Του Ιωσήφ Ιωσήφ
Ομιλία σε εκδήλωση του Ιδρύματος Πανίκου Χατζηχαμπή στο Σπίτι της Ευρώπης για την Πολιτική Συνοχή της Ε.Ε.
Η πολιτική συνοχής είναι το βασικό μακροπρόθεσμο επενδυτικό εργαλείο στην ΕΕ, το οποίο συμβάλλει στην ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής στην ΕΕ, διορθώνει τις ανισορροπίες και ανισότητες μεταξύ χωρών και περιφερειών και υλοποιεί τις πολιτικές προτεραιότητες της Ένωσης.
Την ίδια ώρα, υποστηρίζει τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, την οικονομική ανάπτυξη, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.
Στην ουσία είναι το κύριο όχημα για να μπορέσει η Ευρώπη να πετύχει την πραγματική ολοκλήρωση της και να περιοριστούν οι διαχρονικές διαφορές Βορρά και Νότου.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ
Όπως όλοι γνωρίζουμε, η πολιτική συνοχής υλοποιείται από διάφορα ταμεία της ΕΕ και συγκεκριμένα:
- Από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το οποίο επενδύει στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη όλων των περιφερειών και των πόλεων της ΕΕ.
- Από το Ταμείο Συνοχής, το οποίο επενδύει στο περιβάλλον και τις μεταφορές στις λιγότερο ευημερούσες χώρες της ΕΕ.
- Από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το οποίο στηρίζει την απασχόληση και συμβάλλει σε μια δίκαιη και χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς κοινωνία στην ΕΕ.
- Από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο στηρίζει τις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο από τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα.
- Από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Οι στόχοι της πολιτικής συνοχής αποσκοπούν στο να δημιουργήσουν :
- Μια πιο ανταγωνιστική και εξυπνότερη Ευρώπη
- Μια πιο πράσινη και ανθεκτική Ευρώπη με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, που οδεύει προς μια οικονομία καθαρών μηδενικών εκπομπών
- Μια πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη μέσω της ενίσχυσης της κινητικότητας
- Μια πιο κοινωνική Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς
- Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες για μια τοποκεντρική προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή, μέσω της ενδυνάμωσης των υποπεριφερειακών εδαφών και των τοπικών κοινοτήτων, ώστε να προσδιορίζουν τις δικές τους προτεραιότητες και έργα με ολοκληρωμένο και συμμετοχικό τρόπο
Η χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής κατά την περίοδο 2021-2027 αναμένεται να στηρίξει τη δημιουργία 1,3 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας και να αυξήσει το ΑΕΠ της ΕΕ κατά 0,5 % κατά μέσο όρο έως το τέλος της δεκαετίας και έως 4 % σε ορισμένα κράτη μέλη. Επίσης, θα συμβάλει στην παροχή πολλών κοινών δημόσιων αγαθών, παρέχοντας απτά και συγκεκριμένα οφέλη στους πολίτες, τις περιφέρειες και τις πόλεις της Ευρώπης.
Για να επιτευχθούν αυτά, η πολιτική συνοχής θα απελευθερώσει συνολικό όγκο επενδύσεων ύψους 545 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 2021-27, εκ των οποίων 378 δισ. ευρώ χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Οι επενδύσεις αυτές θα προωθήσουν τη διαρκή κοινωνικοοικονομική σύγκλιση, την εδαφική συνοχή, μια κοινωνική και χωρίς αποκλεισμούς Ευρώπη, καθώς και μια ομαλή και δίκαιη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Όπως γίνεται αντιληπτό, μιλάμε για μια τεράστια προσπάθεια σύγκλισης και ανασύνταξης της Ευρώπης, με στόχο τον ενιαίο βηματισμό των κρατών μελών προς το μέλλον και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των Ευρωπαίων πολιτών.
ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Σήμερα, η Κύπρος ως αποδέκτης πόρων από τα ταμεία της Πολιτικής Συνοχής έχει την ευκαιρία να αναμορφώσει το οικονομικό μοντέλο της, να προωθήσει μεταρρυθμίσεις – τομές και να δημιουργήσει έργα υποδομών που είναι αδύνατο να υλοποιήσει μόνη της, λόγω υψηλού κόστους.
Ξεκινώντας από την προτεραιότητα της Κύπρου για ψηφιακό μετασχηματισμό, κάτι που θα συμβάλει αφ’ ενός στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και αφ’ ετέρου στην αύξηση της παραγωγικότητας, παρατηρούμε ότι μπορεί να τον πετύχει, αξιοποιώντας πόρους και τεχνογνωσία από την Ε. Ένωση.
Η πολιτική συνοχής ενισχύει εταιρείες που προωθούν την καινοτομία και την έξυπνη ανάπτυξη, ενώ δίνει τη δυνατότητα σε χιλιάδες ερευνητές να αποκτήσουν πρόσβαση σε βελτιωμένες ερευνητικές εγκαταστάσεις.
Η Κύπρος, επιδιώκοντας να καταστεί περιφερειακό κέντρο έρευνας και καινοτομίας, αναμένεται ότι θα ωφεληθεί τα μέγιστα από τους σχετικούς πόρους της Ε. Ένωσης.
Ήδη, στον τομέα αυτό αναπτύσσουν πολύ έντονη δράση τα δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια της Κύπρου, καθώς και νέα ερευνητικά κέντρα που δημιουργήθηκαν. Ταυτόχρονα, υπάρχουν οι νεοφυείς επιχειρήσεις στον τομέα της καινοτομίας, οι οποίες αποστέλουν στόχο της Κύπρου και για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Όμως, οι ψηφιακές λύσεις που προβλέπονται στην πολιτική συνοχής της Ε. Ένωσης, δεν εστιάζουν μόνο στον ιδιωτικό τομέα, αλλά καλύπτουν και τη ψηφιοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών των κρατών – μελών, τομέας στον οποίο η Κύπρος έχει ιδιαίτερη ανάγκη, αφού ο δημόσιος τομέας της βρίσκεται αρκετά πίσω στον τομέα της χρήσης σύγχρονης τεχνολογίας.
Άρα, ο κορυφαίος στόχος της Κύπρου για ψηφιακό μετασχηματισμό, μπορεί να υποβοηθήσει από τις πολιτικές της Ε. Ένωσης, μέσω των ταμείων πολιτικής συνοχής.
Ιδιαίτερες ανάγκες έχει η Κύπρος και στον ενεργειακό τομέα, ο οποίος αποτελεί κομβικό σημείο για την ανάπτυξη της χώρας. Πέραν των πρωτοβουλιών της ίδιας της Κύπρου με τις έρευνες για ανακάλυψη φυσικού αερίου στην ΑΟΖ της, σήμερα τα ενεργειακά θέματα είναι στην άμεση προτεραιότητα της χώρας, λόγω των υψηλών ποσών που καταβάλλουμε ως πρόστιμο για τους ρύπους, για την ανάγκη μείωσης του ενεργειακού κόστους (που εκτοξεύει ψηλά τον πληθωρισμό) και για την προσπάθεια απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Εάν επιτευχθούν τα όσα προβλέπονται στους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, για μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου της Ε.Ε. κατά 55% εώς το 2030 και επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας εώς το 2050, τότε η Κύπρος θα ευεργετηθεί τα μέγιστα από αυτή την αναπροσαρμογή.
Ο ενεργειακός μετασχηματισμός, σε συνάρτηση με τις υπόλοιπες εξελίξεις στα ενεργειακά, συμβάλλει στο όραμα της Κύπρου, για να μετατραπεί σε περιφερειακό κόμβο ενέργειας στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης.
Στον μεγαλεπήβολο αυτό στόχο, που θα ενισχύσει όλη την Κυπριακή οικονομία, η συμβολή της πολιτικής Συνοχής της Ευρώπης ενέχει κεντρικό ρόλο.
Οφέλη μεγάλης κλίμακας, λόγω των άμεσων αναγκών της αναμένεται να έχει η Κύπρος και από την πρόνοια της Πολιτικής Συνοχής που αφορά τη βιώσιμη αστική κινητικότητα (ήδη η Λευκωσία λόγω του οξέος κυκλοφοριακού προβλήματος συζητά το ενδεχόμενο δημιουργίας τραμ), από τη βιομηχανική μετάβαση και από την ανάπτυξη του τομέα δεξιοτήτων για το εργατικό δημόσιο της.
Θετικές επιπτώσεις θα υπάρξουν για την Κύπρο και από τους σχεδιασμούς της Πολιτικής Συνοχής για τον τομέα της υγείας και του ιατρικού εξοπλισμού και υποδομών υγείας. Έχοντας πριν λίγα χρόνια υιοθετήσει και εφαρμόσει ένα Γενικό Σχέδιο Υγείας (ΓΕΣΥ), το οποίο ακόμα παρουσιάζει σοβαρές στρεβλώσεις και δυσλειτουργίες, η Κύπρος έχει μεγάλη ανάγκη από πόρους και πολιτικές που θα καταστήσουν το ΓΕΣΥ ένα υγιές και χρήσιμο για τη δημόσια υγεία, σύστημα υγείας.
Πολιτεία και πολίτες προσδοκούν στη βελτίωση του ΓΕΣΥ, οπότε κάθε βοήθεια από την Ε. Ένωση θα είναι καθοριστική.
Στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντας και πάλι η Κύπρος έχει μεγάλες ανάγκες. Η για 10ετίες αδιαφορία μας για το περιβάλλον δημιούργησε αρκετά προβλήματα, τα οποία τώρα με ενισχύσεις από τα ταμεία της πολιτικής συνοχής μπορούμε να τα επιλύσουμε ή να τα περιορίσουμε. Στα πλαίσια αυτά, η Κύπρος σήμερα, μπορεί να προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη, την ενεργειακή απόδοση, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και άλλες πολιτικές που χρησιμοποιούνται από την Ε. Ένωση για να βελτιώσει και να προστατεύσει το περιβάλλον.
Ήδη για αυτό το σκοπό, κι’ όχι μόνο, προβλέπονται στο ταμείο Συνοχής 207 εκατ. ευρώ, για την περίοδο 2021-27.
Οι πλέον όμως σημαντικές ενισχύσεις για την Κύπρο θα προέλθουν από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όπου το χρηματοδοτικό ποσό ανέρχεται στο 1.2 δις. ευρώ.
Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) Κύπρου υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάιο του 2021 και εγκρίθηκε από τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς τον Ιούλιο του 2021. Στρατηγικός στόχος του ΣΑΑ Κύπρου αποτελεί «η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της οικονομίας και του δυναμικού της χώρας για οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντικά βιώσιμη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και ευημερία».
Το ΣΑΑ, με συνολικό προϋπολογισμό περίπου €1,2 δις, ο οποίος κατανέμεται ανάμεσα σε χορηγία ύψους €1,0 δις και δάνειο ύψους €200 εκ., από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό, προωθεί την υλοποίηση 133 επενδυτικών και μεταρρυθμιστικών μέτρων, με ορίζοντα υλοποίησης μέχρι το 2026, σε 5 άξονες πολιτικής συνυφασμένους με τον στρατηγικό στόχο και τις επιδιώξεις του Σχεδίου:
- Δημόσια Υγεία και Πολιτική Προστασία (€74,1 εκ.)
- Ταχεία Μετάβαση σε μια Πράσινη Οικονομία (€447,6 εκ.)
- Ενίσχυση της Ανθεκτικότητας και της Ανταγωνιστικότητας της Οικονομίας (€422,3 εκ)
- Προς μια Ψηφιακή Εποχή (€89,4 εκ.)
- Απασχόληση, Κοινωνική Προστασία, Εκπαίδευση και Ανθρώπινο Δυναμικό (€172,9 εκ.)
Οι παρεμβάσεις του ΣΑΑ στοχεύουν στην αντιμετώπιση των κύριων προκλήσεων που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εντοπίσει για την κυπριακή οικονομία, όπως αυτές αναδεικνύονται μέσα από τις διάφορες Εκθέσεις, οι οποίες εκδίδονται από την Ε. Ένωση κάθε εξάμηνο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην πράσινη μετάβαση (41% των πόρων του ΣΑΑ) και την ψηφιακή μετάβαση (23% των πόρων του ΣΑΑ), καθώς και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της μακροχρόνιας ανάπτυξης της οικονομίας, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας καθώς και στη δημιουργία, γενικότερα, συνθηκών κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.
ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΥΠΡΟΥ
Όπως φαίνεται από τα πιο πάνω, η Κύπρος θα χρηματοδοτηθεί με σημαντικούς πόρους από την Πολιτική Συνοχής και μάλιστα σε τομείς, όπου πραγματικά έχει ανάγκη. Το ποσά που θα λάβουμε για το μέγεθος και τον πληθυσμό της Κύπρου, κρίνονται αρκετά ικανοποιητικά, προκειμένου να προωθηθούν μεταρρυθμίσεις, νέα έργα και υποδομές που καλύπτουν οι στόχοι της Πολιτικής Συνοχής.
Σημαντικό στοιχείο για αυτό το σχεδιασμό είναι η Κύπρος να έχει έργα που εμπίπτουν στις κατηγορίες που χρηματοδοτεί η Πολιτική Συνοχής και να υπάρχει ανάγκη για την υλοποίηση τους. Μελετώντας τις κατηγορίες που καλύπτει η χρηματοδότηση, αναντίλεγκτα λέμε ότι η Κύπρος έχει ανάγκη από έργα που καλύπτει η Πολιτική Συνοχής.
Στην παρούσα φάση, η Κύπρος επιδιώκει μέσω σοβαρών μεταρρυθμίσεων και νέων έργων υποδομής να εκσυγχρονίσει την οικονομία της και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για περαιτέρω ανάπτυξη. Η προσπάθεια για ένα νέο πρόσωπο στην κυπριακή οικονομία δεν μπορεί να τελεσφορήσει εάν δεν υλοποιηθούν σοβαρά έργα υποδομής και εάν δεν υπάρξουν οι απαιτούμενες αναπροσαρμογές στην κατεύθυνση της οικονομίας. Αυτή ακριβώς την ανάγκη έρχεται σήμερα να καλύψει η Πολιτική Συνοχής και τα άλλα σχέδια της Ε. Ένωσης.
Με άλλα λόγια, η Ε. Ένωση έρχεται αρωγός στην προσπάθεια της Κύπρου για μετασχηματισμό σε μια σύγχρονη, δυναμική και υποσχόμενη οικονομία. Αρωγός σε τομείς που η χώρα μας έχει πραγματική ανάγκη να βελτιώσει και να ανασυντάξει. Χωρίς τη στήριξη της Ε. Ένωσης η Κύπρος, ίσως να μην μπορούσε να αναμορφώσει το οικονομικό μοντέλο της ή να χρειαζόταν πολλά χρόνια για να μπορέσει με ίδιους πόρους να δημιουργήσει νέα σοβαρά έργα υποδομής.
ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
Η δημιουργία των έργων υποδομής, μέσω των ταμείων της Πολιτικής Συνοχής δεν θα βοηθήσει στατικά και μονοσήμαντα την κυπριακή οικονομία, αλλά θα δημιουργήσει και μια δυναμική, η οποία θα έχει θετικές αντανακλάσεις σ’ όλους τους δείκτες και σ’ όλους τους κλάδους δραστηριότητες της οικονομίας. Ιδιαίτερα ο επιχειρηματικός κόσμος, ο οποίος συνήθως αξιοποιεί τις υποδομές, θα ενθαρρυνθεί απ’ αυτές τις εξελίξεις και θα προχωρήσει σε περισσότερες επενδύσεις και μεγαλύτερη επιχειρηματική δραστηριότητα. Αυτό σημαίνει δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αύξηση του ΑΕΠ της χώρας, προσέλκυση ξένων επενδύσεων, ενδυνάμωση του επιχειρείν και πολλά άλλα οφέλη για την οικονομία.
Σήμερα, οι επιχειρήσεις της Κύπρου αναμένουν από το κράτος να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις (δημόσια υπηρεσία, τοπική αυτοδιοίκηση, δικαιοσύνη, κλπ), να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις, να δημιουργήσει νέα έργα υποδομών, να προχωρήσει σε ψηφιακό μετασχηματισμό, να προωθήσει τους νέους τομείς επιχειρηματικής δράσης, να αξιοποιήσει τις προοπτικές για αειφόρο ανάπτυξη και γενικά να βελτιώσει το επενδυτικό κλίμα στην αγορά. Αυτά είναι πάγια αιτήματα του επιχειρηματικού κόσμου, ο οποίος ζητά συνεχή εκσυγχρονισμό των οικονομικών δομών του κράτος, ώστε χωρίς προβλήματα και δυσκολίες να επιδοθεί στο έργο του, που είναι οι επενδύσεις και η ανάπτυξη.
Αν δει κάποιος τα όσα λέγονται στις καθεχρονικές γενικές συνελεύσεις του ΚΕΒΕ και της ΟΕΒ, θα αντιληφθεί ότι οι επιχειρήσεις μας διψούν για αναμόρφωση του οικονομικού πλαισίου της χώρας, ώστε να καταστεί πιο ελκυστικό για επενδύσεις και επιχειρηματική δραστηριότητα. Τώρα, υπάρχει η ευκαιρία, μέσω των ταμείων της Πολιτικής Συνοχής, να βάλουμε επιτέλους το άλογο μπροστά από την άμαξα (και όχι αντίστροφα που ήταν τις προηγούμενες δεκαετίες) και να κάνουμε σημαντικά βήματα μπροστά.
Αν θεωρήσουμε ότι το στοίχημα για την κυπριακή οικονομία τα αμέσως επόμενα χρόνια είναι η επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης και ο μετασχηματισμός της σε μια σύγχρονη και δυναμική οικονομία, η Πολιτική Συνοχής αποτελεί το όχημα για να πετύχουμε αυτό το στόχο. Είναι μια μοναδική ευκαιρία για τη χώρα μας, προκειμένου να εξεύρει πόρους, για να στηρίξει την επόμενη μέρα της οικονομίας της.
Και δεν θα πρέπει να έχουμε ψευδαισθήσεις. Η επόμενη μέρα, όχι μόνο της Κύπρου, αλλά και της παγκόσμιας οικονομίας, θα είναι διαφορετική από τη σημερινή. Η τεχνολογική επανάσταση και η τεχνητή νοημοσύνη, σε συνδυασμό με τις νέες αλλαγές σ’ όλο το φάσμα της οικονομίας, δημιουργούν ένα καινούργιο οικονομικό σκηνικό, που μόνο όσοι έχουν τις δυνάμεις και τις δυνατότητες θα μπορούν να επιβιώσουν. Και εμείς, ως μια μικρή οικονομία υπηρεσιών, οφείλουμε να βρούμε τις δυνάμεις και να δημιουργήσουμε τις δυνατότητες για να αντέξουμε στις πιέσεις και στον ανταγωνισμό της νέας εποχής.
Το κάδρο της νέας οικονομικής πραγματικότητας άρχισε να σχηματοποιείται. Εμείς, δεν μπορούμε να σφυρίζουμε αδιάφορα….
