Η αντεπίθεση των ουκρανικών δυνάμεων πλησιάζει στο τέλος της, με πολλές ανεκπλήρωτες προσδοκίες καθώς τα μικτά κέρδη που πέτυχε δεν κατάφεραν να επιφέρουν την κατάρρευση της κατοχής της Μόσχας στο νότο της χώρας.
Ο πρόεδρος της χώρας Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο ανώτατος διοικητής των ενόπλων δυνάμεων Βάλερι Ζαλούζνι έχουν παραδεχθεί τις αδυναμίες της Ουκρανίας. «Πιθανότατα δεν θα υπάρξει καμία βαθιά και όμορφη πρόοδοε», δήλωσε ο Ζαλούζνι σε συνέντευξή του στον Economist νωρίτερα αυτό το μήνα. Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, απευθυνόμενους στους πολίτες υπογράμμισε ότι «όλη η προσοχή πρέπει να επικεντρωθεί στην άμυνα».
Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις ετοιμάζουν την χειμερινή τους απάντηση, το Κίεβο αγωνίζεται να διατηρήσει την υποστήριξη της Δύσης, η οποία έχει αρχίσει να δείχνει σημάδια κάμψης. Στην Ευρώπη λόγω της «επέλασης» του δεξιού λαϊκισμού που απειλεί να εκτροχιάσει το πολιτικό κατεστημένο της ηπείρου. Στις ΗΠΑ λόγω της προεκλογικής σύγκρουσης με το Ρεπουμπλικανικό κόμμα στην οποία οδεύει ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν και επικεντρώνεται στο θέμα της Ουκρανίας.
Την ίδια ώρα, ωστόσο, υπάρχει η εκτίμηση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θέλουν πραγματικά την ήττα της Ρωσίας στο πεδίο των μαχών. Σύμφωνα με αυτή τη λογική, παρέχουν στην Ουκρανία όση στρατιωτική βοήθεια χρειάζεται για να επιβιώσει, αλλά όχι για να κερδίσει.
Το σκεπτικό πίσω από αυτή την εκτίμηση είναι ότι η Ουάσιγκτον φοβάται ότι μια ήττα του Κρεμλίνου στην Ουκρανία θα μπορούσε να προκαλέσει χάος εντός των ρωσικών συνόρων, ίσως την ανατροπή του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και μία σύγκρουση για την κάλυψη του κενού εξουσίας, από την οποία δεν αποκλείεται να λείψουν τα όπλα μαζικής καταστροφής.
«Η ευρασιατική αναρχία θα δημιουργούσε πολλά νέα προβλήματα για τον Λευκό Οίκο», εξηγεί το Newsweek, εκτιμώντας ότι ο Ζελένσκι δεν εθελοτυφλεί. Αντίθετα, φαίνεται να αντιλαμβάνεται την κατάσταση.
«Οι Ουκρανοί βλέπουν τη διστακτικότητα και αυτή την ανησυχία περί κλιμάκωσης που έχει ως αποτέλεσμα να μην θέλουν να προκαλέσουν με κάποιο τρόπο τους Ρώσους», εξήγησε στο Newsweek ο Ντάνιελ Βάιντιτς, πρόεδρος της Yorktown Solutions. «Υπάρχει πολλή συνεχής επιφυλακτικότητα που εγείρει πραγματικά ερωτήματα στο Κίεβο σχετικά με το εάν υπάρχει επιθυμία οι Ουκρανοί να νικήσουν πραγματικά τους Ρώσους. Και το συμπέρασμα είναι ‘’όχι’’».
«Οι Ουκρανοί πιστεύουν ότι παρ’ όλη τη βοήθεια, και παρά το γεγονός ότι η διοίκηση κάνει τόσα πολλά, υπάρχει ακόμη τόση προσοχή γιατί δεν υπάρχει επιθυμία οι Ουκρανοί να νικήσουν αποφασιστικά τους Ρώσους, πιστεύοντας ότι αυτό θα οδηγούσε σε εσωτερικές αναταραχή και κατάρρευση στη Ρωσία», συνέχισε.
Στο μεταξύ, Αμερικανοί και άλλοι δυτικοί αξιωματούχοι έχουν ασκήσει παρασκηνιακά κριτική στην στρατηγική της Ουκρανίας στο πεδίο. Για παράδειγμα, οι New York Times ανέφεραν τον Αύγουστο ότι στις ΗΠΑ ένιωσαν ότι οι επιτιθέμενες δυνάμεις του Κιέβου ήταν πολύ απλωμένες κατά μήκος του μετώπου έκτασης 600 μιλίων, αποτυγχάνοντας να συγκεντρώσουν αρκετή δύναμη πυρός σε ένα σημείο για να διαπεράσουν τις ρωσικές άμυνες.
Ωστόσο, για πολλούς Ουκρανούς, οι ΗΠΑ φέρουν μέρος της ευθύνης για την αντεπίθεση και τα μέτρια αποτελέσματά της. «Είμαι ευγνώμων στις ΗΠΑ που πρωτοστατούν στην υποστήριξή μας», δήλωνε ο Ζελένσκι στο CNN τον Ιούλιο. «Τους είπα καθώς και στους Ευρωπαίους ηγέτες ότι θα θέλαμε να ξεκινήσουμε την αντεπίθεσή μας νωρίτερα, και γι’ αυτό χρειαζόμαστε όλα τα όπλα και το υλικό. Γιατί; Απλώς γιατί αν ξεκινήσουμε αργότερα, θα πάει πιο αργά».
Σύμφωνα με τον Βάιντιτς, αυτή η αίσθηση κυριαρχεί στο Κίεβο. «Είναι εμπειρικό γεγονός ότι η μεγάλη βοήθεια δεν έχει φτάσει στους Ουκρανούς όσο γρήγορα μπορούσε να φτάσει». «Υπάρχουν ζητήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας, δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό. Αλλά υπάρχει επίσης ένα μέρος αυτής της βοήθειας, τόσο όσον αφορά την ποιότητα όσο και αναφορικά με την ποσότητα, που θα μπορούσε να είχε φτάσει στους Ουκρανούς πολύ νωρίτερα», προσθέτει.
«Είχε καθοριστικό αντίκτυπο όσον αφορά την κατάσταση στο έδαφος… η εαρινή επίθεση φέτος θα ήταν μια ανοιξιάτικη επίθεση και όχι μια επίθεση του Ιουλίου, πράγμα που έκανε τη διαφορά. Επέτρεψε στους Ρώσους να περιχαρακωθούν κυριολεκτικά και να οχυρωθούν στις άμυνές τους».
Η προσέγγιση των ΗΠΑ
Ο Λευκός Οίκος πάντως έχει υιοθετήσει μια προσεκτική προσέγγιση που προσφέρει σταδιακή στρατιωτική βοήθεια στο Κίεβο. Από πολύ νωρίς επίσης Αμερικανοί αξιωματούχοιπροειδοποίησαν ότι ο πόλεμος θα μπορούσε να προκαλέσει επικίνδυνη κλιμάκωση από τη ρωσική πλευρά.
Ωστόσο, η σταδιακή βοήθεια της Δύσης έσπειρε την απογοήτευση στην Ουκρανία. Παράλληλα, κάποιοι ελπίζουν ότι η έναρξη του χειμώνα και το σχετικά στατικό μέτωπο μπορεί να διευκολύνουν νέες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Ο Πούτιν έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι είναι ανοιχτός στις συνομιλίες, αλλά υπό τον όρο ότι η Ουκρανία θα αποδεχτεί τη «νέα εδαφική πραγματικότητα» της κατοχής από τη Μόσχα του 20% περίπου του εδάφους του Κιέβου.
Ο Ζελένσκι έχει απορρίψει τις συνομιλίες με αυτούς τους όρους. Άλλωστε σύμφωνα με τον ίδιο ο πόλεμος δεν έχει εισέλθει σε αδιέξοδο. «Δεν έχουμε δικαίωμα να τα παρατήσουμε. Ποια είναι η εναλλακτική; Τι, πρέπει να δώσουμε το ένα τρίτο του κράτους μας; Αυτή θα είναι μόνο η αρχή. Ξέρουμε τι είναι μια βαλτωμένη σύγκρουση, έχουμε βγάλει ήδη συμπεράσματα για τους εαυτούς μας. Πρέπει να συνεργαστούμε περισσότερο με τους εταίρους της αεράμυνας, να ξεμπλοκάρουμε τον ουρανό, να δώσουμε στα μαχητικά μας την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν επιθετικές ενέργειες», έχει δηλώσει, διαψεύδοντας ότι έχει δεχθεί οποιαδήποτε πίεση από δυτικούς εταίρους να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Ούτε ο Βάιντιτς βλέπει κάποιους είδους εξαναγκασμό. «Αλλά αν υπήρχε, ή αν αυτό σκέφτονται ορισμένοι δυτικοί ηγέτες χωρίς να το λένε, αυτό που πρέπει να κάνουν δεν είναι να πείσουν τον πρόεδρο Ζελένσκι, πρέπει να πείσουν τον ουκρανικό λαό», είπε, σημειώνοντας τη διαρκή υποστήριξη των Ουκρανών για την πλήρη απελευθέρωση της χώρας. Μια μη δημοφιλής ειρηνευτική πρόταση μπορεί να σημάνει το τέλος της θητείας του Ζελένσκι στην εξουσία, «με εκλογές ή χωρίς εκλογές», πρόσθεσε.
«Η καλή στρατηγική δεν αφορά μόνο το επιθυμητό, αλλά και το τι είναι δυνατό»
Βέβαια η Ουκρανία δεν μπορεί να συνεχίσει τον πόλεμό της χωρίς την υποστήριξη της Δύσης, και ειδικά χωρίς την βοήθεια των ΗΠΑ. Αυτή η βοήθεια δεν θεωρείται δεδομένη. Ο επερχόμενος χειμώνας και η απογοητευτική απόδοση της αντεπίθεσης του καλοκαιριού «απαιτούν μια συνολική επανεκτίμηση της τρέχουσας στρατηγικής που επιδιώκουν η Ουκρανία και οι εταίροι της», υποστήριξαν οι Ρίτσαρντ Χάας και Τσαρλς Καπτσαν του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων αυτό το μήνα σε άρθρο τους στο Foreign Affairs.
Και οι δύο, ωστόσο, δήλωσαν στο Newsweek ότι ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Ουκρανία έχουν φτάσει ακόμη σε αυτό το σημείο. «Αυτός ο ευρύτερος δημόσιος διάλογος έχει καθυστερήσει και είναι απαραίτητος», είπε ο Καπτσαν. «Βρισκόμαστε σε ένα πολιτικό περιβάλλον στο οποίο η συζήτηση αυτού του είδους είναι σχεδόν ταμπού».
«Είναι μια επικίνδυνη κατάσταση να βρίσκεσαι», πρόσθεσε. «Έτσι οι πόλεμοι συνεχίζονται χωρίς προοπτική τέλους. Η καλή στρατηγική δεν αφορά μόνο το επιθυμητό, αλλά και το τι είναι δυνατό».
Από την πλευρά του, ο Χάας πρότεινε «έναν ενδιάμεσο ορισμό της επιτυχίας», έναν ορισμό που βάζει μια άνω τελεία αντί να εγκαταλείψει τον στόχο της πλήρους εδαφικής απελευθέρωσης. «Μπορεί να χρειαστεί να περιμένουμε χρόνια ή και δεκαετίες για να επιτευχθεί ο ευρύτερος ορισμός της επιτυχίας», εξήγησε. «Πιθανώς θα πρέπει να περιμένει την εμφάνιση μιας ηγεσίας μετά τον Πούτιν ή μιας ηγεσίας μετά την ηγεσία μετά τον Πούτιν».
Η πλήρης απελευθέρωση «είναι απίθανο να γίνεται εφικτή δεδομένης της στρατιωτικής ισορροπίας», συνέχισε ο Χάας. «Έχουμε ήδη δύο κύκλους συγκρούσεων. Δεν βλέπω βάση για να πούμε ότι αν είχαμε ένα τρίτο, ή τέταρτο ή πέμπτο, η Ουκρανία θα ήταν σε θέση να πραγματοποιήσει αυτόν τον στόχο».
«Πιστεύω ότι είναι σημαντικό για την επιβίωση της Ουκρανίας να απογοητευτεί η Ρωσία. Και την τρέχουσα κατάσταση θα περιέγραφα ως στρατηγική νίκη για την Ουκρανία και τη Δύση. Δεν είναι το παν, αλλά είναι αρκετή. Και δεν αποκλείει να γίνουν περισσότερα στην πορεία».
Πότε θα αρχίσουν οι συζητήσεις για το τέλος του πολέμου
Πάντως η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν δεν δείχνει σημάδια ρήξης με το Κίεβο, παρά το δύσκολο περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί σχεδόν δύο χρόνια μετά την ευρείας κλίμακας εισβολή της Ρωσίας. «Η κυβέρνηση Μπάιντεν βρίσκεται σε ένα δίλημμα», είπε ο Χάας. Υπάρχουν κάποιοι «που είναι συμπονετικοί σε αυτό που μόλις εξέθεσα, αλλά δεν θέλουν η κυβέρνηση Μπάιντεν να φαίνεται ότι έχει διασταυρούμενους σκοπούς με την Ουκρανία», πρόσθεσε.
«Είναι πάντα ένα άβολο θέμα όταν διαφωνείς με έναν σύμμαχο σχετικά με τους στόχους πολιτικής», συμπλήρωσε ο Χάας, προειδοποιώντας ότι οι ευρύτερες γεωπολιτικές τάσεις δεν είναι απαραίτητα υπέρ της Ουκρανίας. «Θα υποστήριζα ότι πρέπει να το κάνουμε αυτό τώρα από θέση ισχύος και θα υποστήριζα ότι η Ουκρανία πρέπει να το κάνει τώρα επίσης, από θέση ισχύος».
Στην Ουάσινγκτον, σύμφωνα με τον Κάπτσαν, εκτιμάται ότι ο Ζελένκσι δεν είναι έτοιμος να αρχίσει να μετατοπίζεται προς μια στρατηγική που στοχεύει στον τερματισμό του πολέμου. «Εάν οι Ουκρανοί δεν είναι έτοιμοι για αυτή τη συνομιλία, τότε η Δύση δεν πρόκειται να τους την επιβάλει».
«Η εικασία μου είναι ότι πίσω από κλειστές πόρτες γίνεται μια συζήτηση για το πώς να τερματιστεί ο πόλεμος και για μια σειρά εφικτών πολεμικών στόχων και τον ρόλο της διπλωματίας», πρόσθεσε. «Αλλά δεν νομίζω ότι θα δείτε αυτή τη συνομιλία να δημοσιοποιείται μέχρι να είναι έτοιμοι οι ίδιοι οι Ουκρανοί να κάνουν αυτή τη συζήτηση».
«Είναι αναπόφευκτο ότι οι ίδιοι οι Ουκρανοί θα αρχίσουν να θέτουν το ερώτημα ”τι κάνουμε τώρα;”», υποστήριξε ο Κάπτσαν. «Ίσως, κάποια στιγμή, να είναι πιο λογικό για την Ουκρανία να επενδύσει τους πόρους που παίρνει από τη Δύση στην άμυνα και την ανοικοδόμηση του 82% της Ουκρανίας που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Κιέβου».
