Του Γιάννη Βασιάδη *
Οι πόλεις σε όλο τον κόσμο, αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο τις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως οι ακραίες καιρικές συνθήκες και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Αυτές οι κάποτε ακμάζουσες αστικές περιοχές αντιμετωπίζουν τώρα διαβρωμένες ακτές οι οποίες απειλούν σπίτια και υποδομές. Με τα αστικά κέντρα να συμβάλλουν σημαντικά στην κλιματική αλλαγή μέσω δραστηριοτήτων όπως οι μεταφορές, η χρήση ενέργειας και η διαχείριση αποβλήτων, τα διακυβεύματα είναι υψηλά. Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι οι πόλεις κατέχουν το κλειδί για ένα βιώσιμο μέλλον. Ακολουθώντας μια σωστή διαχείριση, μπορούν να μετριάσουν τις κλιματικές επιπτώσεις και να ηγηθούν της προσπάθειας για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Αντίθετα, αν αφεθούν σε κακοδιαχείριση τότε θα αμβλύνουν το πρόβλημα, οδηγώντας σε περαιτέρω εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και επιδεινώνοντας την κλιματική αλλαγή.
Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης.
Ως βιώσιμη ή αειφόρος ανάπτυξη αναγνωρίζεται ευρέως «η ανάπτυξη που ανταποκρίνεται στις τρέχουσες ανάγκες χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες». Η αρχή αυτή είναι θεμελιώδους σημασίας για την Ατζέντα του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals – SDGs). Οι στόχοι αυτοί, οι οποίοι τέθηκαν το 2015 από τα Ηνωμένα Έθνη σε ένα φιλόδοξο 15ετές σχέδιο με ορίζοντα υλοποίησης το 2030, αποσκοπούν σε μια ισορροπημένη προσέγγιση της οικονομικής ανάπτυξης, της κοινωνικής ένταξης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Μαζί, δημιουργούν έναν οδικό χάρτη για την ευημερία που διασφαλίζει ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν υγιείς, εκπληρώνοντας τη ζωή τους και διατηρώντας παράλληλα τον πλανήτη για τις μελλοντικές γενιές.
Η κλιματική κρίση και ο αντίκτυπός της στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη βιώσιμη ανάπτυξη είναι βαθιές και διαδεδομένες. Η κλιματική αλλαγή απειλεί να ανατρέψει δεκαετίες αναπτυξιακής προόδου, ιδιαίτερα στις ευάλωτες κοινότητες. Οι κλιματικοί κίνδυνοι συνδέονται άμεσα με την έκθεση και την ευπάθεια μιας χώρας, οι οποίοι συχνά εντείνονται στις αστικές περιοχές. Για παράδειγμα, η παγκόσμια τάση προς την αστικοποίηση αυξάνει τους κινδύνους για την υγεία, καθώς οι πόλεις αντιμετωπίζουν ενισχυμένες κλιματικές επιπτώσεις, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση. Η ατμοσφαιρική ρύπανση από μόνη της συμβάλλει σε εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ετησίως. Χωρίς συντονισμένη δράση και λήψη προληπτικών μέτρων, οι κίνδυνοι αυτοί ολοένα θα αυξάνονται , θέτοντας σε κίνδυνο την αστική ασφάλεια, την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα.
Οικοδόμηση βιώσιμων πόλεων.
Για να επιτευχθεί βιώσιμη αστική ανάπτυξη, οι πόλεις πρέπει να μεταβούν από τις παραδοσιακές αναπτυξιακές στρατηγικές σε μοντέλα ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή. Αυτό απαιτεί μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που να ενσωματώνει τις αστικές καιρικές συνθήκες, το κλίμα, το νερό και τις περιβαλλοντικές υπηρεσίες με αποτελεσματική τοπική διακυβέρνηση. Η ενσωμάτωση αυτή είναι απαραίτητη για την επίτευξη του σχετικού στόχου SDG11, ο οποίος επικεντρώνεται στη δημιουργία ασφαλών, ανθεκτικών και βιώσιμων πόλεων. Με την ενσωμάτωση εξατομικευμένων μετεωρολογικών υπηρεσιών, πολεοδομικού σχεδιασμού και διαχείρισης υποδομών, οι αστικές περιοχές μπορούν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους στην κλιματική αλλαγή, οδηγώντας σε βελτίωση της δημόσιας υγείας, της ασφάλειας και της συνολικής ευημερίας.
Υπάρχουν πολυάριθμες πρακτικές βιώσιμης ανάπτυξης που βοηθούν τις πόλεις να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:
- Ηλιακή ενέργεια: Οι ηλιακοί συλλέκτες μειώνουν την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και μπορούν να εφαρμοστούν ευρέως σε αστικά περιβάλλοντα, καθιστώντας τα με την πάροδο του χρόνου πιο προσιτά από πλευράς οικονομίας.
- Ανεμογεννήτριες: Η αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας προσφέρει μια ανανεώσιμη και ελεύθερη πηγή ενέργειας για τις αστικές περιοχές.
- Χώροι πρασίνου: Οι αστικοί χώροι πρασίνου μετριάζουν το φαινόμενο της «αστικής θερμικής νησίδας» (= τάση των κέντρων των πόλεων να παρουσιάζουν υψηλότερες θερμοκρασίες αέρα σε σχέση με την ύπαιθρο που τις περιβάλλει) και φιλτράρουν την ατμοσφαιρική ρύπανση, καθιστώντας τις πόλεις πιο δροσερές και υγιεινές.
- Βιώσιμες κατασκευές: Οι βιώσιμες οικοδομικές πρακτικές μειώνουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις με την υιοθέτηση και εφαρμογή ενεργειακά αποδοτικών σχεδιασμών και υλικών.
- Εξοικονόμηση νερού: Υδραυλικά εξαρτήματα εξοικονόμησης νερού διατηρούν τους υδάτινους πόρους και μειώνουν το λειτουργικό κόστος, ενισχύοντας έτσι τη συνολική βιωσιμότητα.
Η σημασία της βιώσιμης στεγαστικής ανάπτυξης.
Η στέγαση αποτελεί κρίσιμη συνιστώσα της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, όπως αναγνωρίζεται στον SDG 11. Η βιώσιμη στέγαση αποσκοπεί στην παροχή επαρκών, ασφαλών και οικονομικά προσιτών κατοικιών έως το 2030. Οι κατοικίες αυτές ενσωματώνουν ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και βιώσιμα υλικά, τα οποία μειώνουν το αποτύπωμα άνθρακα, μειώνουν το ενεργειακό κόστος και προωθούν ένα υγιέστερο περιβάλλον διαβίωσης. Τα κύρια οφέλη της βιώσιμης στέγασης περιλαμβάνουν:
- Μετριασμό της κλιματικής αλλαγής: Μέσω της ενεργειακής απόδοσης και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
- Διατήρηση των πόρων: Δίνοντας προτεραιότητα στα ανακυκλωμένα και στα τοπικά παραγόμενα υλικά.
- Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας: Με τη χρήση ενεργειακά αποδοτικών εξοπλισμών και συστημάτων, όπως ηλιακών συλλεκτών και έξυπνων τεχνολογιών.
- Βελτίωση της ποιότητας του αέρα στους εσωτερικούς χώρους: Με τη χρήση μη τοξικών δομικών υλικών και την εγκατάσταση κατάλληλων συστημάτων εξαερισμού.
Ο κρίσιμος ρόλος των Διεθνών Προτύπων (ISO) στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Το ταξίδι προς την οικοδόμηση βιώσιμων πόλεων είναι αρκετά πολύπλοκο. Εδώ ακριβώς έρχονται να συμβάλουν τα πρότυπα ISO προσφέροντας ένα ζωτικής σημασίας πλαίσιο για την απλούστευση της διαδικασίας αυτής. Τα διεθνή πρότυπα αυτά, παρέχουν καθοδήγηση για διάφορες πτυχές της ζωής στην πόλη, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής απόδοσης, των ευφυών μεταφορών, της ποιότητας του αέρα και της διαχείρισης των αποβλήτων. Με την ενσωμάτωση των προτύπων ISO στον πολεοδομικό σχεδιασμό, οι ηγέτες των πόλεων μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις προκλήσεις που θέτει η κλιματική αλλαγή.
Εστιάζοντας στις ενεργειακές ανάγκες των αυξανόμενων πληθυσμών και την ικανοποίηση τους με βιώσιμο τρόπο, διαπιστώνει κανείς ότι για τις πόλεις αποτελεί ένα από τα πιο δύσκολα προς αντιμετώπιση προβλήματα. Ουσιαστικό ρόλο για την επίλυση του μπορούν να διαδραματίσουν τα διεθνή πρότυπα. Υπάρχουν διαθέσιμα πάνω από διακόσια πρότυπα ISO που σχετίζονται άμεσα με την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ανάμεσα σε αυτά, ξεχωρίζουν δύο βασικά πρότυπα:
- ISO 50001 «Συστήματα Ενεργειακής Διαχείρισης-Απαιτήσεις και καθοδήγηση για τη χρήση του»: Επικεντρώνεται στα συστήματα ενεργειακής διαχείρισης, παρέχοντας το απαραίτητο πλαίσιο σε οποιασδήποτε φύσης οργανισμούς ή επιχειρήσεις για να βελτιώσουν την ενεργειακή τους απόδοση και να μειώσουν το ενεργειακό τους κόστος, μειώνοντας ταυτόχρονα και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Έτσι, η εφαρμογή του ISO 50001 βοηθά κατ’ επέκταση και τις πόλεις να βελτιστοποιήσουν τη χρήση της ενέργειας τους, καθιστώντας τις πιο βιώσιμες.
- ISO 52000-1 «Ενεργειακή Απόδοση Κτιρίων – Θεμελιώδης Αξιολόγηση – Γενικό Πλαίσιο και Διαδικασίες» : Παρέχει ένα γενικό πλαίσιο για την αξιολόγηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Καθοδηγεί το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη.
Συμπερασματικά, τα Διεθνή Πρότυπα έχουν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Ειδικότερα όσον αφορά την ενεργειακή πτυχή, το ISO 50001 και το ISO 52000-1 αποτελούν βασικά εργαλεία για την προώθηση της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Το ISO 50001 δίνει τη δυνατότητα στις πόλεις και τους οργανισμούς να διαχειρίζονται αποτελεσματικά την ενέργειά τους, μειώνοντας το κόστος και τις εκπομπές. Το ISO 52000-1 διασφαλίζει ότι τα κτίρια σχεδιάζονται και λειτουργούν με τη μέγιστη ενεργειακή απόδοση, η οποία αποτελεί κλειδί για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Από κοινού, τα πρότυπα αυτά επιτρέπουν τη δημιουργία ενεργειακά αποδοτικών και ανθεκτικών αστικών περιβαλλόντων ικανών να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις που θέτει η κλιματική αλλαγή. Καθώς οι πόλεις προσαρμόζονται σε ένα εξελισσόμενο κλίμα, η υιοθέτηση και η εφαρμογή αυτών των προτύπων θα είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για τις επόμενες γενιές.
Όλα τα πρότυπα διατίθενται από το Κέντρο Εξυπηρέτησης και Πληροφόρησης του Κυπριακού Οργανισμού Τυποποίησης (CYS).
Πηγή : Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης ISO
* Ο Γιάννης Βασιάδης είναι Μηχανολόγος Μηχανικός και εργάζεται ως Λειτουργός Τυποποίησης στον Κυπριακό Οργανισμό Τυποποίησης (CYS)
