Καθώς ο πλανήτης ετοιμάζεται να υποδεχθεί μία νέα χρονιά, στην διάρκεια της οποίας αναμένεται να συνεχιστούν η οικονομική αβεβαιότητα και οι γεωπολιτικές αναταράξεις, η αξιολόγηση των συγκρούσεων που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.
Το μήνυμα που εκπέμπει η κατάσταση που επικρατεί στον κόσμο είναι ένα: η αστάθεια θα επιδεινωθεί σε αρκετές περιοχές.
Οι δυνάμεις που είδαμε τα τελευταία χρόνια να διαμορφώνουν ένα σκηνικό έντασης, όπως η δράση ένοπλων ομάδων, οι παρεμβατικές κυβερνήσεις και τα εγκληματικά δίκτυα, εκτιμάται ότι θα «απλωθούν» στον χάρτη έχοντας ως αποτέλεσμα διάφορες εξελίξεις, από αμφισβητούμενες εκλογικές διαδικασίες έως μεταβαλλόμενες συμμαχίες σε περιφερειακό επίπεδο.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ACLED, που παρακολουθεί τα φαινόμενα πολιτικής βίας και τις αναταραχές στον κόσμο, προσδιορίζει τις περιοχές που κινδυνεύουν περισσότερο να καταγράψουν κάποιο είδος κλιμάκωσης το 2026.
Αυτές οι περιοχές που «βράζουν» αποκαλύπτουν πώς οι συγκρούσεις που μαίνονται, η αστάθεια που επικρατεί σε αρκετές χώρες και διάφοροι άλλοι παράγοντες μπορούν να (ανα)διαμορφώσουν το τοπίο ασφάλειας τους επόμενους μήνες.
Ο αντίκτυπος των συγκρούσεων που προβλέπεται να ενταθούν το 2026 έρχεται να «δέσει» με την κατάσταση στο παγκόσμιο εμπόριο, τις ενεργειακές ροές, τη μετανάστευση και την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ περιφερειακών και διεθνών παραγόντων. Η αστάθεια έτσι σε μια περιοχή μπορεί να επηρεάσει σημαντικά και άλλες, ειδικά με δεδομένο ότι οι συγκρούσεις γίνονται όλο και πιο κατακερματισμένες και καθοδηγούνται από αποκεντρωμένες ένοπλες ομάδες, μεταβαλλόμενες συμμαχίες και ασύμμετρες τακτικές.
Η ανάλυση του ACLED για το 2026 επισημαίνει δέκα περιοχές, από τη Λατινική Αμερική έως τη Μέση Ανατολή, όπου οι ένοπλες ομάδες, οι μεταβαλλόμενες συμμαχίες και οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις είναι έτοιμες να αναδιαμορφώσουν τη δυναμική της ασφάλειας στον κόσμο. Συνολικά, αυτές οι διασυνδεδεμένες περιοχές δημιουργούν ένα ασταθές παγκόσμιο περιβάλλον ασφάλειας, όπου η αστάθεια σε μια χώρα μπορεί γρήγορα να εξαπλωθεί σε περιφερειακό επίπεδο.
Η στρατιωτικοποίηση στη Λατινική Αμερική
Σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, οι εντάσεις αυξάνονται καθώς η Βενεζουέλα παραμένει εστία ανάφλεξης, με τις απειλές παρέμβασης από τις ΗΠΑ να απειλούν να αποσταθεροποιήσουν την τάξη.
Αυτό το ευρύτερο κλίμα πίεσης και αβεβαιότητας ωθεί τις κυβερνήσεις των χωρών που βρίσκονται στην περιοχή να ενισχύσουν τον στρατιωτικό τους ρόλο και την αστυνόμευση και να εμβαθύνουν τη συνεργασία ασφαλείας με ξένους εταίρους.
Χώρες όπως η Βολιβία, η Χιλή, η Ονδούρα, η Κόστα Ρίκα, το Περού, η Κολομβία και η Βραζιλία αναμένεται να υιοθετήσουν αυστηρότερα μέτρα ασφαλείας πριν από τις εκλογές τους, ενώ η κήρυξη «πολέμου κατά του εγκλήματος» και η αυστηρή επιβολή του νόμου απειλούν να κλιμακώσουν τη βία, να εντείνουν φαινόμενα κατάχρησης της εξουσίας και να διαβρώσουν περαιτέρω τις πολιτικές ελευθερίες. Αυτές οι περιφερειακές δυναμικές προετοιμάζουν το έδαφος για να δούμε κρίσεις τοπικής εμβέλειας.
Η βία στον Ισημερινό
Ο Ισημερινός ξεχωρίζει ως hot spot για τη βία καθώς στην χώρα δρουν συμμορίες που αναμένεται να αντισταθούν στις μεταρρυθμίσεις για το σωφρωνιστικό σύστημα. Στη χώρα αναμένεται επίσης να «πυκνώσουν» οι πολιτικά υποκινούμενες επιθέσεις ενόψει των τοπικών εκλογών το 2027.
Οι εξελίξεις στην Κολομβία και το Περού, σε συνδυασμό με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στην Καραϊβική και τον Ειρηνικό, ενδέχεται να εντείνουν περαιτέρω την εγκληματικότητα, την εμπορία ανθρώπων και τις πιέσεις για εκτοπισμό.
Η αυξανόμενη ανασφάλεια της χώρας καταδεικνύει ένα ευρύτερο μοτίβο που χαρακτηρίζει ολόκληρη την περιοχή: προσπάθεια να περιοστεί η βία μέσω στρατιωτικοποιημένων ομάδων, μια πρόκληση που αντικατοπτρίζεται και σε άλλα μέρη του κόσμου.
Η Ουκρανία υπό πίεση
Στην Ευρώπη, η Ουκρανία αντιμετωπίζει κρίσιμες προκλήσεις καθώς η σύγκρουση εισέρχεται σε μια δυνητικά αποφασιστική φάση για τον τερματισμό του πολέμου.
Οι ρωσικές δυνάμεις εντείνουν τις επιθέσεις στο Ντονέτσκ, επεκτείνοντας τις επιθέσεις μεγάλης εμβέλειας σε πόλεις και ενεργειακές υποδομές και πιέζοντας για εδαφικές παραχωρήσεις.
Τα ουκρανικά στρατεύματα είναι περιορισμένα, η αεράμυνα παραμένει υπό πίεση και η πολιτική των ΗΠΑ υπό τον Ντόναλντ Τραμπ αναπροσαρμόζεται ως απάντηση στις κινήσεις της Μόσχας, ενώ ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν επιδιώκει να αποδυναμώσει τη δυτική συνοχή.
Το πώς θα εξελιχθεί ο πόλεμος τον επόμενο χρόνο θα έχει σημαντικές επιπτώσεις για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τις ευρύτερες παγκόσμιες συσχετίσεις.
Η χούντα της Μιανμάρ αντιμετωπίζει σθεναρή αντίσταση
Στην Ασία, η Μιανμάρ είναι χαρακτηριστική περίπτωση του πώς η κρατική καταστολή μπορεί να διαιωνίσει την αστάθεια.
Η υποστήριξη της Κίνας στις εκλογές που αναμένονται στη χώρα στις 28 Δεκεμβρίου 2025, στοχεύει στον περιορισμό της εξουσίας που έχει συγκεντρώσει ο ηγέτης του πραξικοπήματος Μιν Αούνγκ Χλάινγκ και στη δημιουργία μιας κυβέρνησης που είναι αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα, ενδεχομένως επιταχύνοντας το εμπόριο και διασφαλίζοντας τα έργα της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος».
Ωστόσο, ο στρατός παραμένει βαθιά αντιδημοφιλής και οι αμφιλεγόμενες εκλογές είναι απίθανο να φέρουν σταθερότητα. Πάνω από 100 πολίτες έχουν ήδη συλληφθεί βάσει του νέου εκλογικού νόμου και οι ομάδες αντίστασης συνεχίζουν να εμποδίζουν την ψηφοφορία σε περιοχές που ελέγχουν, αυξάνοντας τον κίνδυνο εκτεταμένων φαινόμενων βίας.
Ακόμη και με εξωτερική υποστήριξη, η εξάρτηση της χούντας από την ένταση που προκαλούν οι εθνοτικές διαιρέσεις και τον καταναγκασμό είναι πιθανό να διαιωνίσουν την αστάθεια και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέχρι το 2026.
Οι προκλήσεις ασφαλείας του Πακιστάν
Στο μεταξύ, το Πακιστάν αντιμετωπίζει ένα ασταθές περιβάλλον ασφαλείας. Η συνεχής στρατιωτική πίεση προς τους μαχητές υπονομεύεται από την περιορισμένη πολιτική εμπλοκή με τις ομάδες Μπαλούχων και Παστούν και τα ασφαλή καταφύγια στο Αφγανιστάν.
Τα πορώδη σύνορα επιτρέπουν στους Ταλιμπάν του Πακιστάν και σε άλλους μαχητές να υποχωρούν και να ανασυντάσσονται, ενώ οι τοπικές πολιτοφυλακές και οι επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη ενδέχεται να αποσταθεροποιήσουν περαιτέρω την περιοχή.
Η αυτονομιστική δραστηριότητα στο Μπαλούχιστάν είναι πιθανό να αυξηθεί, τροφοδοτούμενη από παράγοντες όπως η καλλιέργεια παπαρούνας και η παράνομη χρηματοδότηση, δημιουργώντας πρόσθετα σημεία ανάφλεξης που θα μπορούσαν να επεκταθούν στα αστικά κέντρα.
Χωρίς τη συνεργασία των Αφγανών ή μια σημαντική αλλαγή στη στρατηγική του Πακιστάν, τα διάφορα φαινόμενα βίας θα μπορούσαν να εξαπλωθούν στις πόλεις, επιδεινώνοντας τις προκλήσεις ασφαλείας.
Ένταση στην Ερυθρά Θάλασσα
Κοιτώντας προς τη Μέση Ανατολή και το Κέρας της Αφρικής, η Ερυθρά Θάλασσα παραμένει ένας διάδρομος υψηλού κινδύνου για το παγκόσμιο εμπόριο, όπου η εκεχειρία Ισραήλ-Χαμάς και η παύση των επιθέσεων των ανταρτών Χούθι προσφέρουν μια εύθραυστη ευκαιρία για σταθεροποίηση.
Οι Χούθι συνεχίζουν να έχουν πρόσβαση σε μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, και ο αυξανόμενος συντονισμός τους με την τζιχαντιστική οργάνωση AQAP, την Αλ-Σαμπάμπ και τον ISIS της Σομαλίας απειλεί να επεκτείνει την επιρροή των μαχητών σε όλη την Ερυθρά Θάλασσα και το Κέρας της Αφρικής.
Οι επίμονες περιφερειακές αντιπαλότητες, συμπεριλαμβανομένων των εντάσεων Αιθιοπίας-Ερυθραίας, παράλληλα με τις ανταγωνιστικές ατζέντες από τις δυνάμεις του Κόλπου και τους διεθνείς παράγοντες, καθιστούν τον διάδρομο εξαιρετικά ευάλωτο σε συγκρούσεις δια αντιπροσώπων, ξαφνική κλιμάκωση και διαταραχές στο παγκόσμιο εμπόριο.
Οι εξελίξεις στο Σαχέλ
Στην περιοχή του Σαχέλ, στην Αφρική, το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο και ο Νίγηρας παραμένουν κεντρικά πεδία εχθροπραξιών, καθώς οι οργανώσεις της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους προχωρούν προς τις παράκτιες περιοχές της Δυτικής Αφρικής, εκμεταλλευόμενες την πολιτική μετάβαση που είναι σε εξέλιξη, τους αδύναμους θεσμούς και τις μεταβαλλόμενες συμμαχίες.
Το Σαχέλ και η δυτική Νιγηρία εξελίσσονται σε ένα ενιαίο, ασταθές θέατρο, με τις παρατάξεις JNIM, ISSP, ISWAP και την δράση ληστών να εντείνουν τα βίαια φαινόμενα. Οι αδύναμες πολιτοφυλακές, οι εξαντλημένοι στρατοί και η περιορισμένη εξωτερική υποστήριξη αυξάνουν τον κίνδυνο πολιτικής αποσταθεροποίησης, εδαφικού κατακερματισμού και ενός πιθανού φαινομένου ντόμινο σε όλη την περιοχή.
Ο εμφύλιος πόλεμος του Σουδάν
Το Σουδάν αποτελεί περαιτέρω παράδειγμα της ευθραυστότητας του κρατικού ελέγχου σε ζώνες συγκρούσεων. Οι σουδανικές Ένοπλες Δυνάμειςκαι οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης συνεχίζουν να εδραιώνουν εδάφη στις ανατολικές και δυτικές περιοχές, επεκτείνοντας τις επιθέσεις στο Κορντοφάν και το Νταρφούρ και αναβαθμίζοντας τις δυνατότητες για αεροπορικές επιδρομές και επιθέσεις με μη επανδρωμένα οχήματα.
Οι εσωτερικές εντάσεις μεταξύ των φατριών, η εξάρτηση από αντίπαλες πολιτοφυλακές και η εκτεταμένη στόχευση αμάχων την καθιστούν την πιο θανατηφόρα σύγκρουση στην Αφρική για τους αμάχους, ενώ οι διεθνείς προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός και οι διαπραγματεύσεις σε πολιτικό επίπεδο βρίσκουν σημαντικά εμπόδια.
Ισραήλ και Μέση Ανατολή: Πολυμέτωπη πίεση
Η Μέση Ανατολή εισέρχεται στο 2026 υπό σημαντική πίεση, με επικαλυπτόμενες συγκρούσεις, πολιτικές εξελίξεις και ανεπίλυτες διαμάχες να διαμορφώνουν το περιφερειακό τοπίο.
Το Ισραήλ διαχειρίζεται πολλαπλά ενεργά ή πιθανά μέτωπα – στην Παλαιστίνη, τον Λίβανο, τη Συρία και το Ιράν – όπου περίοδοι ηρεμίας συγκαλύπτουν βαθιές δομικές εντάσεις. Η ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα αναμένεται να παραμείνει σοβαρή, με τις συνεχιζόμενες ισραηλινές επιχειρήσεις, τον έλεγχο της Χαμάς και την περιορισμένη διεθνή εποπτεία να συμβάλλουν στην αστάθεια.
Τα βραχυπρόθεσμα στρατιωτικά οφέλη συνυπάρχουν με τη μακροπρόθεσμη στρατηγική αβεβαιότητα, ιδίως καθώς το Ιράν ανοικοδομεί σιωπηλά τις στρατιωτικές και πυρηνικές του δυνατότητες, μετά τις επιθέσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ τον Ιούνιο.
Η εύθραυστη σταθερότητα της Συρίας
Τέλος, η Συρία υπογραμμίζει την επίμονη ευθραυστότητα των κρατών που έχουν πληγεί από συγκρούσεις. Παρά τις μεταρρυθμίσεις, την ενσωμάτωση των ανταρτών και την αποκατάσταση της παρουσίας της χώρας ε διπλωματικό επίπεδο, οι θρησκευτικές εντάσεις, η οικονομική ευθραυστότητα και οι πυρήνες του Ισλαμικού Κράτους αφήνουν τη χώρα ευάλωτη σε αναζωπυρώσεις και βίαια φαινόμενα με σημαντικές επιπτώσεις.
