Το ‘τίναγμα των φτερών της νυχτερίδας’ στην Κίνα έχει αποκαλύψει την τεράστια ευθραυστότητα στη δομή των Κρατικών Προϋπολογισμών, των επιχειρηματικών μοντέλων και των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων σε 220 χώρες. Ενόψει της συζήτησης του Προϋπολογισμού στη κυπριακή Βουλή, εισηγούμαι την ενσωμάτωση της ιδιότητας Antifragility (αντι-ευθραυστότητα) στο πλαίσιο σχεδιασμού και υλοποίησης του Κρατικού Προϋπολογισμού 2021.
Η ιδιότητα Antifragility (αντι-ευθραυστότητα) –μια έννοια που εφευρέθηκε από τον καθηγητή Nassim Taleb– είναι πέρα από την ανθεκτικότητα ‘resilience’ ή την ευρωστία ‘robustness’. Αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν απλώς αντέχει σε ένα σοκ αλλά βελτιώνεται πραγματικά εξαιτίας αυτού. Το ανθεκτικό αντιστέκεται στα σοκ και παραμένει το ίδιο. Το αντιθραυστικό γίνεται καλύτερο. Η αντι-εύθραυστη οργάνωση αναπτύσσεται από μεταβλητότητα και διαταραχή.
Παρά την προειδοποίηση του Taleb στις 26 Ιανουαρίου 2020 για την ανάγκη άμεσης λήψης μέτρων ανάσχεσης του νέου κορονοιού αφού λόγω της αυξημένης συνδεσιμότητας η διασπορά θα είναι μη γραμμική, ο κίνδυνος υποεκτιμήθηκε. Λόγω ακριβώς της παγκόσμιας διασυνδεσιμότητας, μια μικρή αλλαγή μπορεί να μεταδοθεί και μεγεθυνθεί προκαλώντας τεράστιες επιπτώσεις, πολύ πέραν του χρόνου, του τόπου και της κλίμακας της αρχικής διατάραξης – όπως έγινε στην περίπτωση της πανδημίας.
Από το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου είχαμε τουλάχιστο 11 μεγάλες περιόδους ύφεσης. Επίσης, κάθε 10 χρόνια παρατηρούνται νέοι, για το ανθρώπινο είδος, ιοί που μπορούν να προκαλέσουν πανδημία. Από τις αρχές του 20ού αιώνα έλαβαν χώρα τέσσερις πανδημίες του ιού της γρίπης: 1918, 1957, 1968, 2009. Τα τελευταία 20 χρόνια, τρεις νέοι κορονοιοί έχουν αναδυθεί και διασπαρθεί στο ανθρώπινο είδος.
Ενόσω οι ασύμμετροι κίνδυνοι αντιμετωπίζονται με γραμμικά μοντέλα και παραδοσιακά στατικά εργαλεία, ο καταστροφικός φαύλος κύκλος ‘από κρίση σε κρίση’ θα συνεχιστεί και το επόμενο χτύπημα του μαύρου κύκνου θα ‘θερίσει’ τα πάντα για ακόμη μια φορά.
Το τυφλό σημείο της καινοτομίας δεν μπορεί να διακρίνει ότι τα πιθανά οφέλη που μπορούν να επιφέρουν οι θετικές ασυμμετρίες (convexity bias) είναι περισσότερα από τη ζημιά. Ο παράγοντας χρόνος, η μεταβλητότητα, η αταξία, η τυχαιότητα και η αβεβαιότητα αυξάνουν το όφελος –παρά τη ζημιά– που προκύπτει μέσα από την αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών. Το στοιχείο αυτό διαφεύγει του γραμμικού τρόπου σκέψης. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να μισούν την αβεβαιότητα – όμως η αβεβαιότητα αποτελεί την πρώτη ύλη της καινοτομίας.
Όπως υποδεικνύουν πολλοί κορυφαίοι παγκοσμίως οικονομολόγοι, οι θεωρίες που διατύπωσε ο Taleb –Μαύρος Κύκνος και Antifragility– πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής. Στην εποχή των πολύμορφων προκλήσεων και των ασύμμετρων απειλών, χρειάζονται νέα στρατηγικά εργαλεία για ενσωμάτωση της ιδιότητας Antifragility στο σχεδιασμό, στη δομή (built-in property) του Κρατικού Προϋπολογισμού, του Συστήματος Έρευνας και Καινοτομίας, του Πλάνου Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης, του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων και της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας.
Το νέο, δυναμικό Μοντέλο Καινοτομίας που έχω αναπτύξει αποτελεί το πρώτο εργαλείο σε παγκόσμιο επίπεδο το οποίο ενσωματώνει την ιδιότητα Antifragility στη διαδικασία της καινοτομίας. Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό 250 σελίδων. Στο εν λόγω Εγχειρίδιο, μεταξύ άλλων αναλύονται περισσότερες από 60 ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας, διεπιστημονικά εργαλεία και δημιουργικές τεχνικές που επιτρέπουν στους Οργανισμούς να τροποποιούν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα, ώστε να είναι περισσότερο ανοικτοί σε ευκαιρίες (να αξιοποιούν τις ευνοϊκές ασυμμετρίες) και λιγότερο εκτεθειμένοι σε κινδύνους (να αποφεύγουν τις δυσμενείς ασυμμετρίες).
Στο προαναφερόμενο Οδηγό περιλαμβάνεται επίσης ένα Πρότυπο Εργαστήρι για ενίσχυση της διεπιστημονικής δημιουργικότητας και της ικανότητας καινοτομίας των Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, του Διπλωματικού Σώματος, των Ενόπλων Δυνάμεων, των Επιχειρήσεων καθώς και των Εκπαιδευτικών, Ερευνητών και Φοιτητών.
Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας –είναι στη διάθεση της Πολιτείας για άμεση αξιοποίηση– μπορεί να μεγιστοποιήσει:
- Τον αντίκτυπο –επιστημονικό, κοινωνικό, οικονομικό– της καινοτομίας.
- Τα οφέλη των αναπτυξιακών και κοινωνικών δαπανών του Κρατικού Προϋπολογισμού.
- Την απόδοση των δημοσίων και των ιδιωτικών επενδύσεων.
Το ευέλικτο αυτό εργαλείο μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη: Δημόσιες Υπηρεσίες, Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Επιχειρήσεις (Startups και Μεγάλες Εταιρείες), Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας, Προσέλκυση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, Κυκλική Οικονομία, Επιστημονική Έρευνα (μετατροπή των Μεγάλων Δεδομένων σε έξυπνη πληροφόρηση), Διαχείριση Ποιότητας (Πρότυπα και Τυποποίηση), Διαχείριση Κινδύνων, Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας (Οικονομική Διπλωματία, Έξυπνη Άμυνα), Nation Branding κ.ά.
Η πρωτοποριακή μέθοδος η οποία παρουσιάζεται πολύ επιγραμματικά πιο πάνω μπορεί να μετατρέψει τον Κρατικό Προϋπολογισμό σε εργαλείο μεταρρύθμισης και διατηρήσιμης ανάπτυξης. Επίσης, παρέχει τη δυνατότητα επιστημονικής τεκμηρίωσης και ενίσχυσης της βιωσιμότητας των εναλλακτικών σεναρίων και των πιθανών λύσεων σε πολύπλοκα και δυναμικά συστήματα όπως είναι η Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και το πλαίσιο λύσης του Κυπριακού.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
