Στον πολιτικό κόσμο η φήμη ‘reputation’ είναι το παν. Το πιο σημαντικό κριτήριο ψήφου στις επερχόμενες Δημοτικές εκλογές είναι η εικόνα ‘image’, η ισχυρή προσωπικότητα και οι ικανότητες των υποψηφίων. Παράγοντες όπως το προεκλογικό πρόγραμμα, οι καινοτόμες λύσεις, η διαφοροποίηση, η πειστικότητα, ο συγχρονισμός ‘timing’, η στρατηγική και οι τακτικές κινήσεις, οι στοχευμένες ενέργειες, η προσωπική επαφή, η αμεσότητα, η εγγύτητα, οι συνεργασίες, η πολυσυλλεκτικότητα, η οργάνωση του επιτελείου, ο συντονισμός, η αποτελεσματικότητα και η δημιουργική επικοινωνία μπορούν να κλίνουν την πλάστιγγα. Η κάλπη δεν παίζει ζάρια.
Έννοιες όπως έξυπνες και ποιοτικές πόλεις είναι άδειες και χωρίς νόημα όταν παρουσιάζονται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ευθραυστότητα ‘fragility’. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι η αναβολή ή όχι των Δημοτικών εκλογών αλλά η ενσωμάτωση της ιδιότητας ‘antifragility’ στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του νέου αυτοδιοικητικού μοντέλου. Στη σημερινή εποχή έχουμε περισσότερες ασυμμετρίες. Η διττή στρατηγική ‘antifragility’ θα επέτρεπε στους Δήμους και τις Κοινότητες απ’ τη μια να αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και απ’ την άλλη να προστατευτούν απέναντι στις αρνητικές ασυμμετρίες (κινδύνους).
Η ιδιότητα ‘antifragility’ (αντι-ευθραυστότητα) –εφευρέθηκε από τον καθηγητή Nassim Taleb– είναι πέρα από την ανθεκτικότητα ‘resilience’ ή την ευρωστία ‘robustness’. Αυτό σημαίνει ότι κάτι απλώς δεν αντέχει σε ένα σοκ αλλά βελτιώνεται πραγματικά εξαιτίας αυτού. Το ανθεκτικό αντιστέκεται στα σοκ και παραμένει το ίδιο. Το αντιθραυστικό γίνεται καλύτερο. Η αντι-εύθραυστη οργάνωση αναπτύσσεται από μεταβλητότητα και διαταραχή. Ένα δυναμικό, ‘antifragile’ αυτοδιοικητικό μοντέλο μπορεί να προσαρμόζεται, να μετασχηματίζεται, να εξελίσσεται και να γίνεται καλύτερο με το χρόνο.
Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις πανδημίες και τις φυσικές καταστροφές. Όμως γνωρίζουμε τη σοβαρότητα των συνεπειών και το μέγεθος της ζημιάς. Μπορούμε να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι, να ελαχιστοποιήσουμε τη ζημιά και να εκμηδενίσουμε το ρίσκο της καταστροφής. Το πρώτο βήμα για αντιμετώπιση των δυσμενών ασυμμετριών είναι η αφαίρεση των ευθραυστοτήτων. Η αξιοποίηση των ευνοϊκών ασυμμετριών έχει επίσης ένα αναγκαίο πρώτο βήμα – πρέπει να είσαι ανοικτός σε ευκαιρίες.
Η πανδημία Covid-19 έχει: α)Φανερώσει την ευθραυστότητα δεκάδων χιλιάδων Οικισμών σε 220 χώρες και β)καταδείξει ότι τα γραμμικά αυτοδιοικητικά μοντέλα και τα παραδοσιακά εργαλεία αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές αλλαγές και τις ασύμμετρες απειλές της νέας εποχής όπως είναι η πανδημία, η οικονομική, κοινωνική και κλιματική κρίση.
Ο εγκέφαλος του ανθρώπου εξελίχθηκε σε ένα κόσμο τοπικό και γραμμικό. Για εκατομμύρια χρόνια ο εγκέφαλος μας έπρεπε να έχει το νου του αν εκεί μετά τα δέντρα, κρύβεται μια αρκούδα που θα μας φάει. Δεν έχει βελτιστοποιήσει την δυνατότητα να κατανοεί εξελίξεις που είναι υπερτοπικές και εκθετικές. Η εκθετικότητα εκ φύσεως συνεπάγεται και επιτάχυνση του ρυθμού. Η μετάλλαξη Delta plus θερίζει τα πάντα λόγω της τεράστιας ευθραυστότητας και της γραμμικής αντίδρασης των Οικισμών.
Η εφαρμογή γραμμικών μοντέλων και η έμφαση στην αποδοτικότητα και τις σταδιακές βελτιωτικές αλλαγές (incrementalism) χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ασύμμετρες αβεβαιότητες, η μεταβλητότητα, η πολυπλοκότητα και οι αλληλεξαρτήσεις, εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Οι οικονομίες κλίμακας ή το μέγεθος μπορούν να σε βλάψουν σε περιόδους κρίσεων – δεν είναι καλή ιδέα να είσαι μεγάλος σε δύσκολους καιρούς. Δεν έχει κανένα νόημα να είναι ένας Δήμος μεγάλος εάν δεν είναι ‘antifragile’.
Η υπερβολική συνδεσιμότητα, η περιπλοκότητα, οι αλληλεξαρτήσεις, οι κρυμμένες ασυμμετρίες, η μεταφορά του ρίσκου και της ζημιάς, οι ανομοιογένειες και οι μη γραμμικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα στοιχεία και τα μέρη που συναποτελούν ένα αυτοδιοικητικό σύστημα, σε συνδυασμό με τον υπέρ-συγκεντρωτισμό εξουσιών, τη μεγάλη γραφειοκρατία, την έλλειψη συναίνεσης, τις ανισότητες, την αβεβαιότητα, τη ρευστότητα, την αδυναμία ακριβούς πρόβλεψης και τα συμβάντα κινδύνου ουράς ‘fat tail risk’ επιτείνουν τις ευθραυστότητες και μπορούν να προκαλέσουν ανισορροπίες και συστημική καταστροφή.
Στο πλαίσιο της Μεταρρύθμισης της ΤΑ εισηγούμαι τη δημιουργία ‘Περιφερειών Καινοτομίας’ (Innovation Districts) οι οποίες θα λειτουργούν ως ενιαίες ‘περιοχές συν-ανάπτυξης’. Η επίτευξη κρίσιμης μάζας, η τεχνογνωσία και οι συνέργειες με σκοπό την ανάδειξη και αξιοποίηση των ειδικών χαρακτηριστικών και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μιας ‘περιοχής συν-ανάπτυξης’, θα βοηθούσε στη δημιουργία τοπικών καινοτομιών, στην ενίσχυση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και της κοινωνικής καινοτομίας και στην τόνωση της απασχόλησης.
Η σύμπτυξη-συνένωση ανομοιογενών Δήμων μπορεί να αποτελέσει πηγή ευθραυστότητας. Στην περίπτωση όμως των ‘Περιφερειών Καινοτομίας’, μιας ευρύτερης έννοιας που περιλαμβάνει πολλούς διαφορετικούς Οικισμούς (Δήμους και Συμπλέγματα Κοινοτήτων), η ποικιλομορφία δημιουργεί νέες ευκαιρίες και ενισχύει την ανθεκτικότητα και την ανάπτυξη. Επομένως ορισμένοι μεγάλοι ανομοιογενείς Δήμοι –έστω και εάν γειτνιάζουν– είναι καλύτερα να παραμείνουν ξεχωριστοί αλλά να ανήκουν στην ίδια ‘Περιφέρεια Καινοτομίας’. Η προσέγγιση αυτή απ’ τη μια μεγιστοποιεί τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα και απ’ την άλλη ελαχιστοποιεί τα ρίσκα από πιθανούς κινδύνους.
Έχω ετοιμάσει ένα πρακτικό Οδηγό ο οποίος μπορεί να βοηθήσει τους Οικισμούς να: α)Προστατευτούν απέναντι στις δυσμενείς ασυμμετρίες (κινδύνους) και να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά τις πολύμορφες προκλήσεις και πολλαπλές κρίσεις, β)αξιοποιήσουν τις ευνοϊκές ασσυμετρίες (ευκαιρίες) και να αναπτύξουν τοπικές καινοτομίες με παγκόσμιο αντίκτυπο και γ)χρησιμοποιήσουν την αβεβαιότητα ως πρώτη ύλη της καινοτομίας. Η επίτευξη των στόχων αυτών πρέπει να αποτελεί τη βασική επιδίωξη της Μεταρρύθμισης της ΤΑ.
Οι ασύμμετροι κίνδυνοι δεν απειλούν μόνο τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Οι κατεχόμενοι Δήμοι και Κοινότητες, μετά από 47 χρόνια, αντιμετωπίζουν την κορύφωση της τουρκικής προκλητικότητας και επιθετικότητας. Προτείνω το κεντρικό μήνυμα / σλόγκαν ‘©Το τουρκικό αφήγημα-μύθος’ (©The Turkish narrative-myth) ως αιχμή του δόρατος της αντεπίθεσης στην προπαγάνδα της Τουρκίας με σκοπό την: α)Ακύρωση του τουρκικού αφηγήματος για το Κυπριακό περί δήθεν ‘απομόνωσης’ των Τ/κ, β)κατάρριψη της καινοφανούς τουρκικής θεωρίας περί ‘γκρίζων ζωνών’ στο Αιγαίο, γ)αποκάλυψη της επεκτατικής πολιτικής της Τουρκίας, δ)προβολή της αφηγηματικής επεξήγησης ‘narrative’ και των θέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας οι οποίες στηρίζονται στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και ε)πλήρη αποκατάσταση της ηθικής υπεροχής.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
