Της Νικόλ K. Φινοπούλου*
Στις 14 Απριλίου 2025, το Συμβούλιο της ΕΕ ανακοίνωσε επίσημα ότι υιοθέτησε μια απόφαση που αναμένεται να προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις σε διοικητικά συμβούλια και τμήματα βιωσιμότητας επιχειρήσεων σε ολόκληρη την Ευρώπη αλλά και πέραν αυτής. Με τον χαρακτηριστικό τίτλο, μηχανισμός «Stop-the-clock», το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (European Council) άναψε το πράσινο φως σε μια οδηγία που καθυστερεί βασικές υποχρεώσεις εταιρικής βιωσιμότητας — συγκεκριμένα, την Οδηγία για την Εταιρική Αναφορά Βιωσιμότητας (CSRD) και την Οδηγία για τη Δέουσα Επιμέλεια Βιωσιμότητας (CSDDD).
Για τον απλό παρατηρητή, αυτή η εξέλιξη μπορεί να φαίνεται ως μια ακόμα τεχνική ρύθμιση των Βρυξελλών. Στην πραγματικότητα όμως, πρόκειται για μια κίνηση με βαθιές πολιτικές, οικονομικές και στρατηγικές προεκτάσεις.
Οι παρατάσεις — δύο (2) έτη για πολλές από τις υποχρεώσεις της Οδηγίας CSRD και ένα (1) έτος για την Οδηγία CSDDD — έρχονται ως απάντηση στις αυξανόμενες ανησυχίες επιχειρήσεων και κρατών-μελών σχετικά με την πολυπλοκότητα και το κόστος της παράλληλης συμμόρφωσης με πολλές κανονιστικές απαιτήσεις βιωσιμότητας. Οι επιχειρήσεις προσπαθούσαν να προετοιμαστούν για νέους κανονισμούς οι οποίοι απαιτούν να δημοσιοποιούν πώς οι δραστηριότητές τους επηρεάζουν το περιβάλλον και την κοινωνία, καθώς και να διεξάγουν δέουσα επιμέλεια στις εφοδιαστικές τους αλυσίδες. Για πολλές, ιδίως για τις ευρωπαϊκές Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ), το χρονοδιάγραμμα ήταν απλώς αδύνατο να τηρηθεί.
Η ταχεία υιοθέτηση της αναβολής, ως μέρος του ευρύτερου πακέτου Omnibus I της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), αντικατοπτρίζει μια σπάνια συναίνεση: η αρχιτεκτονική της αναφοράς βιωσιμότητας, όσο φιλόδοξη και αναγκαία κι αν είναι, είχε καταστεί δυσκίνητη. Η δέσμευση της Επιτροπής για μείωση κατά 25% του διοικητικού φόρτου για τις μεγάλες επιχειρήσεις και κατά 35% για τις ΜμΕ αποτυπώνει αυτή την αναγκαία αναθεώρηση.
Από τον ιδεαλισμό στην πρακτική εφαρμογή
Η απόφαση αυτή δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως υποχώρηση από τους στόχους βιωσιμότητας (Sustainable Development Goals – SDGs), αλλά ως μια στροφή στον τρόπο με τον οποίο αυτοί επιδιώκονται ιδίως σε επίπεδο κανονιστικής συμμόρφωσης. Οι καθυστερήσεις δίνουν μια σύντομη ανάσα — όχι μόνο στις επιχειρήσεις αλλά και αρμόδιες αρχές στο σύνολο — ώστε να βελτιωθεί το ρυθμιστικό πλαίσιο, με στόχο να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ φιλοδοξίας και ρεαλισμού.
Δεν είναι τυχαίο ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται ήδη για την αναθεώρηση των εθελοντικών κατευθυντήριων γραμμών για αναφορές βιωσιμότητας (ESRS), με σκοπό τη μείωση των δεδομένων (data analytics) που δύναται να υποβληθούν, το ξεκαθάρισμα ασαφειών και την εναρμόνιση με άλλες ευρωπαϊκές υφιστάμενες παράλληλα εφαρμοστέες νομοθεσίες.
Το μήνυμα είναι σαφές: η ΕΕ εξακολουθεί να θέλει να ηγείται στον τομέα της βιωσιμότητας (sustainability) — αλλά επιδιώκει να το κάνει χωρίς να συνθλίψει τις επιχειρήσεις της κάτω από το βάρος της κανονιστικής συμμόρφωσης (regulatory compliance).
Ένα ακόμη κρίσιμο στοιχείο της απόφασης είναι η νομική σαφήνεια. Οι επιχειρήσεις ζούσαν σε ένα καθεστώς αβεβαιότητας, χωρίς σαφή εικόνα για το πότε και σε ποιο βαθμό θα εφαρμοστούν οι κανονιστικές και ρυθμιστικές τους υποχρεώσεις.
Με την αποσαφήνιση ότι πολλές απαιτήσεις δεν θα τεθούν σε ισχύ πριν το 2028, η ΕΕ δίνει την ευκαιρία για σοβαρή και οργανωμένη προετοιμασία, αντί για σπασμωδικές αντιδράσεις. Παράλληλα, προσφέρει στους νομοθέτες χρόνο να διαπραγματευτούν πιο ουσιαστικές και σταθερές μεταρρυθμίσεις στις Οδηγίες CSRD και CSDDD. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις εταιρείες των «Κυμάτων 2 και 3» (Waves 2,3) (αυτές που είχαν υποχρέωση αναφοράς το 2026 και 2027), πολλές από τις οποίες πλέον εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η κίνηση αυτή θα μπορούσε να μειώσει τον αριθμό των εταιρειών που απαιτείται να συμμορφωθούν κατά 80% σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς.
Χάνει η Βιωσιμότητα τη δυναμική της;
Οι καθυστερήσεις ενδέχεται να δημιουργήσουν ένα εσφαλμένο αίσθημα ασφάλειας, οδηγώντας ορισμένες επιχειρήσεις να αναβάλουν την προετοιμασία τους. Αυτό θα ήταν λάθος.
Η βασική κατεύθυνση της πολιτικής της ΕΕ δεν έχει αλλάξει. Η «διπλή ουσιαστικότατα» (double materiality) παραμένει στον πυρήνα. Η δέουσα επιμέλεια έρχεται. Και το ρολόι της κλιματικής αλλαγής συνεχίζει να χτυπά.
Η ΕΕ δεν πρόκειται να αφήσει τη διεθνή ηγετική της θέση να εξασθενήσει σε θέματα βιωσιμότητας. Έχοντας αναδειχθεί σε κανονιστικό ρυθμιστικό πρωτοπόρο, θα επιδιώξει όπως η επιδιωκόμενη απλοποίηση δεν αποδυναμώσει την αξιοπιστία ή το ηθικό κύρος που έχει χτίσει από την ημέρα ίδρυση της (1948).
Με βάση τα παραπάνω, οι επιχειρήσεις, αντί να χαλαρώσουν ή να πανηγυρίσουν, θα πρέπει να δουν την περίοδο αυτή ως ένα στρατηγικό παράθυρο ευκαιρίας και να χρησιμοποιήσουν τον χρόνο ως εξής (ενδεικτικά):
- Να επανεξετάσουν τη στρατηγική τους για τη βιωσιμότητα υπό το φως των νέων χρονοδιαγραμμάτων.
- Να προετοιμάσουν εσωτερικά συστήματα ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις αναφοράς και δέουσας επιμέλειας όταν τεθούν σε πλήρη ισχύ.
- Να εμπλακούν με εθελοντικά πρότυπα, ειδικά αν είναι μικρότερες επιχειρήσεις σε ευρύτερες αλυσίδες αξίας.
- Να παρακολουθούν τις νομοθετικές και ρυθμιστικές κανονιστικές εξελίξεις, καθώς αναμένονται περαιτέρω αλλαγές στο πλαίσιο του πακέτου Omnibus II.
Η απόφαση της ΕΕ να καθυστερήσει — αλλά όχι να εγκαταλείψει — τις εταιρικές κανονιστικές ρυθμιστικές υποχρεώσεις βιωσιμότητας αντικατοπτρίζει μια στροφή από τον ιδεαλισμό στον ρεαλισμό. Δεν πρόκειται για αποκήρυξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal), αλλά για παραδοχή ότι ο μετασχηματισμός απαιτεί ρεαλιστικά και εφαρμόσιμα μονοπάτια.
Η εκτίμησή μας είναι ότι η ΕΕ δεν κάνει πίσω. Πατάει προσωρινά παύση. Eλπίζουμε ότι οι επιχειρήσεις δεν θα εκλάβουν αυτήν την παύση ως το τέλος των δράσεων Βιωσιμότητας.
Εάν εκληφθεί ως διακοπή τότε, θα απογοητευτούν και δεν θα είναι έτοιμες όταν κληθούν να τις εφαρμόσουν.
*Δικηγόρος, Banking, & Financial Services, ESG & Sustainable Finance Expert, Regulatory Compliance, LL. B (Hons), LL.M(UCL), LPC, CISL, University of Cambridge
