Λόγω των τάσεων που καταγράφονται στις δημοσκοπήσεις τους τελευταίους μήνες, δημιουργείται το εύλογο ερώτημα εάν η εκλογική μάχη για τις Προεδρικές του 2023 κρίθηκε πριν ακόμη αρχίσει. Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι. Η εκλογική καινοτομία έχει σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες: μπορεί να εξεύρει δημιουργικές λύσεις, να διεισδύσει σε όλες τις κοινωνικές ομάδες, να βοηθήσει στην ανάκτηση της επικοινωνιακής υπεροχής και να χτίσει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η εκλογική καινοτομία συνεπάγεται τον εντοπισμό και αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών οι οποίες μπορούν να πολλαπλασιάσουν την αποτελεσματικότητα και να μεγιστοποιήσουν τον αντίκτυπο της πολιτικής καμπάνιας. Υπάρχουν πολλά είδη ασσυμετρίας σε όλες τις πτυχές της προεκλογικής εκστρατείας.
Οι Προεδρικές εκλογές του 2023 θα επιφέρουν κατακλυσμιαίες αλλαγές στους πολιτικούς συσχετισμούς και στη διαμόρφωση του νέου πολιτικού τοπίου στην Κύπρο. Η πρωτοφανής ρευστότητα και κινητικότητα που χαρακτηρίζει το εκλογικό σώμα, η κρυφή ψήφος, οι υποψήφιοι πρόεδροι (πολιτικές θέσεις / προτάσεις, διαφοροποίηση, προσωπικότητα, ηγετικές ικανότητες, εμπειρίες, πολιτική δημιουργικότητα, εικόνα ‘image’, στρατηγική επικοινωνία, πειστικότητα, πολυσυλλεκτικότητα) και οι συνεργασίες και κομματικές συμμαχίες όχι μόνο θα κρίνουν το αποτέλεσμα των Προεδρικών εκλογών αλλά θα αλλάξουν για πάντα το νέο πολιτικό χάρτη της χώρας. Γεγονός που αναπόφευκτα θα επηρεάσει και το αποτέλεσμα των επόμενων ευρωεκλογών και δημοτικών εκλογών.
Σήμερα στην Κύπρο, μόλις 1 στους 2 εκλογείς δηλώνει ότι αισθάνεται κοντά σε κάποιο πολιτικό κόμμα. Το ποσοστό της αδιευκρίνιστης ψήφου βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Επίσης, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις περίπου το 30% των ψηφοφόρων μεταστεγάζεται. Πέραν των ψηφοφόρων που δηλώνουν αποχή ή αναποφάσιστοι, τα φαινόμενα της απόκρυψης ψήφου και της κρυφής ψήφου είναι πιο ενισχυμένα από ποτέ. Η απόκρυψη ψήφου έχει να κάνει με το γεγονός ότι μέρος του εκλογικού σώματος δεν εκφράζει την ψήφο του, ενώ κρυφή ψήφος είναι το γεγονός ότι ο εκλογέας δηλώνει πως θα ψηφίσει ένα υποψήφιο, ενώ στο μυαλό του έχει κάτι άλλο. Υπάρχει και μετακινούμενη ψήφος, δηλαδή ψηφοφόροι ενός κόμματος θα ψηφίσουν υποψήφιο άλλου κόμματος αντί τον δικό τους, ασχέτως τι δηλώνουν στις δημοσκοπήσεις.
Το εκλογικό τοπίο χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό και υψηλή αστάθεια ενώ λειτουργεί ολοένα και περισσότερο με βάση την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων. Λόγω ακριβώς της τεράστιας αβεβαιότητας, της ρευστότητας, της μεταβλητότητας, της πολυπλοκότητας και των ασυμμετριών είναι αδύνατο να γίνουν προβλέψεις. Όμως μπορούμε να έχουμε μια γενική ιδέα για την κατεύθυνση και τη δυναμική των αλλαγών και να εφαρμόσουμε τις κατάλληλες εκλογικές στρατηγικές και τακτικές.
Πέραν των πιο πάνω, η μάχη για τις Προεδρικές του 2023 χαρακτηρίζεται από μεγάλη ασυμμετρία. Η κάλπη δεν παίζει ζάρια – ο αντίκτυπος θα είναι τεράστιος και διαφορετικός για κάθε πολιτικό κόμμα ξεχωριστά. Κάποιες πολιτικές δυνάμεις θα επηρεαστούν περισσότερο από άλλες. Κάποια κόμματα θα επηρεαστούν αρνητικά, άλλα κόμματα θα επωφεληθούν.
Ο Nassim Taleb χρησιμοποιεί τον όρο ‘Extremistan’ (Εξτρεμοχώρα) για να χαρακτηρίσει πολύπλοκες καταστάσεις ακραίων διαστάσεων που θεωρούνται αδιανόητες ακόμη και στο επίπεδο πρόβλεψης ενδεχομένων. Οι Προεδρικές εκλογές του 2023 έχουν όλα τα χαρακτηριστικά της ‘Εξτρεμοχώρας’. Το εκλογικό κλίμα εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και κρυμμένες ασυμμετρίες που μπορεί να οδηγήσουν σε απότομη κλιμάκωση των φαινομένων με σύνθετη και υψηλή τυχαιότητα και σε δραματικές ανατροπές.
Η επίδραση της προεκλογικής περιόδου στο εκλογικό αποτέλεσμα δεν είναι κάθε φορά η ίδια. Υπάρχουν εκλογικές αναμετρήσεις όπου η επίδραση της προεκλογικής εκστρατείας δεν διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο. Στις επερχόμενες Προεδρικές εκλογές θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Η δυναμική της προεκλογικής περιόδου –και η δυνατότητα επηρεασμού του τελικού αποτελέσματος– θα αποδειχτεί η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί ιστορικά μέχρι σήμερα στην Κύπρο.
Παρόλο που το εκλογικό σκηνικό –από πλευράς υποψηφιοτήτων– πολύ σύντομα θα ξεκαθαρίσει, μέχρι τον Φεβρουάριο του 2023 θα πρέπει να αναμένονται πολλές μεταβολές και ανατροπές καθόσον αφορά στα ποσοστά και τη σειρά των υποψηφίων στις δημοσκοπήσεις. Ο προεκλογικός αγώνας είναι ένας μαραθώνιος ο οποίος θα κριθεί πάνω στο νήμα. Οι παραδοσιακές προεκλογικές στρατηγικές / τακτικές και τα στατικά εργαλεία δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα εκθετικά επικοινωνιακά φαινόμενα που κυριαρχούν σε αυτή την εκλογική μάχη. Χρειάζονται νέα, δυναμικά εργαλεία πολιτικού μάρκετινγκ.
Πιστεύω ότι σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση η αποχή θα κυμανθεί σε χαμηλά επίπεδα κυρίως λόγω της κρισιμότητας των εκλογών και του μεγάλου αριθμού υποψηφίων (κομματικών και ανεξάρτητων). Για πρώτη φορά οι ψηφοφόροι θα έχουν ενώπιον τους τόσες πολλές επιλογές. Εάν λάβουμε υπόψη ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ψηφοφόρων αποφασίζει τις τελευταίες βδομάδες, μέρες και ώρες (ακόμη και τη στιγμή της ψηφοφορίας) ο προεκλογικός αγώνας προοιωνίζεται ένα θρίλερ έως και την τελευταία στιγμή. Η εκλογική καινοτομία θα γείρει την πλάστιγγα.
Στην εποχή των ασύμμετρων κινδύνων και των πολύμορφων προκλήσεων, χρειάζεται ένα νέο Πρωτόκολλο για την Καινοτομία με πρωταρχικό στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας κρατών και κοινωνιών, πόλεων και περιφερειών, ενοριών και οικισμών. Το κοινό καλό, η τοπική κοινωνική καινοτομία και η επίτευξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς αποτελούν μια μείζονα παγκόσμια τάση η οποία πρέπει να προάγεται μέσα από την πολιτική επικοινωνία, την εμπορική διαφήμιση και τη διαφώτιση και ενημέρωση του λαού από πλευράς Εκκλησίας.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
