Η επίθεση της Χαμάς στο ισραηλινό έδαφος στις 7 Οκτωβρίου πυροδότησε μια αλληλουχία γεγονότων που μεταμορφώνουν ριζικά όχι μόνο το Ισραήλ αλλά ολόκληρη την περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Μετά την σφαγή περίπου 1.400 πολιτών και την αρπαγή πάνω 220 ομήρων, το Ισραήλ αντέδρασε κηρύσσοντας τον πόλεμο στην τρομοκρατική οργάνωση, σε μια σύγκρουση που έχει αφήσει μέχρι στιγμής πάνω από 9.000 νεκρούς Παλαιστίνιους.
Ξεκινώντας με τους αδιάκοπους βομβαρδισμούς της Λωρίδας της Γάζας, πέρασε στην επόμενη φάση και για σχεδόν μία εβδομάδα τα στρατεύματά του Ισραήλ επιχειρούν μέσα στον παλαιστινιακό θύλακα.
Έχουμε πια μπει σε αχαρτογράφητο έδαφος, όπως το θέτει ο Hussein Abou Saleh του Κέντρου Διεθνών Σπουδών και Έρευνας (CERI), σημειώνοντας ότι οι πολιτικοί και στρατιωτικοί στόχοι του Ισραήλ από αυτή την επιχείρηση, αν και διακηρυγμένοι, παραμένουν εν πολλοίς ασαφείς.
«Αυτό καθιστά αυτόν τον πόλεμο εκδίκησης διαφορετικό από όλες τις προηγούμενες ισραηλινές επιχειρήσεις εναντίον της Χαμάς, ως προς τη διάρκεια, τους στόχους ή τον αριθμό των θυμάτων, και από τις δύο πλευρές», λέει χαρακτηριστικά.
Την ίδια ώρα βλέπουμε τους βασικούς παίκτες στην περιοχή, που υποστηρίζονται από το Ιράν, να προχωρούν σε τολμηρές επιθέσεις που θα μπορούσαν να ανοίξουν νέα μέτωπα για το Ισραήλ και ένα ευρύτερο, περιφερειακό πόλεμο για τη Μέση Ανατολή. Το βλέπουμε καθημερινά στα σύνορα Ισραήλ και Λιβάνου, με την σιιτική ισλαμιστική οργάνωση του Χεζμπολάχ, το βλέπουμε σε μικρότερης συχνότητας επεισόδια με τους αντάρτες Χούθι της Υεμένης και άλλες εξτρεμιστικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στη Συρία και το Ιράκ.
Με ιδιαίτερη μάλιστα προσοχή αναμένεται σήμερα το διάγγελμα του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα, ο οποίος δεν έχει τοποθετηθεί δημόσια από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Η ανησυχία είναι διάχυτη ότι οι δηλώσεις του θα μπορούσαν να ανάψουν την σπίθα της κλιμάκωσης.
Το κάλεσμα του «Επισκέπτη»
Πίσω από όλες αυτές τις ομάδες- όπως και πίσω από την Χαμάς αλλά και την Ισλαμική Τζιχάντ που δραστηριοποιείται στη Λωρίδα της Γάζας- κρύβεται το Ιράν, το οποίο ωστόσο δεν έχει άμεση ανάμειξη στη σύγκρουση. Θεωρείται όμως ότι υποδεικνύει τα χτυπήματα και βρίσκεται σε πλήρη συντονισμό με την δράση των ενόπλων οργανώσεων που υποστηρίζει και χρηματοδοτεί.
Το έναυσμα πάντως της συντονισμένης δράσης φαίνεται πως έδωσε ο εγκέφαλος της επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ, ο διοικητής του στρατιωτικού βραχίονα της τρομοκρατικής ομάδας Μοχάμεντ Ντέιφ (γνωστός και ως «Επισκέπτης»).
Στις 7 Οκτωβρίου, και ενώ η Χαμάς ξεκινούσε την αιφνιδιαστική εισβολή της στην επικράτεια του Ισραήλ, ο Ντέιφ κάλεσε όλους τους Άραβες και τους Μουσουλμάνους και, ιδιαίτερα, το Ιράν και τα κράτη και τις οργανώσεις που επηρεάζει, να ξεκινήσουν έναν ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον του Ισραήλ.
Ανέφερε, κατά σειρά, τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου, το Ιράν, την Υεμένη, τις ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές και τη Συρία.
Διακήρυξε μάλιστα την συγκεκριμένη ημέρα ως «την ημέρα που η αντίστασή σας κατά του Ισραήλ συγκλίνει με τη δική μας», αναφερόμενος ουσιαστικά στην στρατηγική της «ενότητας των μετώπων» που ξεκίνησε από τη Χεζμπολάχ και τον «άξονα της αντίστασης», ο οποίος αντιτίθεται στο Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες και πραγματοποιεί επιθέσεις σε ολόκληρη την περιοχή από τις 7 Οκτωβρίου.
Ο όρος «άξονας της αντίστασης» αναφέρεται στη συμμαχία του Ιράν, της Συρίας, των παλαιστινιακών ενόπλων ομάδων, της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, των Χούθι της Υεμένης και άλλων φατριών κατά του Ισραήλ.
Το «ΝΑΤΟ» του «άξονα της αντίστασης»
Από το 2021, η Χεζμπολάχ και οι σύμμαχοί της έχουν εφαρμόσει μια στρατηγική αποτροπής που συνήθως αναφέρεται ως «ενότητα των μετώπων», σύμφωνα με την οποία οι ομάδες συντονίζουν πόρους, τακτικές και όπλα χτίζοντας συλλογική άμυνα, εξηγεί ο Mohanad Hage Ali του Carnegie Middle East Centre.
Η στρατηγική αυτή σχημάτισε «ένα ΝΑΤΟ μη κρατικών παραγόντων», συνεχίζει, σημειώνοντας πως αν κάποιος δεχθεί επίθεση από το Ισραήλ, τότε θα συμμετέχουν όλοι στη σύγκρουση. «Και αυτό θα απέτρεπε το Ισραήλ από το να εξαπολύσει επιθέσεις εναντίον αυτών των οργανώσεων».
Το σκεπτικό είναι ότι το Ιράν επηρεάζει πολλά μέρη, και άρα μπορεί να ανοίξει πολλά πιθανά μέτωπα που κανείς δεν θα ήθελε να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα.
Τα «φιτίλια» της Χεζμπολάχ
Ήδη από την έναρξη των συγκρούσεων σημειώνονται επιθέσεις και ανταλλαγή πυρών μεταξύ της Χεζμπολάχ και των ισραηλινών δυνάμεων στα σύνορα Ισραήλ και Λιβάνου. Ωστόσο, μέχρι στιγμής οι επιθέσεις είναι περιορισμένες, αν και έχουν «πυκνώσει» σταδιακά.
Οι επιθέσεις εντάθηκαν την Πέμπτη, καθώς το Ισραήλ απάντησε με «ευρεία επίθεση» αφού η Χεζμπολάχ ισχυρίστηκε ότι είχε επιτεθεί σε 19 ισραηλινές θέσεις ταυτόχρονα. Δεδομένου μάλιστα ότι την ίδια μέρα η Χεζμπολάχ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά μη επανδρωμένα αεροσκάφη εναντίον του Ισραήλ, η γενική αίσθηση είναι ότι η κατάσταση επιδεινώνεται.
«Αυτό που βλέπουμε τώρα στο νότιο Λίβανο είναι στα σκαριά εδώ και χρόνια», λέει χαρακτηριστικά ο Ali επικαλούμενος την «ενότητα των μετώπων». «Η Χεζμπολάχ πρέπει να παρέμβει για να προσπαθήσει να θέσει μια κόκκινη γραμμή γύρω από την εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας και την καταστροφή της Χαμάς», συμπληρώνει. «
Η Χεζμπολάχ στοχεύει στην αποτροπή μιας ολοκληρωτικής επίθεσης του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας ή τουλάχιστον προσπαθεί να κρατήσει τον ισραηλινό στρατό αρκετά απασχολημένο στα βόρεια σύνορά του ώστε να εστιάσει την πλήρη προσοχή του στον παλαιστινιακό θύλακα.
Η ομάδα ουσιαστικά στέλνει το μήνυμα ότι «θα παρέμβει και θα είναι μέρος αυτής της σύγκρουσης εάν το Ισραήλ συνεχίσει την χερσαία εισβολή στη Γάζα», υποστηρίζει ο Ali.
Αξίζει να σημειωθεί ότι για άλλους αναλυτές η Χεζμπολάχ μπορεί να νιώσει υποχρεωμένη να παρέμβει όχι για να προστατεύσει τη Χαμάς, αλλά για να σώσει τον εαυτό της καθώς γνωρίζει πως αν το Ισραήλ καταφέρει να επιτύχει τον στόχο του, να εξαλείψει τη Χαμάς, στην προεία θα στραφεί κατά της Χεζμπολάχ.
«Εάν το Ισραήλ καταφέρει να εξαλείψει τη Χαμάς, θα αλλάξει η ισορροπία στην περιοχή και η Χεζμπολάχ θα φοβηθεί ότι το Ισραήλ και οι ΗΠΑ ενδέχεται να επεκτείνουν τον πόλεμο στον Λίβανο και το Ιράν», όπως το θέτει ο Τρίτα Πάρσι, εκτελεστικός πρόεδρος του Quincy Institute for Responsible Statecraft.
Πάντως, σύμφωνα με τον Saleh, οι επιθέσεις της Χεζμπολάχ έχουν συμβολικό και εμψυχωτικό χαρακτήρα. Με τις επιθέσεις στέλνει ένα σαφές μήνυμα, ότι αυτός ο αγώνας αφορά όλους τους Άραβες και τους Μουσουλμάνους.
«Αυτό το μήνυμα της μουσουλμανικής ενότητας ενάντια στο Ισραήλ έρχεται μετά από χρόνια σεχταρισμού στη Μέση Ανατολή. Η Χεζμπολάχ έχει πραγματοποιήσει περιορισμένες μόνο επιθέσεις κατά του Ισραήλ από το τέλος του πολέμου Ισραήλ-Λιβάνου το 2006, και μάλιστα επενέβη στη Συρία για να υποστηρίξει τον τότε εχθρό της Χαμάς, Μπασάρ Αλ Άσαντ», εξηγεί, αναφέροντας πως αυτή της η στάση προκάλεσε δυσαρέσκεια στους σουνιτικούς πληθυσμούς της περιοχής.
Πλέον όμως επανορθώνει και ουσιαστικά εκπληρώνει αυτό που θεωρεί ως σκοπό της: να αποτελέσει πρότυπο για τη Χαμάς και τις υπόλοιπες ισλαμικές δυνάμεις που πολεμούν το Ισραήλ.
Όλη η Μέση Ανατολή μια σύγκρουση;
Με βάση όλα αυτά, τίποτα δεν αποκλείεται όσον αφορά το ενδεχόμενο κλιμάκωσης της σύγκρουσης. Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη φαίνεται ότι περιμένουν να μάθουν περισσότερα για τους πολιτικούς και στρατιωτικούς στόχους του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα προκειμένου να μπορέσουν να αξιολογήσουν την ικανότητα της Χαμάς να αντισταθεί.
Εάν ο ισραηλινός στρατός καταγράψει σημαντικές απώλειες, η στρατηγική θέση του «άξονα της αντίστασης», που υποστηρίζεται από το Ιράν, θα βελτιωθεί χωρίς κόστος για την Τεχεράνη αλλά με τρομερό κόστος για τον λαό της Γάζας, σχολιάζει ο Saleh θέτοντας μια σειρά από υποθετικά ερωτήματα:
- Τι θα συνέβαινε όμως εάν το Ισραήλ απειλούσε την ύπαρξη της Χαμάς μετά από την χερσαία εισβολή;
- Θα εξελιχθούν οι συγκρούσεις στα σύνορα του Λιβάνου του Ισραήλ σε έναν πλήρη πόλεμο;
- Θα συμμετείχε το Ιράν στις εχθροπραξίες;
- Τι θα γινόταν αν το Ισραήλ ένιωθε ότι βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση λόγω της υποστήριξης της Δύσης και εκλάμβανε αυτή την αλληλεγγύη ως άδεια για να χτυπήσει το Ιράν, του οποίου οι πυρηνικές φιλοδοξίες ανησυχούν τους ηγέτες του εβραϊκού κράτους;
- Σε ένα τέτοιο σενάριο, και αντιμέτωπες με την απάντηση της Τεχεράνης, θα χρησιμοποιήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες τα αντιτορπιλικά τους στην Ανατολική Μεσόγειο για να επιτεθούν στο Ιράν και να υπερασπιστούν το Ισραήλ;
Σε αυτό το στάδιο, είναι αδύνατο να δοθεί μια ξεκάθαρη απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα. «Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι η περιοχή φαίνεται να οδεύει προς μια νέα φάση κατά την οποία ο σεχταρισμός των εξωτερικών πολιτικών των περιφερειακών παραγόντων θα υποβιβαστεί, η ύφεση στις σχέσεις μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας θα παγιωθεί, το παλαιστινιακό ζήτημα θα μείνει στο προσκήνιο για πολύ καιρό ακόμη, και οι οργανώσεις που υποστηρίζονται από το Ιράν θα γίνονται όλο και πιο ισχυρές», απαντάει ο Saleh.
