Του Νικήτα Σίμου
Πενήντα χρόνια αδιαμφισβήτητης κυριαρχίας στη Συρία, σχεδόν δεκατέσσερα από τα οποία στη δίνη ενός εμφυλίου πολέμου. Όλα αυτά σαρώθηκαν σε μόλις 11 ημέρες, αφού οι τζιχαντιστές αντάρτες ξεκίνησαν μια συντριπτική επίθεση εναντίον της κυβέρνησης του Μπασάρ αλ-Άσαντ, η οποία κατέρρευσε.
Εξελίξεις
Οι αντάρτες δήλωσαν το Σάββατο το βράδυ, ότι είχαν πάρει τον έλεγχο της Δαμασκού, της πρωτεύουσας της χώρας, που ανακηρύχθηκε «ελεύθερη», ενώ κυκλοφόρησαν πληροφορίες για τη διαφυγή του προέδρου Άσαντ.
Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μια ΜΚΟ με έδρα το Λονδίνο, η οποία χρησιμοποιεί ένα δίκτυο ακτιβιστών στη Συρία, ανάφερε ότι ο Άσαντ έφυγε από το αεροδρόμιο της Δαμασκού, προς άγνωστη κατεύθυνση, η οποία εικαζόταν ότι ήταν η ρωσική αεροπορική βάση Hmeinim στην επαρχία της Λατtάκειας, με απώτερο προορισμό τη Μόσχα.
Η κύρια ομάδα της επίθεσης, η οποία ξεκίνησε από τον βορρά, είναι το τζιχαντιστικό κίνημα Hayat Tahrir al-Sham (HTS), με επικεφαλής τον Abu Mohammed Al-Jolani.
Λίγο πριν από την ανακοίνωση για την κατάληψη της Δαμασκού, η HTS είχε επίσης διεκδικήσει τον πλήρη έλεγχο της Χομς, της τρίτης πόλης της χώρας στην οποία κατευθυνόταν η ισλαμιστική ομάδα μετά την κατάκτηση της Χάμα.
Η προέλαση των αντικυβερνητικών δυνάμεων ήταν εξαιρετικά γρήγορη, καταλαμβάνοντας τα τακτικά συριακά στρατεύματα απροετοίμαστα.
Σε αυτό συνέβαλε και η αποτυχία αντίδρασης των κύριων συμμάχων του Άσαντ, του Ιράν και της Ρωσίας, καθώς δεν υπήρξε αντίδραση των ομάδων οι οποίες συνδέονται με την Τεχεράνη, όπως η λιβανέζικη πολιτοφυλακή-κόμμα Χεζμπολάχ και οι ιρακινοί σιίτες μαχητές.
Η Ρωσία επιχείρησε βομβαρδισμούς των θέσεων των ανταρτών τις πρώτες μέρες, οι οποίοι αποδείχθηκαν αλυσιτελείς καθώς δεν υπήρχε χερσαία υποστήριξη.
Τι συμβαίνει τώρα;
Καθώς φαίνεται διανύουμε το τελευταίο κεφάλαιο μιας αιματηρής ιστορίας, η οποία ξεκίνησε το 2011 με μια σειρά διαδηλώσεων κατά του Άσαντ, οι οποίες κατέληξαν σε εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος με τη σειρά του οδήγησε σε περιφερειακό πόλεμο και διεθνείς εντάσεις.
Τώρα αρχίζει μια δύσκολη μεταβατική φάση, στην οποία η ισορροπία δυνάμεων θα υπαγορεύεται σε μεγάλο βαθμό από την πρόοδο των διαφόρων ομάδων στο πεδίο. Παραμένει να λυθεί ο γόρδιος δεσμός σε εδαφικό επίπεδο.
Η παράκτια περιοχή, όπου συγκεντρώνεται ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, των Αλεβιτών (που υποστηρίζει τον Άσαντ) και η οποία φιλοξενεί τις ρωσικές βάσεις της Ταρτούς και της Λαττάκειας, δεν βρίσκεται ακόμη υπό τον έλεγχο των ανταρτών. Ρώσοι αναλυτές θεωρούν, ότι οι βάσεις αυτές απειλούνται άμεσα και οι δυνατότητες προστασίας τους είναι περιορισμένες.
Ο τομέας αυτός ενδέχεται να αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ του Ιράν, της Τουρκίας και της Ρωσίας, οι υπουργοί Εξωτερικών των οποίων συναντήθηκαν το Σ/Κ στην Ντόχα για να αποφασίσουν σχετικά με τη μελλοντική δομή της χώρας, στο πλαίσιο της παλαιότερης πρωτοβουλίας της Αστάνα.
Η βορειοανατολική Συρία, από την άλλη πλευρά, βρίσκεται στα χέρια των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) υπό την κυριαρχία των Κούρδων, οι οποίοι τις τελευταίες ημέρες έχουν κερδίσει έδαφος δυτικά του Ευφράτη εις βάρος του καθεστώτος, συμμετέχοντας, ουσιαστικά, στον διαμελισμό αυτού που είναι – ή ήταν – η Αραβική Δημοκρατία της Συρίας, υπό την ηγεσία του Άσαντ.
Ωραιοποίηση
Η μελλοντική πολιτική τάξη της Συρίας θα είναι ένα ακανθώδες ζήτημα. Το μέτωπο των ανταρτών δεν είναι ομοιογενές, δεν υπάρχει όμως αμφιβολία, ότι το HTS αντιπροσωπεύει τον στρατιωτικό, αλλά και διπλωματικό μοχλό αυτής της συντριπτικής επίθεσης.
Ο αρχηγός αυτής της ομάδας, Al-Jolani, εργάστηκε σκληρά τις τελευταίες ημέρες για να προσφέρει μια «αξιοπρεπή» εικόνα του εαυτού του και του κινήματος που εκπροσωπεί, αφήνοντας κατά μέρος τις πτυχές οι οποίες σχετίζονται περισσότερο με τον τζιχαντιστικό ριζοσπαστισμό.
Ο ηγέτης των ανταρτών, επιπλέον, έχει ήδη μιλήσει απευθείας (αν και παρασκηνιακά) με διάφορους τοπικούς και διεθνείς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, του Ισραήλ, του Ιράκ και της Ιορδανίας, συμπεριφερόμενος ως ο de facto ηγέτης της νέας συριακής κυβέρνησης.
Η διεθνής σκηνή
Όσον αφορά τον διεθνή παράγοντα, θα μπορούσε να λεχθεί εκ πρώτης όψεως, ότι παρατηρεί τις εξελίξεις αναμένοντας, ευχόμενος γαλήνη.
Ο Μπάϊντεν, κατά ανακοινωθέν του Λευκού Οίκου, δήλωσε ότι βρίσκεται σε διαρκή επαφή με τους εταίρους των ΗΠΑ στην περιοχή και παρακολουθεί τα γεγονότα στενά.
Ο Τραμπ είπε, ότι ο Πούτιν δεν ενδιαφερόταν να υποστηρίξει τον Άσαντ πλέον, και υπογράμμισε την αδύνατη θέση της Ρωσίας λόγω της οικονομίας της και του Ιράν μετά τις νίκες του Ισραήλ. Οι ΗΠΑ δείχνουν εκ πρώτης όψεως, να αποστασιοποιούνται.
Ο Ρώσος ΥΠΕΞ Λαβρόφ δήλωσε από την Ντόχα, όπου συναντήθηκε με τους ομολόγους του, Τουρκίας και Ιράν, ότι οι τρεις συμφωνούν οι συγκρούσεις να σταματήσουν και να διατηρηθεί η εδαφική ακεραιότητα, κυριαρχία και ενότητα της Συρίας.
Ειδικότερα, παράλληλα με τη διατήρηση της ακεραιότητας της Συρίας, θα ληφθεί πρόνοια για την τουρκική ασφάλεια στα τουρκο-συριακά σύνορα.
Ακόμη, η Ρωσία θεωρεί τους τζιχαντιστές αντάρτες τρομοκράτες – μεταξύ αυτών και τους υποστηριζόμενους από την Άγκυρα – και θα αντιταχθεί σθεναρά σε κάθε προσπάθειά τους, να αλλάξουν τη δυναμική επί του συριακού εδάφους.
Η Ρωσία επιφυλάσσει για τον εαυτό της το δικαίωμα εξισορρόπησης τουρκικών ενεργειών, οι οποίες θα ενίσχυαν την θέση της Άγκυρας.
Όπως πχ το 2019 στο Ιντλίμπ, όταν προκειμένης της τουρκικής επιθυμίας για δημιουργία ζώνης ασφαλείας εύρους 30 χλμ κατά μήκος των τουρκο-συριακών συνόρων, η Μόσχα ζήτησε τη συμμετοχή της σε κοινές περιπολίες. Το όλο θέμα όμως έμεινε στάσιμο.
Η τουρκική οπτική
Ο Τούρκος ΥΠΕΞ Φιντάν μίλησε για την ελπίδα, ότι ο συριακός λαός θα διαμορφώσει τώρα το μέλλον της χώρας του, αυτό όμως δεν μπορεί να το κάνει μόνος.
Η Τουρκία δίνει μεγάλη σημασία στην εδαφική ακεραιότητα της Συρίας και οι μεταξύ των ανταρτών αντίθετες ομάδες θα πρέπει να ενωθούν.
Η νέα Συρία δεν θα πρέπει να αποτελεί απειλή για τους γείτονές της. Οποιαδήποτε επέκταση του παράνομου κουρδικού ΡΚΚ, κατά τον Τούρκο υπουργό, δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί νόμιμη πολιτική οντότητα στη Συρία, αποκλείοντας στην ουσία με αυτή τη διευκρίνιση από το συριακό γίγνεσθαι, τους φιλοαμερικανούς Κούρδους YPG, κύριους μαχητές κατά την ήττα του ISIS, τους οποίους συνδέει με το ΡΚΚ.
Η Άγκυρα θα επιθυμούσε να προλάβει κάποια παραπέρα ενίσχυση της σημερινής υβριδικής αυτονομίας αυτής της κουρδικής ομάδας στο συριακό έδαφος, η οποία είχε επιτευχθεί με τη σιωπηρή αμερικανική αποδοχή και η οποία θα μπορούσε να δημιουργήσει προηγούμενο ανεξαρτητοποίησης για την κουρδική μειονότητα στην Τουρκία.
Είναι ένα ερωτηματικό, αν η τωρινή γενική επιφυλακτικότητα της Ουάσιγκτον για το συριακό, ή η αδιαφορία του Τραμπ, προδικάζουν δυσκολίες για τους Κούρδους. Έχει τη σημασία του, ότι πριν την κατάληψη της περιοχής της Χομς, όπου κατοικούν περίπου 500 χιλ. Κούρδοι, όταν τους προτάθηκε να αποφευχθεί η αιματοχυσία ή να αποχωρήσουν, προτίμησαν να αποχωρήσουν, μάλλον εξοικονομώντας δυνάμεις.
Κατά το 24 France, έχουν ήδη σημειωθεί συμπλοκές μεταξύ ανταρτών υποστηριζόμενων από την Τουρκία και Κούρδων YPG, ενώ οι Τάιμς του Ισραήλ δημοσιεύουν, ότι η ομάδα SNA, μεταξύ των τζιχαντιστών ανταρτών, χρηματοδοτείται και εκπαιδεύεται από την Άγκυρα. Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν κατηγορηματικά απορρίψει, οποιαδήποτε ανάμιξη στην αντικυβερνητική ανταρσία στη Συρία.
Παρά, ταύτα, αναλυτές εκτιμούν, ότι χωρίς την επιδοκιμασία της Τουρκίας μια τέτοια επιχείρηση θα ήταν αδύνατη.
Και ενώ η Άγκυρα φαίνεται να κερδίζει σημεία με την ανατροπή Άσαντ, οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι, οι οποίοι θα μπορούσαν να υπάρξουν για την Τουρκία είναι, ένα νέο κύμα προσφύγων, η εδαφική κατάτμηση της Συρίας από διάφορες ομάδες, οι οποίες θα επιθυμούσαν εδαφική αυτονομία (πχ YPG στη Β.Α Συρία), η δημιουργία εντάσεων με τους υποστηρικτές της Δαμασκού, Ιράν και Ρωσίας, αν και επί του παρόντος αυτοί, λόγω αδυναμίας, επιλέγουν τη συνδιαλλαγή. Μπορεί να σημειωθεί, ότι πρo έτους, ο Ιρανός πρόεδρος είχε εμφατικά ταχθεί κατά οποιασδήποτε τουρκικής επέμβασης στα σύνορα με τη Συρία.
Μάλλον, ο περισσότερο κερδισμένος.
Ενδιαφέρον είναι κατά τους Τάϊμς του Ισραήλ, ότι αξιωματούχος μιας σουνιτικής ομάδας των ανταρτών, εξέφρασε σε συνέντευξή του τις ευχαριστίες του προς το Ισραήλ, και αναγνώρισε ότι τα πλήγματα του τελευταίου κατά της Χεζμπολλάχ και των Ιρανών, προετοίμασαν την ανατροπή του συριακού καθεστώτος.
Πράγματι, η επί του προκειμένου αποφασιστικότητα του Ισραήλ, του επέτρεψε να είναι ίσως ο περισσότερο μέχρι τώρα κερδισμένος.
Η ανατροπή Άσαντ και η απομάκρυνση του Ιράν, έχουν για την Ιερουσαλήμ το μεγάλο επιχειρησιακό όφελος της διακοπής τροφοδοσίας της Χεζμπολλάχ με ιρανικά όπλα στον Λίβανο, τα οποία μεταφέρονταν μέσω Συρίας.
Ο Νετανιάχου απόδωσε την ανατροπή του συριακού καθεστώτος στα ισραηλινά πλήγματα κατά του Ιράν και της Χεζμπολλάχ, και χαιρέτισε την ημέρα της ανατροπής, ως ιστορική για τη Μ. Ανατολή, με μεγάλες όμως ευκαιρίες και κινδύνους.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
