Tης Έλενα Γιάγκου*
Οι ραγδαίες αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον και τα οικοσυστήματα, η απώλεια βιοποικιλότητας, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο πλανήτης καλείται να αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα, μεταξύ των οποίων τα ακραία καιρικά φαινόμενα, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την υπερθέρμανση του, την καταστροφή της χλωρίδας και πανίδας και την εξαφάνιση ειδών. Η ανάγκη για αλλαγή της νοοτροπίας μας ως κοινωνία, υιοθετώντας φιλικές προς το περιβάλλον στάσεις και συμπεριφορές, καθίσταται απαραίτητη στο μετριασμό τέτοιων φαινομένων.
Τι μπορεί να συμβάλει στην ευαισθητοποίηση των πολιτών για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος;
Εδώ, προβάλλεται η σημασία της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Σύμφωνα με την Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO), η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ορίζεται ως η προσέγγιση για την οικοδόμηση της κοινωνίας. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση παρέχει στους πολίτες τις απαραίτητες γνώσεις για το φυσικό περιβάλλον και τις διαχρονικές προκλήσεις που το ταλανίζουν, προσφέρει τη δυνατότητα ανάπτυξης δεξιοτήτων και κριτικής σκέψης για αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών, παρακινώντας την παγκόσμια κοινότητα στο να αναλάβει υπεύθυνες δράσεις και να λαμβάνει αποφάσεις και μέτρα για την προστασία του.
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση περιλαμβάνει την ενασχόληση κοινωνικών ομάδων, παιδιών και ενηλίκων, με το φυσικό περιβάλλον. Απώτερος σκοπός της είναι οι κοινωνικές ομάδες να αντιληφθούν και να κατανοήσουν τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, αναπτύσσοντας οικολογικές συμπεριφορές και ακολουθώντας ένα τρόπο ζωής σκεπτόμενοι το περιβάλλον. Επιδιώκεται η κριτική σκέψη και η ενσυναίσθηση μέσα από βιωματικές δραστηριότητες και την επαφή με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το φυσικό περιβάλλον. Ο άνθρωπος θα έρθει κοντά στη φύση, θα έρθει σε επαφή με τα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήματα με σκοπό την ευαισθητοποίηση του και την ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης για εξεύρεση λύσεων.
Η ενσυναίσθηση και η αλλαγή στη συμπεριφορά των ανθρώπων αποτελούν σημεία αναφοράς, ώστε να υπάρξει αλλαγή στο τρόπο σκέψης και στην υιοθέτηση βιώσιμων τρόπων ζωής. Από μικρή ηλικία, αναπτύσσονται συμπεριφορές οι οποίες διατηρούνται και στα επόμενα στάδια της ενήλικης ζωής. Γι’ αυτό, στην περίπτωση που διαχέονται στη παιδική ηλικία ηθικές αξίες και φιλο-περιβαλλοντικές συμπεριφορές, αυτές μπορούν να κρατήσουν και στη μετέπειτα πορεία του ανθρώπου, ο οποίος θα τις μεταδώσει σε άλλους. Έτσι, δημιουργείται μία αδιάσπαστη αλυσίδα αξιών και συμπεριφορών, οι οποίες ΝΑΙ μπορούν να επιφέρουν τις επιθυμητές αλλαγές.
Η επαφή με το περιβάλλον από μικρή ηλικία είναι πολύ σημαντική, καθώς τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ανθρώπου διαμορφώνουν το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του προς αυτό, μέσα από τη καλλιέργεια ηθών και αξιών και σωστών προτύπων συμπεριφοράς κι έκφρασης, τα οποία διαχέονται κυρίως στο οικογενειακό περιβάλλον και τον κοινωνικό περίγυρο. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η κοινωνία έχει μεγαλώσει με διαφορετικά από αυτά πρότυπα και συμπεριφορές, πάντοτε υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής της σκέψης και των στάσεων μας προς το περιβάλλον, μέσα από την ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση.
Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης υπάρχουν και διδάσκονται σε μορφή τυπικής, μη- τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης, καθώς επίσης και εκπαιδευτικό υλικό το οποίο υπάρχει στο διαδίκτυο αλλά και σε βιβλία. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί κανείς να ενημερωθεί για το περιβάλλον στο σχολείο, με συμμετοχή σε προγράμματα για το περιβάλλον εκτός του σχολείου, αλλά και διαμέσου του κοινωνικού του περίγυρου.
Οι ιδέες για ενασχόληση με περιβαλλοντικά προγράμματα και δραστηριότητες είναι άπλετες αν ξεκινήσει κανείς από το διαδίκτυο. Ωστόσο, διοργανώνονται από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς αλλά και μέσω της Μονάδας Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη, αρμόδια Μονάδα του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας και υλοποιούνται στα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Κύπρου. Επίσης, λειτουργεί «Το σχολείο του Δάσους» το οποίο παρέχει τη δυνατότητα στα παιδιά να εξερευνήσουν το φυσικό περιβάλλον μέσα από μία σειρά βιωματικών δραστηριοτήτων.
Η ανάπτυξη σχέσεων του παιδιού και των ενηλίκων με το φυσικό περιβάλλον μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην κοινωνία μας και κατ’ επέκταση στην προστασία του πλανήτη. Η στροφή προς την παροχή εκπαίδευσης για το περιβάλλον στα παιδιά αποτελεί καταλυτικής σημασίας ζήτημα και μπορεί να αλλάξει ολόκληρη τη νοοτροπία μας ως κοινωνία, εξασφαλίζοντας την ευημερία όλων των ανθρώπων ανά το παγκόσμιο.
*Εκπαιδευτικός, Εξειδίκευση στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, ΚυκλΟΙΚΟδρόμιο
