*Της Αγγελικής Λοΐζου
Ο ψηφιακός κόσμος όπως διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια διευκολύνει τη ζωή του κάθε ανθρώπου σε μεγάλο βαθμό και με πολλούς τρόπους, ωστόσο υπάρχει και μια αρνητική πλευρά: τα ηλεκτρονικά απόβλητα που παράγονται. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της UN Global E-Waste Monitor, το 2022 παρήχθησαν παγκοσμίως 62 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών αποβλήτων, με τον όγκο τους να είναι πενταπλάσιος από την ποσότητα που καταγράφεται ως ανακυκλωμένη. Επιπλέον, λιγότερο από το 1% της ζήτησης σε στοιχεία σπάνιων γαιών καλύπτεται μέσω της ανακύκλωσης ηλεκτρονικών αποβλήτων, ενώ παρατηρείται ραγδαία αύξηση της ζήτησης τους. Κρίσιμα ορυκτά, όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το νικέλιο και οι σπάνιες γαίες, είναι απαραίτητα για την παραγωγή τεχνολογιών καθαρής ενέργειας, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα, και θεωρούνται καταλυτικής σημασίας για τη μετάβαση σε μια οικονομία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα.
Το πρόβλημα αυξάνεται από το γεγονός ότι πάνω από τα τρία τέταρτα των ανακυκλωμένων ηλεκτρονικών αποβλήτων πραγματοποιούνται χωρίς τεκμηρίωση και συχνά με τη χρήση μη ασφαλών διαδικασιών. Η έκθεση έδειξε ότι το 2022 διακινήθηκαν μεταξύ συνόρων 5.1 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών αποβλήτων (8.2% του παγκόσμιου συνόλου), εκ των οποίων περίπου 3,3 εκατομμύρια τόνοι, που αντιστοιχούν στο 65%, μεταφέρθηκαν από χώρες υψηλού εισοδήματος προς χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος μέσω ανεξέλεγκτων και μη τεκμηριωμένων ροών. Εκτός του ότι αυτή η πρακτική είναι παράνομη, σε πολλές περιπτώσεις οι χώρες υποδοχής δεν διαθέτουν το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο ή τις απαραίτητες υποδομές για την ορθή διαχείρισή τους.
Η ακατάλληλη διάθεση των ηλεκτρονικών αποβλήτων μπορεί να οδηγήσει στην απελευθέρωση τοξικών ουσιών στο περιβάλλον, θέτοντας σε σοβαρό κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία και τον πλανήτη. Παράλληλα, συνεπάγεται την απόρριψη προϊόντων που θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να επαναξιοποιηθούν, συμβάλλοντας στην κάλυψη της παγκόσμιας ζήτησης και στη διατήρηση των στοιχείων σπάνιων γαιών.
Για την αντιμετώπιση αυτού του αυξανόμενου παγκόσμιου προβλήματος απαιτείται ευρεία κατανόηση και υιοθέτηση ασφαλών και αποτελεσματικών βέλτιστων πρακτικών στη διαχείριση των ηλεκτρονικών αποβλήτων, οι οποίες θα μπορούσαν να στηριχθούν από κατάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης(IEC) με τα μέλη του αναγνωρίζοντας την ανάγκη αυτή προχώρησε και πρόκειται να δημοσιεύσει ένα νέο διεθνές πρότυπο. Το IEC 63395 αφορά τη βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, από τη συλλογή έως την επιστροφή ανακτημένων προϊόντων, εξαρτημάτων, υλικών ή ενέργειας στην παραγωγική αλυσίδα.
Το πρότυπο περιλαμβάνει απαιτήσεις για την ιχνηλασιμότητα, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των ροών ηλεκτρονικών αποβλήτων, του ποσοστού ανάκτησης αλλά και της ποιότητας της ανάκτησης. Απευθύνεται σε οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στη διαχείριση ηλεκτρονικών αποβλήτων και επιδιώκουν να διαχειριστούν τις αρμοδιότητες τους με συστηματικό τρόπο. Η εφαρμογή του προτύπου όχι μόνο βελτιώνει τη διαχείριση των ηλεκτρονικών αποβλήτων ενός οργανισμού, αλλά ταυτόχρονα συμβάλλει και στην τήρηση των υποχρεώσεων συμμόρφωσης όπως αυτές προκύπτουν από τις νομοθετικές ρυθμίσεις.
Με τον τρόπο αυτό, το πρότυπο συμβάλλει στην προστασία της ανθρώπινης υγείας και ασφάλειας και του περιβάλλοντος, στη μεγιστοποίηση της κυκλικότητας των πόρων μέσω της ανάκτησης προϊόντων, εξαρτημάτων και υλικών από τα ηλεκτρονικά απόβλητα, στη βελτιστοποίηση της ποιότητας των ανακτημένων προϊόντων, εξαρτημάτων και υλικών, καθώς και στην αποτροπή της χρήσης μη βιώσιμων και μη ασφαλών πρακτικών ανάκτησης και διάθεσης ηλεκτρονικών αποβλήτων.
Ο Κυπριακός Οργανισμός Τυποποίησης ως ο εθνικός φορέας τυποποίησης είναι ο αρμόδιος φορέας για την προώθηση των διεθνών, ευρωπαϊκών και εθνικών προτύπων και από την 1η Ιανουαρίου 2026 αποτελεί πλήρες μέλος της IEC.
Πηγή: IEC
*H Αγγελική Λοΐζου εργάζεται ως Λειτουργός Τυποποίησης Α στον Κυπριακό Οργανισμό Τυποποίησης.
