Πριν από το κούρεμα καταθέσεων στην Κύπρο το 2013, επιμέναμε ότι η Ευρωπαϊκή νομοθεσία επέβαλλε στα κράτη-μέλη, όπως την Κύπρο, να εγγυώνται καταθέσεις μέχρι €100.000 ανά τράπεζα, το οποίο επιβεβαιώθηκε στη συνέχεια. Το «εγκληματικό» είναι που η Κυπριακή Κυβέρνηση εισηγήθηκε η ίδια το κούρεμα των εγγυημένων καταθέσεων χωρίς άλλη πρόταση, για να καταλήξουμε στο καταστροφικό αποτέλεσμα. Πάντως, το ίδιο πλαίσιο ασφάλισης καταθέσεων ισχύει στην ΕΕ και σήμερα. Ωστόσο, στην πρόσφατη χρεοκοπία τραπεζών στις ΗΠΑ οι αρχές κάλυψαν όλες τις καταθέσεις (ασφαλισμένες και ανασφάλιστες), ενώ στην Ελβετία οι αρχές «επέβαλαν» την εξαγορά της 2ης μεγαλύτερης ελβετικής τράπεζας από την 1η σε μέγεθος τράπεζα, διασφαλίζοντας έτσι όλες τις καταθέσεις. Τα γεγονότα καταδεικνύουν ότι βασικές παράμετροι του προβλήματος παραμένουν αναλλοίωτες.
Η διασύνδεση τραπεζών δημιουργεί κίνδυνο κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος λόγω αλυσιδωτής απόσυρσης καταθέσεων, που αντιμετωπίζεται από τις αρχές όμως ανάλογα με το μέγεθος και όχι με όμοιο τρόπο. Μεγάλες τράπεζες (συστημικές) σε οικονομικά ισχυρές χώρες (π.χ. ΗΠΑ, Ελβετία, Γερμανία), διασώζονται ως επάναγκες, ενώ τράπεζες σε μικρές χώρες εύκολα εγκαταλείπονται σε χρεοκοπία. Η πρόσφατη τρικυμία το επιβεβαίωσε αφού οι αρχές υπερέβησαν διακηρυγμένους κανόνες π.χ. κάλυψαν όλες τις καταθέσεις κι όχι μόνο τις ασφαλισμένες και ώθησαν συγχώνευση των δύο μεγαλύτερων τραπεζών εις βάρος του ανταγωνισμού. Επιμέρους κανόνες παραγκωνίστηκαν χάριν αποφυγής αλυσιδωτής κατάρρευσης τραπεζών.
Τα γεγονότα επιβεβαίωσαν επίσης ότι πρωταίτιος των προβλημάτων μιας τράπεζας είναι η διοίκησή της. Η αύξηση των επιτοκίων, το εποπτικό πλαίσιο, προβλήματα στον τομέα της τεχνολογίας ή στα ακίνητα, δεν συνιστούν το αίτιο των προβλημάτων. Οι διοικήσεις των τραπεζών με τεχνογνωσία και εργαλεία μπορούν να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τέτοια ενδεχόμενα και κινδύνους. Δεν μπορεί ένας καπετάνιος να ρίξει το υπερωκεάνιο στη στεριά προβάλλοντας ως αιτία μια απλή τρικυμία ή βροχή. Στην πράξη, οι διοικήσεις τραπεζών που αναλαμβάνουν μεγάλα ρίσκα στοχεύουν στα μεγάλα ιδιωτικά κέρδη, ενώ τυχόν ζημιές «φορτώνονται» στον φορολογούμενο με διάσωση της τράπεζας από το δημόσιο χρήμα. Συνεπώς, εφόσον οι τράπεζες λειτουργούν εκθέτοντας το κράτος σε ζημιές, ο αυστηρός εποπτικός και παρεμβατικός ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών είναι αναγκαίος.
Η ασφάλεια των καταθέσεων είναι αναγκαίο δημόσιο αγαθό, εξού κι η εγγύηση μέχρι €100.000 προσδίδει αυξημένη εμπιστοσύνη στις καταθέσεις, στην «πλάτη» όμως του κράτους που παρέχει την εγγύηση. Κάθε τράπεζα λειτουργεί με περιορισμένο ποσοστό ρευστότητας (μετρητά) και σε περίπτωση αναταραχής οι καταθέτες έχουν ορθολογικό κίνητρο να αποσύρουν τα χρήματά τους προτού εξαντληθεί η διαθέσιμη ρευστότητα και υποχρεωθεί σε κλείσιμο η τράπεζα. Η εγγύηση των καταθέσεων διασφαλίζει το ανάλογο ποσό κατάθεσης ανεξαρτήτως ρευστότητας ή δυσχέρειας της τράπεζας κι αφαιρεί το κίνητρο απόσυρσής τους.
Καταληκτικά, επιβάλλεται η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης με Ευρωπαϊκό Σύστημα Εγγύησης Καταθέσεων (3ος πυλώνας). Όμως, στην Κύπρο δεν «εγκλημάτησαν» μόνο Κυβερνήσεις αλλά πρωτίστως οι τράπεζες με ανάληψη τεράστιων κινδύνων και μαζική χρήση παράνομων όρων και πρακτικών εις βάρος της κοινωνίας και οικονομίας και με την ανοχή του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης μέχρι σήμερα.
Κώστας Μαυρίδης, Ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ (S&D), Πρόεδρος Πολιτικής Επιτροπής για την Μεσόγειο
