Ανθή Χαραλάμπους*
Η Πράξη για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών[1], αποτελεί μια καίρια νομοθετική πρωτοβουλία στο ευρύτερο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Βιομηχανικού Σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας. Ο γενικός στόχος της Πράξης για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών είναι να ενισχύσει την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κατασκευάζει τις καθαρές τεχνολογίες που είναι απαραίτητες για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και την επίτευξη των ενδιάμεσων κλιματικών και ενεργειακών στόχων που έχουν τεθεί για το 2030. Στόχος είναι η συνολική ικανότητα παραγωγής στρατηγικών τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ένωσης να προσεγγίσει ή να καλύψει τουλάχιστον το 40 % των ετήσιων αναγκών υλοποίησης έως το 2030. Θα ενισχύσει επίσης την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της ΕΕ, θα δημιουργήσει ποιοτικές θέσεις εργασίας και θα στηρίξει τις προσπάθειες της ΕΕ για ενεργειακή ανεξαρτησία.
Αυτή η Πράξη επιδιώκει όχι μόνο να διασφαλίσει τη βιομηχανική ανθεκτικότητα της Ευρώπης και να μειώσει τις στρατηγικές εξαρτήσεις, αλλά και να διευκολύνει την ενεργειακή ασφάλεια και να προωθήσει τη μακροπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα μέσω μιας επαναβιομηχάνισης που βασίζεται στην πράσινη καινοτομία.
Η Πράξη επικεντρώνεται στην κλιμάκωση της εγχώριας ευρωπαϊκής παραγωγής μιας σειράς τεχνολογιών που θεωρούνται κρίσιμες για τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα. Αυτές περιλαμβάνουν ηλιακά φωτοβολταϊκά και ηλιοθερμικές τεχνολογίες, χερσαία και υπεράκτια αιολική ενέργεια, μπαταρίες και συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, αντλίες θερμότητας, συστήματα γεωθερμικής ενέργειας, ηλεκτρολύτες και κυψέλες καυσίμου, λύσεις δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, βιώσιμα εναλλακτικά καύσιμα και τεχνολογίες έξυπνων δικτύων. Για την επιτάχυνση της ανάπτυξης αυτών των τεχνολογιών, η Πράξη για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών εισάγει διατάξεις για τον εξορθολογισμό και την απλούστευση της διαδικασίας αδειοδότησης. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να προσδιορίσουν και να υποστηρίξουν στρατηγικές τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών που είναι εμπορικά διαθέσιμες και έχουν καλές δυνατότητες ταχείας κλιμάκωσης, τα οποία θα επωφεληθούν από την κατά προτεραιότητα μεταχείριση στις διαδικασίες αδειοδότησης, τη μείωση του διοικητικού φόρτου και την ενσωμάτωση στον εθνικό και περιφερειακό χωροταξικό σχεδιασμό.
Αναπόσπαστο στοιχείο της Πράξης για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών είναι η προώθηση της καινοτομίας και η ανάπτυξη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού ικανού να υποστηρίξει την πράσινη βιομηχανική μετάβαση. Για το σκοπό αυτό, η Πράξη προβλέπει τη δημιουργία Ακαδημιών Βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών, οι οποίες θα παρέχουν επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση σε βασικούς τεχνολογικούς τομείς. Οι ακαδημίες αυτές αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των υφιστάμενων ελλείψεων δεξιοτήτων και στη διασφάλιση ότι η αγορά εργασίας της ΕΕ είναι εξοπλισμένη για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός ταχέως εξελισσόμενου τομέα καθαρών τεχνολογιών.
Η Πράξη δίνει επίσης μεγάλη έμφαση στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της αλυσίδας εφοδιασμού κρίσιμων πρώτων υλών. Αυτό περιλαμβάνει τη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού, την προώθηση των αρχών της κυκλικής οικονομίας και την ενθάρρυνση της ανακύκλωσης και της αποδοτικότητας των πόρων. Η ενσωμάτωση πρακτικών κυκλικής οικονομίας στις αλυσίδες αξίας καθαρής τεχνολογίας θεωρείται απαραίτητη, τόσο για περιβαλλοντικούς, όσο και για στρατηγικούς λόγους, ιδίως υπό το πρίσμα των αυξανόμενων ανησυχιών για την παγκόσμια έλλειψη πόρων.
Οι μηχανισμοί χρηματοδοτικής στήριξης διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην εφαρμογή της Πράξης. Η Πράξη προβλέπει την κινητοποίηση διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων σε επίπεδο ΕΕ, όπως το Ταμείο Καινοτομίας, το InvestEU και τα ευέλικτα πλαίσια κρατικών ενισχύσεων, για τη στήριξη των επενδύσεων στην παραγωγική ικανότητα και την ανάπτυξη στρατηγικών έργων. Τα εργαλεία αυτά αναμένεται να ενεργοποιήσουν καταλυτικά τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και να κινητοποιήσουν πρόσθετη χρηματοδότηση για την πράσινη βιομηχανική μετάβαση.
Στις 6 Φεβρουαρίου 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με την Πράξη για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Μόλις τεθεί σε ισχύ, η επιτυχής εφαρμογή των διατάξεών της θα απαιτήσει συντονισμένη δράση, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο. Τα κράτη μέλη θα είναι υπεύθυνα για την υποβολή εθνικών σχεδίων εφαρμογής, τον προσδιορισμό στρατηγικών έργων και τη διασφάλιση της ευθυγράμμισης με άλλες πολιτικές για το κλίμα και την ενέργεια. Η αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ δημόσιων αρχών, βιομηχανικών φορέων και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων θα είναι ζωτικής σημασίας για τη μετατροπή των φιλοδοξιών της Πράξης σε απτά αποτελέσματα.
Εν κατακλείδι, η Πράξη για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών (Net-Zero Industry Act) αντιπροσωπεύει ένα αποφασιστικό βήμα προς τη μετατροπή της Ευρώπης σε παγκόσμιο ηγέτη στην κατασκευή καθαρών τεχνολογιών. Υποστηρίζοντας την ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανικής ικανότητας, επιταχύνοντας την αδειοδότηση, επενδύοντας σε δεξιότητες και προωθώντας τη βιωσιμότητα σε όλη την αλυσίδα αξίας, η Πράξη ευθυγραμμίζει το οικονομικό μέλλον της Ευρώπης με τις δεσμεύσεις της για το κλίμα. Σηματοδοτεί τη μετάβαση από την πρόθεση πολιτικής στη βιομηχανική δράση – μια αναγκαία εξέλιξη ενόψει της κλιματικής κρίσης και μια ιστορική ευκαιρία για την ευρωπαϊκή βιομηχανία.
[1] https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/green-deal-industrial-plan/net-zero-industry-act_el
*Διευθύντρια ideopsis Ltd, Ιδρύτρια του ΚυκλΟΙΚΟδρόμιο
