Ιωάννα Μυταυτσή*
Η θρησκεία αποτελεί σημαντικό κομμάτι του ανθρώπινου πολιτισμού που έχει επηρεάσει την πορεία και τα επιτεύγματά του και που στο όνομα αυτής έχουν σημειωθεί ιστορικές συγκρούσεις. Αποτελεί ένα από τα παλαιότερα κίνητρα για ταξίδια και το θρησκευτικά υποκινούμενο προσκύνημα. Η πίστη είναι για τον άνθρωπο κινητήριος δύναμη και ισχυρό αίτιο για μετακίνηση. Αυτού του είδους τα ταξίδια εμπίπτουν στην κατηγορία των ειδικών μορφών τουρισμού και συγκεκριμένα σε αυτό το είδος που ονομάζουμε Θρησκευτικό Τουρισμό. Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με το θρησκευτικό βίωμα και τις πολιτιστικές του εκφράσεις αυξάνονται τονίζοντας έτσι τον δυναμικό χαρακτήρα αυτού του είδους της τουριστικής μετανάστευσης χωρίς όμως να εκτοπίζουν και άλλους λόγους για ταξίδι όπως είναι η ανάγκη για διακοπές και χαλάρωση, συμμετοχή σε δραστηριότητες στη φύση όπως πεζοπορία, ποδηλασία και ότι θα συμβάλλει στην καλή υγεία και την ποιότητα ζωής.
Καθώς ο θρησκευτικός τουρισμός θεωρείται υποκατηγορία του πολιτιστικού τουρισμού και είναι συνυφασμένος με επίσκεψη σε πολιτιστικά αξιοθέατα, η επιτυχής ανάπτυξη και των δύο απαιτεί ολοκληρωμένο σχεδιασμό.
Είναι εξαιρετικής σημασίας η συστηματική προσέγγιση της διαχείρισης των πόρων, η αξιοποίησή τους με όρους δημιουργίας ενός αναγνωρίσιμου και ανταγωνιστικού τουριστικού προϊόντος, το οποίο δεν περιορίζεται στην προώθηση της τουριστικής προσφοράς που σχετίζεται με το μοντέλο «θάλασσα και ήλιος», την προσφορά ξενοδοχείων, σημείων εστίασης κ.α. Καλύπτει και τον τομέα του πολιτισμού, της θρησκείας, της τέχνης και της ιστορικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι ο τρόπος διαμόρφωσης της τουριστικής προσφοράς προκειμένου να ανταποκριθεί στην ολοένα και πιο απαιτητική τουριστική αγορά και στον ανταγωνισμό.
Ο στρατηγικός σχεδιασμός και η διαχείριση προορισμών είναι σημαντικά και αποτελούν μια συνεχή και επίπονη διαδικασία ανάλυσης της αγοράς και του ευρύτερου περιβάλλοντος. Έτσι και στην περίπτωση του θρησκευτικού τουρισμού που είναι ένα ιδιαίτερο κοινωνικοπολιτιστικό φαινόμενο, απαιτείται ανάλυση και σχεδιασμός ενός μοντέλου βιώσιμης στρατηγικής διαχείρισής του, που θα εντάξει τις θρησκευτικές επισκέψεις και διαδρομές στην τοπική πραγματικότητα αλλά και σε ένα ευρύτερο εθνικό αναπτυξιακό σχεδιασμό ώστε να σταματήσει ο αποσπασματικός και συμπληρωματικός τους ρόλος.
Είναι αναγκαία η σύνδεση μεταξύ της στρατηγικής διαχείρισης της αειφόρου ανάπτυξης με τον τομέα του θρησκευτικού τουρισμού που θα διασφαλίσει την προστασία του θρησκευτικού χαρακτήρα του προορισμού αλλά και των μνημείων.
Ο θρησκευτικός τουρισμός στον κόσμο σήμερα είναι ένα δυναμικό κομμάτι της τουριστικής αγοράς. Σύμφωνα δε με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, η εξειδικευμένη αυτή μορφή τουρισμού παρουσιάζει ανθεκτικότητα σε περιόδους κρίσης σε αντίθεση με τον τουρισμό αναψυχής. Είναι το σημείο επαφής του πολιτισμού, της θρησκείας και της τουριστικής οικονομίας και εκεί οφείλεται η πολυπλοκότητά του και απαιτείται μια ειδική προσέγγισή του όσον αφορά την πρόβλεψη και τον σχεδιασμό της μελλοντικής του ανάπτυξης.
Ο θρησκευτικός τουρισμός σήμερα αποτελεί πλέον ένα πεδίο σπουδών, ένα μέσο προβολής και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός τόπου και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα τοπικής ανάπτυξης.
Είναι σαφής η ανάγκη οργάνωσης και εφαρμογής ενός συνεργατικού στρατηγικού σχεδιασμού για τον θρησκευτικό τουρισμό που θα είναι και το πεδίο συνάντησης της επιστημονικής γνώσης με την επαγγελματική εμπειρία.
Ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι τουρισμός είναι αποκλειστικά τα ταξίδια για ξεκούραση και αναψυχή, αλλά ο τουρισμός ως κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Το μήνυμα είναι ότι η τουριστική ανάπτυξη πρέπει να σχεδιάζεται γιατί και ο τουρισμός γενικότερα αλλά και ο θρησκευτικός τουρισμός, δεν συμβαίνει τυχαία, δεν μπορεί να αναπτυχθεί αυθόρμητα γιατί τότε το αποτύπωμά του θα είναι αρνητικό.
*PhDc Α.Π.Θ.
Συντονίστρια Θεματικής Ενότητας Ειδικών Μορφών Τουρισμού, Γραμματεία Παραγωγικών Τομέων, Ν.Δ.
Πρόεδρος Συλλόγου Αποφοίτων ΔΠΜΣ Τουρισμός και Τοπική Ανάπτυξη, Α.Π.Θ.
