Του Lionel Laurent
Ο κόσμος παρακολουθεί την Ευρώπη με απογοήτευση.
Η εκστρατεία εμβολιασμού στην διακρατική περιφέρεια των 27 χωρών είναι χαοτική, αποτυγχάνει να ξεπεράσει σε ταχύτητα το νέο κύμα μολύνσεων από τον κορονοϊό, με το τελευταίο να επιβαρύνει τα νοσοκομεία και να πυροδοτεί περισσότερους περιορισμούς της κίνησης των ανθρώπων.
Ο μέσος όρος δόσεων που έχουν χορηγηθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανά 100 άτομα ανέρχεται σε 11,8, πολύ πίσω από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, στις 34,1 και 40,5 αντίστοιχα (αν και υπάρχει κάποια απόκλιση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της ΕΕ).
Σουρεαλισμός
Ακόμη και με τέσσερα εμβόλια να έχουν εγκριθεί ήδη από τις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ, τα κράτη αποτυγχάνουν σε ζητήματα εφοδιασμού και διάθεσης. Οι απόπειρες να εγκληθούν οι φαρμακοβιομηχανίες για τις ελλείψεις στον εφοδιασμό, ενώ είναι κατανοητές, προδίδουν έλλειψη ψυχραιμίας, με απειλές κατάσχεσης δόσεων οι οποίες προορίζονται για εξαγωγή, εάν τελικώς αυτό αποδειχθεί απαραίτητο. Κάτι τέτοιο καθίσταται ακόμη πιο σουρεαλιστικό δεδομένου ότι αρκετές χώρες της ΕΕ ανέστειλαν προ ημερών τη χρήση του εμβολίου της AstraZeneca, λόγω φόβων για δημιουργία θρόμβων. Την ώρα που διεξάγεται πόλεμος για τις παραδόσεις εμβολίων, αυτά τελικώς φθάνουν στην πραγματικότητα να μην χρησιμοποιούνται.
Επιπλέον, το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ από την πανδημική κρίση δημιουργεί την αίσθηση ότι είναι πολύ μικρό κι έρχεται πολύ αργά. Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν ξεκινά ένα φιλόδοξο σχέδιο δημοσιονομικών δαπανών ύψους 1,9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, η – μετά από έντονες πολιτικές διαμάχες και ηπιότερη – δημοσιονομική απόκριση της ΕΕ πιθανότατα θα οδηγήσει την ευρωζώνη έναν χρόνο πίσω από τις ΗΠΑ στην ανάκαμψη στα προ ιού οικονομικά επίπεδα. “Θα ήθελα να δω την Ευρώπη να αναπτύσσεται γρηγορότερα”, δήλωσε ο πρόεδρος της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve), Τζέρομ Πάουελ, την Τετάρτη.
Πολιτικός “χώρος”
Εξακολουθεί να υπάρχει η ελπίδα ότι ορισμένα από αυτά τα προβλήματα είναι προσωρινά ή διορθώσιμα – οι προοπτικές εφοδιασμού σε εμβόλια βελτιώνονται και τα lockdown εστιάζουν το μυαλό της κοινωνίας και των ιθυνόντων στην επιτυχή απόκρουση του ιού.
Η δε ανθεκτική δημοφιλία ορισμένων πολιτικών ηγετών της ΕΕ τούς δίνει περιθώριο να αναλάβουν δράση χωρίς να ανησυχούν για τον παραδοσιακό “μπαμπούλα” του ευρωσκεπτικιστικού λαϊκισμού. Στην Ολλανδία, ο Μαρκ Ρούτε αναμένεται να γίνει ο μακροβιότερος πρωθυπουργός στην ιστορία της χώρας, αφού το κεντροδεξιό κόμμα του ήρθε πρώτο στις εκλογές αυτής της εβδομάδας, ωθώντας τους ευρωσκεπτικιστές στην τρίτη θέση.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, αν και όχι ακριβώς δημοφιλής, εξακολουθεί να απολαμβάνει δημοσκοπική εικόνα καλύτερη από εκείνη κατά τη διάρκεια των ταραχών των “Κίτρινων Γιλέκων”, στα οποία διοχετευόταν θυμός ενάντια στις αυξήσεις φόρων, αλλά και κατά του απόμακρου, ελιτίστικου στυλ του ίδιου του αρχηγού του κράτους.
“Τεχνο-λαϊκισμός”
Ωστόσο, ο συνδυασμός σύγχυσης, αντιπαραθέσεων και αλληλοκατηγοριών αντικατοπτρίζει μια βαθύτερη δυσλειτουργία. Δείχνει τα όρια του στυλ ηγεσίας το οποίο κυριαρχεί στην πολιτική της ΕΕ, το οποίο συνδυάζει τον σεβασμό της τεχνοκρατίας, με άξονα τους εμπειρογνώμονες, με τον εξατομικευμένο λαϊκισμό πολιτικών ηγετών προς ικανοποίηση των μαζών.
Η νίκη του Μακρόν το 2017 ήταν εμβληματική αυτής της σύνθεσης: νεαρός πρώην τραπεζίτης που τοποθέτησε τον εαυτό του εκτός του σχήματος Αριστερά – Δεξιά, υποσχέθηκε μια πιο αποτελεσματική διακυβέρνηση με όχημα ειδικούς εξωτερικούς προς το πολιτικό σύστημα. Αυτή η μη ιδεολογική προσέγγιση είχε ευρύτερη απήχηση από τις αντιευρωπαϊκές πολιτικές πλατφόρμες, όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και αλλού. Ο Ρούτε περιέγραψε τη δική του νίκη στις βουλευτικές εκλογές του 2017 ως νίκη επί του “λάθος είδους” λαϊκισμού.
Το αποτέλεσμα σήμερα είναι μια κρίση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, η οποία είναι τόσο τεχνοκρατική όσο και λαϊκιστική – ή “τεχνολαϊκιστική”, όπως την αποκαλούν οι ακαδημαϊκοί Chris Bickerton και Carlo Invernizzi Accetti σε νέο βιβλίο τους – κάτι που φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με τις δύσκολες επιλογές οι οποίες απαιτούνται εν μέσω μιας πανδημίας.
Η αναστολή χρήσης του εμβολίου της AstraZeneca και η συνεχής αναποφασιστικότητα στη Γαλλία σχετικά με το εάν θα επιβληθεί ακόμη ένα εθνικό lockdown είναι παραδείγματα για το πώς η τεχνοκρατική αναζήτηση μιας “σωστής απάντησης” βάσει ανάλυσης επί των αποδεικτικών στοιχείων μπορεί να αυξήσει το κόστος, λόγω της συνακόλουθης αδράνειας.
Η συνεχής παρόρμηση να συμφιλιωθούν διαφορετικές απόψεις για να αποφευχθεί η αποξένωση οποιουδήποτε τμήματος της κοινωνίας καθιστά “πολύ δύσκολο να δράσει κανείς”, γράφουν οι Bickerton και Accetti. Το γεγονός ότι ο Μακρόν, ο οποίος απεικονίζεται από τους συμβούλους του ως αυτοδίδακτος εμπειρογνώμονας σχετικά με τις πανδημίες, εξατομικεύει αυτές τις αποφάσεις συγκαλώντας εβδομαδιαία “συμβούλια άμυνας” διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης, χρησιμεύει μόνο ως υπονόμευση του κύρους των πραγματικών εμπειρογνωμόνων και απειλεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης.
Οι Βρυξέλλες χάνουν την ψυχραιμία τους
Αυτό το ένστικτο εισχωρεί και στις Βρυξέλλες, όπου η αρχι-τεχνοκρατική Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με επικεφαλής την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακαλύπτει τον δικό της κρυμμένο λαϊκιστικό εαυτό στο ζήτημα των εμβολίων. Οι απειλές για απαγόρευση των εξαγωγών εάν οι κατασκευαστές δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους είναι θεωρητικά σωστή, δεδομένης της ηθικής και νομικής υποχρέωσης των Ευρωπαίων ηγετών να προστατεύσουν τους πολίτες και φορολογούμενους της ΕΕ.
Ωστόσο, δεδομένης της μακράς παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού των εμβολίων και της εκτίμησης της ΕΕ ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον 18 μήνες για να γίνει πλήρως αυτάρκης σε αυτόν τον τομέα, όλες αυτές οι απειλές επιτυγχάνουν απλώς να αυξάνουν τον κίνδυνο πρόκλησης ανάλογων συμπεριφορών σε όλο τον κόσμο – και ως αποτέλεσμα να οδηγήσουν σε παράταση της πανδημίας.
Διέξοδος
Υπάρχει τρόπος να ξεφύγουμε από αυτή την κατάσταση; Ένας μπορεί να είναι η ΕΕ να αρχίσει να θέτει στόχους και στη συνέχεια να τους επιτυγχάνει. Γιατί να μην δεσμευθεί να επιτύχει ίδιο ποσοστό καθημερινών εμβολιασμών με τις ΗΠΑ, κάτι που θα έπρεπε να είναι καθ΄ όλα δυνατό για τη μεγαλύτερη ενιαία αγορά του κόσμου;
Μια αποτελεσματική εκστρατεία εμβολιασμού δεν θα διευθετούσε μαγικά όλες τις εκκρεμείς ενδοευρωπαϊκές συγκρούσεις, ιδίως λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις τεράστιες αντιθέσεις οι οποίες συσσωρεύονται για τα σχέδια δαπανών και την πιθανή επιστροφή στη δημοσιονομική πειθαρχία όσον αφορά τα ελλείμματα.
Ωστόσο, με τον Μακρόν να διεκδικεί την επανεκλογή του το 2022 και το κύκνειο πολιτικό άσμα της Μέρκελ να πλησιάζει, θα ήταν ένα επίτευγμα το οποίο θα μπορούσε τουλάχιστον να αποτελέσει τήρηση της υπόσχεσης της επιτυχούς “τεχνοκρατικής” διαχείρισης των πραγμάτων, αν όχι ταυτόχρονα και της “λαϊκιστικής”.
Αν υπάρχει ένα πράγμα στο οποίο να μπορεί να αποδειχθεί επιτυχής η τεχνοκρατική Ευρώπη, είναι το ζήτημα της αποτελεσματικής γραφειοκρατίας. Διαφορετικά, δεν είναι μόνο τα στελέχη των φαρμακοβιομηχανικών τα οποία θα κινδυνεύουν να βρεθούν να κάθονται σε αναμμένα καρβουνα.
Πηγή: https://www.capital.gr/bloomberg-view/3532891/embolio-kai-laikismos-i-ee-den-antexei-na-xasei-to-stoixima
