής.
14. Προστασία της Βιοποικιλότητας. Ανάδειξη της Φυσικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
15. Έξυπνες Πόλεις. Ενεργειακές Κοινότητες. Κλιματική Ανθεκτικότητα.
16. Προώθηση της Βιώσιμης Γεωργίας. Γεωργία και Κλιματική Κρίση: συνδυασμός μέτρων για μείωση των αρνητικών επιπτώσεων ‘mitigation’ και προσαρμογής ‘adaptation’. Ναυτική και Γαλάζια Ανάπτυξη.
17. Διαχείριση Κρίσεων. Πολιτικές ετοιμότητας και πρόληψης στις φυσικές καταστροφές.
18. Ψηφιακός Μετασχηματισμός που δημιουργεί κοινωνική αξία, οικονομική αξία, αξία για τη βιομηχανία και επιχειρηματική αξία. Νέες Τεχνολογίες οι οποίες προσφέρουν πολλαπλά οφέλη για τους πολίτες, τις εταιρείες και την κοινωνία ως σύνολο.
19. Επιχειρηματική ανθεκτικότητα. Γυναικεία Επιχειρηματικότητα – Νεανική Επιχειρηματικότητα.
20. Σύσφιξη της σχέσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης και εκπαίδευσης / αναβάθμισης δεξιοτήτων.
21. Η αρμοδιότητα συντονισμού και εποπτείας –σε επίπεδο δημοτικών διαμερισμάτων– κομβικής σημασίας θεμάτων όπως είναι η διαχείριση ποιότητας, η καινοτομία, η ανθεκτικότητα, η βιώσιμη ανάπτυξη και η ασφάλεια των δημοτών θα μπορούσε να ανατεθεί στους Αντιδημάρχους.

Οι πιο πάνω δράσεις και μέτρα παρουσιάζονται αναλυτικά –θεωρητικό πλαίσιο, πρότυπα ‘templates’ και παραδείγματα εφαρμογών– σε ένα πρακτικό Εγχειρίδιο που έχω ετοιμάσει το οποίο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων μια πρωτοποριακή ‘Εργαλειοθήκη Ανθεκτικότητας’.

Τα Εργαλεία Υλοποίησης της Μεταρρύθμισης της Τ.Α.

Η ‘Εργαλειοθήκη Ανθεκτικότητας’ αποτελείται συνολικά από 150 στρατηγικά εργαλεία, μη γραμμικά μοντέλα, νέα πλαίσια, πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις, σύγχρονες μεθόδους και πρακτικές, πρότυπα, δημιουργικές τεχνικές και δεξιότητες που μπορούν να εφαρμοστούν κατά περίπτωση. Η εν λόγω εργαλειοθήκη δίνει τη δυνατότητα στους δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify the exposure) ανάλογα, ώστε να είναι ανοικτοί σε ευνοϊκές ασυμμετρίες (εκθετικές ευκαιρίες) και κλειστοί σε δυσμενείς ασυμμετρίες (εκρηκτικά ρίσκα / καταστροφικούς κινδύνους). Απ’ τη μια η αύξηση της έκθεσης (increase the exposure) σε θετικές ασυμμετρίες μπορεί να αποφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Απ’ την άλλη η μείωση της έκθεσης (decrease the exposure) σε αρνητικές ασυμμετρίες μπορεί να ελαχιστοποιήσει το ρίσκο και να εξαλείψει τον κίνδυνο της καταστροφής.

Το ευέλικτο αυτό Πολυεργαλείο μπορεί να ενισχύσει την: α) Ανθεκτικότητα της ΕΕ, των Περιφερειών, του νέου αυτοδιοικητικού μοντέλου, των οικισμών, των δημοσίων και ιδιωτικών οργανισμών, των επιχειρήσεων και όλων των προϊόντων και υπηρεσιών και β) ασφάλεια των πολιτών.

*Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας