Το ημερολόγιο γράφει 14 Απριλίου 2000. Και ο Nasdaq καταρρέει. Μέσα σε μία μόνο ημέρα, ο δείκτης χάνει πάνω από 9% – 355,61 μονάδες – φτάνοντας στις 3.321,17. Πρόκειται για τη χειρότερη ημερήσια πτώση στην έως τότε ιστορία του.

Από το ιστορικό υψηλό των 5.133 μονάδων στις 10 Μαρτίου έχει υποχωρήσει πάνω από 35%. Η φούσκα των dot.com μόλις έσκασε, παρασύροντας μαζί της ψευδαισθήσεις, περιουσίες, και την ίδια τη λογική του χρηματιστηρίου.

Ο Dow Jones χάνει 616,23 μονάδες, σημειώνοντας και αυτός ρεκόρ πτώσης. Ο δείκτης S&P 500 βυθίζεται επίσης. Οι επενδυτές εγκαταλείπουν άτακτα το πλοίο – ανεξαρτήτως φορτίου. «Πετάνε τα καλά μαζί με τα σκουπίδια», δηλώνει στο CNN ο Brian Finnerty. «Αυτό είναι παράλογο. Αλλά έτσι χτίζεται ο πάτος».

Η αφορμή είναι τα στοιχεία για τον πληθωρισμό. Καταγράφεται η μεγαλύτερη μηνιαία αύξηση από το 1999. Οι φόβοι ότι η Fed θα αυξήσει επιθετικά τα επιτόκια ξυπνούν όλους τους δαίμονες που είχαν καταχωνιαστεί από την απληστία.

Η δημιουργία της φούσκας

Όμως η πραγματική αιτία δεν είναι μία αναφορά για τον πληθωρισμό. Είναι η ίδια η φούσκα. Για τρία χρόνια, από το 1997, ο Nasdaq φουσκώνει σαν αερόστατο. Η τεχνολογική αισιοδοξία μετατρέπεται σε χρηματιστηριακή υστερία. Οι αναλυτές μιλούν για «Νέα Οικονομία». Η αναλογία μετοχικών τιμών προς κέρδη ( P/E ratios) εκτινάσσεται σε τριψήφια επίπεδα. Οι εταιρείες χωρίς έσοδα – πόσο μάλλον κέρδη – αποτιμώνται σε δισεκατομμύρια.

Το 1999, ο Nasdaq ανεβαίνει 86%. Οι επενδυτές πιστεύουν ότι το διαδίκτυο καταργεί τους οικονομικούς κύκλους. Η συγχώνευση AOL – Time Warner φαντάζει σαν το τέλος της παλιάς εποχής. Η Fed κρατά τα επιτόκια χαμηλά. Το χρήμα ρέει άφθονο. Όλοι αγοράζουν. Κανείς δεν ρωτάει «πόσο αξίζει» – μόνο «πόσο πιο πάνω θα πάει». Από τον μικροεπενδυτή μέχρι τον θεσμικό, το μόνο που μετρά είναι η ταχύτητα, όχι η αξία.

Στο χρηματιστήριο, οι margin accounts έχουν φτάσει σε ιστορικά υψηλά. Μία εβδομάδα πριν την καταστροφή, κάποιοι βλέπουν τα πρώτα σημάδια. Αλλά στις 14 Απριλίου, ο πανικός γίνεται καθολικός. Οι πωλήσεις εντείνονται στην τελευταία ώρα.

Οι traders δεν μπορούν να δουν τα χαρτοφυλάκιά τους – από φόβο. «Σήμερα έσβησε και η τελευταία φλόγα της φρενίτιδας που ξεκίνησε τον Οκτώβριο», λέει ο Scott Bleier στο CNN εκείνη την ημέρα.

Ταυτόχρονα, η πτώση δεν μένει εντός συνόρων. Από τη Σεούλ και το Τόκιο, μέχρι τη Φρανκφούρτη και το Παρίσι, οι τεχνολογικοί δείκτες γκρεμίζονται. Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο. Η φούσκα δεν ήταν μόνο αμερικανική.

Ξαφνικός θάνατος

Στην ουσία, η 14η Απριλίου είναι ο θάνατος της Νέας Οικονομίας ως ιδεολογήματος. Ο μύθος ότι οι παραδοσιακές αποτιμήσεις δεν ισχύουν πια καταρρίπτεται με πάταγο. Οι dot.com, που στήθηκαν πάνω σε παρουσιάσεις PowerPoint και χτίστηκαν χωρίς κανένα business model, καταρρέουν σαν τραπουλόχαρτα. Από τις χιλιάδες IPOs της προηγούμενης διετίας, οι περισσότερες θα μηδενίσουν μέχρι το τέλος του 2001.

Η αγορά των IPO παγώνει. Τα venture capital στερεύουν. Οι εταιρείες απολύουν μαζικά. Στη Σίλικον Βάλεϊ, το κλίμα αλλάζει από γιορτή σε νεκρική σιγή. Ο Nasdaq θα συνεχίσει να πέφτει. Τον Οκτώβριο του 2002 θα φτάσει τις 1.139 μονάδες – απώλεια 77% από τα υψηλά. Θα χρειαστούν 15 χρόνια για να επιστρέψει στα επίπεδα του 2000.

Όταν η απληστία νικά τη λογική

Ήταν η μεγαλύτερη διόρθωση από το 1929. Και το δίδαγμα ξεκάθαρο: όταν η απληστία νικά τη λογική, η πτώση είναι θέμα χρόνου. Όμως, όπως συμβαίνει πάντα, η αγορά ξεχνάει. Γιατί το χρηματιστήριο μπορεί να κινείται με αριθμούς – αλλά καθορίζεται από συναισθήματα. Και η απληστία είναι ακαταμάχητη.

Η 14η Απριλίου 2000 παραμένει μια προειδοποιητική ιστορία. Για το πού οδηγεί η ψευδαίσθηση της αιώνιας ανόδου. Και για το πώς καταρρέει μια εποχή – όχι με έναν πάταγο, αλλά με μια αργή, ανελέητη εξάτμιση.

Πηγή: Ναυτεμπορική, Nατάσα Στασινού • [email protected]