Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης βρίσκεται ο Ισημερινός (γνωστός και ως Εκουαδόρ), με φόντο την κλιμάκωση της βίας που αποδίδεται σε συμμορίες οι οποίες διακινούν ναρκωτικά.
Τουλάχιστον 10 άνθρωποι, ανάμεσά τους δυο αστυνομικοί, σκοτώθηκαν σε βίαια επεισόδια τις τελευταίες ώρες, ενώ την Τρίτη ένοπλοι εισέβαλαν σε πλατό της δημόσιας τηλεόρασης στο Γκουαγιακίλ, τη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, κρατώντας ομήρους για σύντομο χρονικό διάστημα δημοσιογράφους και άλλους εργαζόμενους.
Τι ακριβώς συμβαίνει στο Εκουαδόρ;
Ο πρόεδρος της χώρας, Ντανιέλ Νομπόα, έδωσε εντολή στις ένοπλες δυνάμεις να αποκαταστήσουν την τάξη έπειτα από ημέρες αναταραχών, κατά τη διάρκεια των οποίων δύο αρχηγοί συμμοριών δραπέτευσαν από τη φυλακή, δεσμοφύλακες τέθηκαν σε ομηρία και εκρηκτικοί μηχανισμοί πυροδοτήθηκαν σε πολλές πόλεις.
Στην πιο δραματική επίθεση, ομάδα ένοπλων ανδρών εισέβαλε σε στούντιο της δημόσιας τηλεόρασης, επιχειρώντας να εξαναγκάσει έναν από τους παρουσιαστές να διαβάσει ένα μήνυμα ζωντανά στον αέρα. Οι ένοπλοι τελικά συνελήφθησαν, ωστόσο τα ζωντανά πλάνα της συμπλοκής έχουν τρομοκρατήσει τους πολίτες του Ισημερινού.
Γιατί τώρα;
Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το BBC, η πιο πρόσφατη έκρηξη βίας ξεκίνησε στις 7 Ιανουαρίου, όταν αστυνομικοί εγκαταστάθηκαν στη La Regional, μια φυλακή στο λιμάνι της πόλης Γκουαγιακίλ, όπου κρατούνταν ο διαβόητος αρχηγός συμμορίας Χοσέ Μασίας Βιγιαμάρ, πιο γνωστός ως «Fito».
Το σχέδιο ήταν να μεταφερθεί στη La Roca, μια μικρότερη φυλακή εντός του ίδιου συγκροτήματος, η οποία θεωρείται ασφαλέστερη, καθώς φιλοξενεί λιγότερους κρατούμενους. Ωστόσο, όταν οι αστυνομικοί μπήκαν στο κελί του Fito, το βρήκαν άδειο.
Εκπρόσωπος της κυβέρνησης είπε ότι ο Fito είχε ενημερωθεί για την επικείμενη μεταφορά του ήδη από τα Χριστούγεννα και είχε δραπετεύσει. Δεν είναι σαφές πότε και πώς ακριβώς διέφυγε, αλλά δύο δεσμοφύλακες κατηγορούνται ότι τον βοήθησαν να δραπετεύσει.
Η είδηση της απόδρασής του προκάλεσε ταραχές σε τουλάχιστον έξι φυλακές σε όλη τη χώρα, με αρκετούς δεσμοφύλακες να τίθενται όμηροι.
Γιατί οι μεταγωγές στη φυλακή πυροδότησαν τη βία;
Πολλές από τις πτέρυγες των φυλακών που στεγάζουν τα πιο διαβόητα μέλη συμμοριών του Ισημερινού ελέγχονται όχι από το κράτος, τους φρουρούς ή τις δυνάμεις ασφαλείας, αλλά από τους ίδιους τους κρατούμενους. Μεμονωμένα κελιά μπορούν να ενοικιαστούν από τους κρατούμενους που διευθύνουν την πτέρυγα, ενώ τρόφιμα, ποτά και ναρκωτικά εισάγονται λαθραία στη φυλακή, με σκοπό το εμπόριό τους.
Μουσικό βίντεο της κόρης του Fito τον Σεπτέμβριο περιλάμβανε πλάνα που δείχνει τον πατέρα της στην αυλή της φυλακής, δίνοντας μερικά στοιχεία ως προς το γιατί δεν θα ήθελε να φύγει από τη La Regional. Το κελί του ήταν ευρύχωρο και διακοσμημένο με περίτεχνες τοιχογραφίες, διαθέτοντας τη δική του καμπίνα ντους.
Ο Fito ηγείται των Los Choneros, μιας από τις πιο ισχυρές συμμορίες φυλακών του Ισημερινού. Υπάρχουν όμως και άλλες συμμορίες φυλακών που ελέγχουν άλλα σωφρονιστικά καταστήματα. Σε ορισμένες φυλακές, μεμονωμένες πτέρυγες ελέγχονται από αντίπαλες συμμορίες με τις αντιμαχόμενες πλευρές μερικές φορές να χωρίζονται μόνο με συρματοπλέγματα.
Οποιαδήποτε αλλαγή στην ισορροπία εξουσίας μεταξύ των συμμοριών -ή ακόμα και μια εσωτερική διαμάχη για την εξουσία των συμμοριών- μπορεί να αποβεί θανατηφόρα. Αυτό έγινε σαφές όταν η δολοφονία του προηγούμενου ηγέτη των Los Choneros, Χόρχε Λουίς Ζαμπράνο, το 2020, οδήγησε σε διάσπαση της συμμορίας.
Στις 21 Φεβρουαρίου 2021, ξέσπασαν ταυτόχρονες μάχες σε τέσσερις φυλακές μεταξύ των αντίπαλων φατριών – 79 κρατούμενοι σκοτώθηκαν. Το ίδιο έτος, 123 κρατούμενοι δολοφονήθηκαν στη φυλακή Litoral, η οποία είναι μέρος του ίδιου συγκροτήματος στο Γκουαγιακίλ, από όπου δραπέτευσε ο Fito.
Σε συνέντευξη που έδωσε ο Fito το 2021, προειδοποίησε ότι οποιεσδήποτε απόπειρες μετακίνησης του ίδιου ή άλλων αρχηγών συμμοριών σε άλλη φυλακή θα πυροδοτούσαν ένα σενάριο «αιφνίδιου θανάτου», με «ταραχές σε όλες τις φυλακές».
Γιατί το Εκουαδόρ είναι «παράδεισος» για τις συμμορίες;
Ο Ισημερινός βρίσκεται ανάμεσα στην Κολομβία και το Περού, τους δύο μεγαλύτερους παραγωγούς κοκαΐνης στον κόσμο. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για την κοκαΐνη το 2023, η παραγωγή της έφτασε πρόσφατα σε υψηλό ρεκόρ.
Οι δυνάμεις ασφαλείας στην Κολομβία επί δεκαετίες προσπαθούν να ανακόψουν τη ροή της κοκαΐνης και η αστυνομία της έχει λάβει εκπαίδευση και υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, ακριβώς όπως οι αστυνομικές δυνάμεις έχουν συγκεντρώσει πόρους για να διακόψουν τη ροή της κοκαΐνης, οι συμμορίες που κάνουν τη διακίνηση έχουν επίσης επεκταθεί σε άλλες χώρες.
Μεξικανικά καρτέλ ναρκωτικών και εγκληματικές ομάδες από τα Βαλκάνια κέρδισαν έδαφος στη Νότια Αμερική μετά την απόσυρση –στο πλαίσιο ειρηνευτικής συμφωνίας το 2016- των FARC στην Κολομβία, που είχαν υπό τον έλεγχό τους πολλές από τις διαδρομές λαθρεμπορίου. Οι διεθνικές εγκληματικές ομάδες εστίασαν στην εξερεύνηση νέων τρόπων μεταφοράς της κοκαΐνης που παράγεται στην Κολομβία σε αγοραστές στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο Ισημερινός με τα μεγάλα λιμάνια του στις ακτές του Ειρηνικού και την περιορισμένη εμπειρία στην αντιμετώπιση εγκληματικών συμμοριών, έγινε σύντομα μια ελκυστική χώρα διέλευσης για φορτία ναρκωτικών.
Τι σημαίνει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης;
Ο πρόεδρος Ντανιέλ Νομπόα κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για 60 ημέρες τη Δευτέρα και απαγόρευση κυκλοφορίας σε όλη τη χώρα από τις 23:00 έως τις 05:00 κάθε βράδυ.
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης επιτρέπει στον πρόεδρο να στέλνει στρατιώτες στις φυλακές και μπορεί επίσης να τους αναπτύξει σε ολόκληρη τη χώρα για να βοηθήσουν την αστυνομία στα καθήκοντά της. Η αστυνομία μπορεί να σταματά πολίτες στους δρόμους για να πραγματοποιεί ελέγχους για όπλα και επίσης έχει τη δικαιοδοσία να διεξάγει έρευνες σε σπίτια εφόσον υπάρχουν υποψίες για κρυμμένα όπλα ή εκρηκτικά.
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης προκάλεσε την άμεση αντίδραση των συμμοριών. Ένας από τους αστυνομικούς που απήχθη ενώ βρισκόταν σε υπηρεσία, αναγκάστηκε να διαβάσει δήλωση που προειδοποιούσε τον πρόεδρο ότι «κήρυξες πόλεμο, θα πάρεις πόλεμο».
Την Τρίτη, καθώς εκτυλισσόταν η επίθεση στο τηλεοπτικό στούντιο στο Γκουαγιακίλ, ο πρόεδρος προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, διατάσσοντας τις ένοπλες δυνάμεις να «εξουδετερώσουν» τις συμμορίες πίσω από τη βία. Δημοσίευσε επίσης μια λίστα με 22 συμμορίες που θα θεωρούνται πλέον «τρομοκρατικές οργανώσεις». Ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων τόνισε επίσης ότι «δεν θα υπάρξουν διαπραγματεύσεις» με τις συμμορίες που προκαλούσαν τη βία.
Το πώς θα αντιμετωπίσει τη βία στις φυλακές που έχει πλέον ξεχυθεί στους δρόμους των κυριότερων πόλεων του Ισημερινού είναι μια τεράστια δοκιμασία για τον κ. Νομπόα, ο οποίος ανήλθε στην εξουσία μόλις προ δύο μηνών. Ο 36χρονος Νομπόα εξελέγη στον απόηχο της δολοφονίας του υποψηφίου για την προεδρία Φερνάντο Βιγιαβιτσένσιο τον Αύγουστο, υποσχόμενος να καταπολεμήσει τις συμμορίες που πιστεύεται ότι κρύβονται πίσω από τη δολοφονία του.
