Η οροσειρά του Πενταδάκτυλου (στους πρόποδες της οποίας βρίσκεται η Ακανθού) και η πεδιάδα της Μεσαορίας (με άτυπη πρωτεύουσα το Λευκόνοικο) αναδύθηκαν από τα βάθη του προϊστορικού ωκεανού της Τυθήνος – ενός εξαφανισμένου ωκεανού που ανασχημάτισε τον κόσμο. Θεαματικά φυσικά μνημεία και πολιτιστικά επιτεύγματα χαρακτηρίζουν αυτό το ‘θερμό σημείο βιοποικιλότητας’ όπου η γεωγραφική απομόνωση, ο ενδημισμός και οι περιβαλλοντικές πιέσεις άφησαν το αποτύπωμά τους στην ποικιλία της ζωής σε όλα της τα επίπεδα – από τα γονίδια στα οικοσυστήματα.
Η γνωστική ψυχολογία έχει δείξει ότι ο εγκέφαλος δημιουργεί μια νοητική αναπαράσταση του κόσμου που βιώνει. Tα αλαργινά μονοπάτια που συνδέουν τα εκατοντάδες τοπωνύμια από το Μούλο μέχρι τη Μελίσσα, από τις Νεράδες μέχρι τις Πλάκες και από τη Λαξιά μέχρι την τοποθεσία Μερσιννίκκη (το πέρασμα στην κορυφογραμμή του Πενταδάκτυλου που αποκαλύπτει θαύμα της Μεσαορίας) αποτελούν ένα πυκνό δίκτυο που ενθάρρυνε την αλληλεπίδραση μεταξύ των γονιδίων με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον.
Η καμπυλότητα που σχηματίζει το γεωγραφικό ανάγλυφο στην περιοχή της Ακανθούς, από τη θάλασσα των Αργείων και του Αφροδισίου μέχρι την πεδινή ζώνη και τις εύφορες κοιλάδες, και από τη λοφώδη (ημιορεινή) γενικά αμφιθεατρική τοπογραφία, μέχρι την απότομη κορυφογραμμή του Πενταδάκτυλου και την ψηλότερη κορυφή τον Όλυμπο, αποτελεί την πιο πιστή απεικόνιση της μη γραμμικής σκέψης.
Η μη γραμμική σκέψη ευδοκίμησε στην απεραντοσύνη του χώρου, την ποικιλία τοπίων και οικοτόπων, τις πολύχρωμες αναβαθμίδες, την πλούσια πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά, την εμπειρική γνώση, την επιμονή και τη σκληρή εργασία των κατοίκων των αγροτικών Δήμων της Ακανθούς και του Λευκονοίκου. Οι πολλαπλές προκλήσεις και η σπάνια ομορφιά της φύσης αποτελούσαν μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης. Μιας έμπνευσης που πυροδότησε πλειάδα καινοτομιών σε διαφορετικούς τομείς: αγροτικές καινοτομίες, μέθοδοι παραγωγής, εμπόριο, τεχνολογικές καινοτομίες στη μηχανική και την αρχιτεκτονική, τέχνες και γράμματα, εκπαίδευση, χειροτεχνία, μουσική, θέατρο, ποίηση, πολιτιστική καινοτομία, παραδοσιακά παιγνίδια, υγεία, αθλητικές καινοτομίες, οργανωσιακή καινοτομία, καινοτομία στις διαδικασίες, κοινωνική καινοτομία, εθελοντισμός, Συνεργατισμός, Αγροτικοί Σύνδεσμοι, Σωματεία, Μορφωτικοί Σύλλογοι και πλειάδα πρωτοποριακών κοινοτικών-κοινωφελών έργων. Η περίοδος 1900-1974 στην περιοχή Ακανθούς–Λευκονοίκου δίκαια μπορεί να χαρακτηριστεί ως ‘Ο Χρυσός Αιώνας της Καινοτομίας’.
Η δημιουργικότητα είναι ένα πολυπαραγοντικό και πολυεπίπεδο φαινόμενο. Η τοπογραφική ποικιλότητα, οι διαφορετικές οπτικές, η μαγευτική φύση, η γεωγραφική απομόνωση της Ακανθούς, η κομβική τοποθεσία του Λευκονοίκου ως το διοικητικό και εμπορικό κέντρο της Μεσαορίας, οι συνεκτικοί δεσμοί και η συνεργασία ανάμεσα στις δύο αυτές κωμοπόλεις και η διασταύρωση πολλαπλών πεδίων και κλάδων απελευθέρωσε τη δημιουργικότητα και την ικανότητα καινοτομίας των κατοίκων που επέδειξαν αξιοθαύμαστα επιτεύγματα σε όλους τους τομείς.
Για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις ασυμμετρίες, τα εκθετικά φαινόμενα, την αβεβαιότητα, τη μεταβλητότητα και τις πολύμορφες προκλήσεις στην απέραντη αυτή γη, οι κάτοικοι της Ακανθούς και του Λευκονοίκου καλλιέργησαν τεχνικές μη γραμμικής σκέψης, εφάρμοσαν πολυπαραμετρικές μεθόδους και ανέπτυξαν καινοτόμες λύσεις. Έκτισαν προσωπική και κοινωνική ανθεκτικότητα αξιολογώντας σωστά τους κινδύνους και τις ευκαιρίες και προσμετρώντας τον αντίκτυπο –θετικό ή αρνητικό– που σχετίζεται με την εκθετικότητα (exponentiality).
Στο μη γραμμικό αυτό περιβάλλον οι κάτοικοι –με την προσαρμοστικότητα, την ευελιξία, την παρατηρητικότητα και την κριτική τους σκέψη– τροποποιούσαν την έκθεσή τους ‘modify the exposure’ αναλόγως ώστε απ’ τη μια να είναι ανοικτοί σε ευνοϊκές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και απ’ την άλλη να είναι κλειστοί σε δυσμενείς ασυμμετρίες (κινδύνους). Με τη βοήθεια της διττής αυτής στρατηγικής οι κάτοικοι μπόρεσαν να δαμάσουν την αντι-ευθραυστότητα (antifragility) εντοπίζοντας και αξιοποιώντας τις ευκαιρίες και αποφεύγοντας τους κινδύνους, λαμβάνοντας υπόψη την εκθετικότητα (είτε πρόκειται για εκθετική αύξηση, είτε για μείωση). Η έννοια των ασύμμετρων αποτελεσμάτων αποτελεί την κεντρική ιδέα της διττής αυτής προσέγγισης, αφού η αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών επιφέρει εκθετικά πολλαπλά οφέλη ενώ η αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών ελαχιστοποιεί το ρίσκο και την πιθανή ζημιά και εξαλείφει το ρίσκο της καταστροφής.
Η ιδιότητα ‘antifragility’ (αντι-ευθραυστότητα) –εφευρέθηκε από τον κορυφαίο παγκοσμίως ειδικό στο Risk Management Nassim Taleb– είναι πέρα από την ανθεκτικότητα ‘resilience’ ή την ευρωστία ‘robustness’. Αυτό σημαίνει ότι κάτι απλώς δεν αντέχει σε ένα σοκ αλλά βελτιώνεται πραγματικά εξαιτίας αυτού. Το ανθεκτικό αντιστέκεται στα σοκ και παραμένει το ίδιο. Το αντιθραυστικό γίνεται καλύτερο. Η αντι-εύθραυστη οργάνωση αναπτύσσεται από μεταβλητότητα και διαταραχή.
Στη σημερινή εποχή όπου οι μη γραμμικότητες, οι ασυμμετρίες, τα συμβάντα κινδύνου ουράς ‘fat tail risk’ και τα εκθετικά φαινόμενα βρίσκονται σχεδόν παντού, η μη γραμμική σκέψη είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Σύμφωνα με τον νομπελίστα Daniel Kahneman ‘Είμαστε πολύ έμπειροι σε ένα κόσμο λίγο ή πολύ γραμμικό. Η εκθετική αύξηση είναι πράγματι κάτι διαφορετικό. Δεν είμαστε εξοπλισμένοι για αυτό – είναι σχεδόν αδύνατο να συλλάβουμε εκθετικά φαινόμενα. Όταν ο γραμμικός κόσμος αντιμετωπίζει μια εκθετική αλλαγή δεν μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα (όπως μας έδειξε και η πανδημία)’.
Ο γραμμικός τρόπος σκέψης δεν μπορεί να διακρίνει ότι τα πιθανά οφέλη που μπορούν να επιφέρουν οι θετικές ασυμμετρίες (convexity bias) είναι περισσότερα από τη ζημιά. Ο παράγοντας χρόνος, η μεταβλητότητα, η αταξία, η τυχαιότητα και η αβεβαιότητα αυξάνουν το όφελος –παρά τη ζημιά– που προκύπτει μέσα από την αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών. Το γεγονός αυτό διαφεύγει του γραμμικού τρόπου σκέψης.
Όπως σημειώνει η Αμερικανίδα ιστορικός Νταϊάν Χάρις Κλάιν: ‘Ζούμε σε έναν πολύπλοκο, γρήγορο κόσμο. Χρειαζόμαστε την ικανότητα να σκεφτόμαστε με μη-γραμμικό τρόπο, όπως ο Θεμιστοκλής στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, αλλά και να μη βιαζόμαστε, εξετάζοντας τις καταστάσεις από κάθε πλευρά, όπως θα έκανε ο Πυθαγόρας’.
Θερμά συγχαρητήρια στη Δήμαρχο Ακανθούς κ.Ελένη Χατζημιχαήλ, τη Δήμαρχο Λευκονοίκου κ.Ζήνα Λυσάνδου-Παναγίδη, τα Μέλη των Δημοτικών Συμβουλίων και τα οργανωμένα σύνολα των Δήμων Ακανθούς και Λευκονοίκου και όλους τους κατεχόμενους Δήμους και Κοινότητες που δίνουν ένα τιτάνιο αγώνα ώστε να μεταλαμπαδεύσουν στις νέες γενιές τη φλόγα της δημιουργίας και της επιστροφής.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
