Το μήνυμα είναι ηχηρό και συνιστά πολιτικό σεισμό, είπε στο ΚΥΠΕ ο εκλογολόγος Γιάννης Μαυρής, κληθείς να σχολιάσει το αποτέλεσμα των εκλογών της 9ης Ιουνίου στην Κύπρο. «Αποκαλύπτει ότι υπάρχει μια βαθύτατη κρίση εκπροσώπησης και στην Κύπρο και αυτό το στοιχείο της διάρρηξης των σχέσεων των κομματικών ταυτίσεων επιτρέπει να αναπτύσσονται τέτοια φαινόμενα με τέτοια δυναμική», ανέφερε.
Η πρωτοφανής ανάδειξη του Φειδία Παναγιώτου σε τρίτη δύναμη, λαμβάνοντας 19,4% και η ταυτόχρονη κατάρρευση των ποσοστών των παραδοσιακών κομμάτων, σύμφωνα με τον κ. Μαυρή είναι «ένα επεισόδιο, δεν είναι ένα στιγμιαίο φαινόμενο». Όπως είπε, «έχει μια συνέχεια. Είχαμε ενδείξεις και στις Προεδρικές Εκλογές και στις προηγούμενους Ευρωεκλογές και στις Βουλευτικές. Υπάρχει μια διαδικασία μετασχηματισμού του κομματικού συστήματος στην Κύπρο και αρκετά σημαντική αμφισβήτηση των κομμάτων διακυβέρνησης».
Διευκρίνισε ότι δεν μιλάμε για μια κοινωνική έκρηξη, αλλά για μια κοινοβουλευτική αποδοκιμασία. «Η κοινωνική δυσαρέσκεια δεν λαμβάνει αντισυστημικές μορφές, είναι μια ψήφος διαμαρτυρίας. Τι συνέχεια θα έχει, αυτό δεν μπορεί να το ξέρει κανείς», είπε, σημειώνοντας ότι υπάρχει μια ρευστότητα και μια εκλογική κινητικότητα, στην οποία βλέπουμε αρκετά συχνά το φαινόμενο των διαττόντων κομμάτων. «Εδώ, βέβαια, δεν έχουμε καν αυτό το φαινόμενο. Έχουμε το φαινόμενο ενός προσώπου, που είναι ιδιαίτερο και πρωτοφανές», σημείωσε, αναφέροντας ότι δεν μπορεί κανείς να πει από τώρα τι μορφή θα πάρει αυτό ή αν θα παραμείνει.
Αριθμητική ανάλυση αποτελεσμάτων
Συμπεράσματα για την εκλογική επιτυχία ή αποτυχία των κομμάτων μπορούν πιο εύκολα να εξαχθούν από τις Ευρωεκλογές, καθώς οι συνεργασίες μεταξύ κομμάτων σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης θολώνουν το αποτέλεσμα.
Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών του 2024 με τις τελευταίες του 2019, όπως παρουσιάζονται στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών, προκύπτει μία άνοδος στη συμμετοχή από το 45% και 288.483 ψήφους το 2019 σε 58,8% και 402.276 ψήφους το 2024. Σε αυτές τις εκλογές, δηλαδή, ψήφισαν επιπλέον 113.793 άτομα.
Σε απόλυτους αριθμούς ο ΔΗΣΥ αύξησε τις ψήφους που έλαβε κατά 10.000, το ΑΚΕΛ κατά 2.000, το ΕΛΑΜ κατά 18.000. Το νέο Βολτ πήρε σχεδόν 11.000 ψήφους, ενώ ο Φειδίας Παναγιώτου πήρε μόνος του 71.330 ψήφους.
Αντίθετα, το ΔΗΚΟ έχασε 3.000 ψήφους, η ΕΔΕΚ 11.000, η ΔΗΠΑ 1.500, οι Οικολόγοι 4.500.
Αξιοσημείωτα είναι και τα λευκά, που ξεπέρασαν τις 25.000, ενώ τα άκυρα ανήλθαν σε 8.450.
Σε ποσοστά, όλα τα κόμματα πλην του ΕΛΑΜ κατέγραψαν σοβαρές απώλειες. Ο ΔΗΣΥ απώλεσε 4 ποσοστιαίες μονάδες, το ΑΚΕΛ 6%, το ΔΗΚΟ 4%, η ΕΔΕΚ 5%, η ΔΗΠΑ 1,5%, και οι Οικολόγοι 2%. Αντίθετα, το ΕΛΑΜ ενισχύθηκε κατά 3%, ενώ 2,9% κατέγραψε και το νεοσύστατο Βολτ.
Αδιαμφισβήτητος νικητής των εκλογών ήταν ο Φειδίας Παναγιώτου, ο οποίος πήρε 19,4%.
Μεγάλος χαμένος
Με τη σαφή παραδοχή ότι ο Φειδίας Παναγιώτου είναι ο αδιαμφισβήτητος νικητής, σύμφωνα με τον κ. Μαυρή, μεγάλος χαμένος «είναι σίγουρα το ΑΚΕΛ», δεδομένου ότι χάνει έναν απ’ τους δύο Ευρωβουλευτές. Από την άλλη, είπε, απώλειες επιρροής έχει και ο ΔΗΣΥ, «απλώς με δεδομένο ότι διατήρησε το προβάδισμα, οι εντυπώσεις μετριάζονται», είπε, σημειώνοντας ότι ο ΔΗΣΥ και σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης έχει απώλειες.
Επιπλέον, πρόσθεσε ότι κατά δευτερευών νικητής είναι το ΕΛΑΜ, το οποίο έχει σταθεροποιήσει εδώ και καιρό τη θέση του στο κομματικό σύστημα.
Η πτώση των ποσοστών των κομμάτων του κέντρου δεν μπορεί να αποδοθεί στη φθορά από τη διακυβέρνηση, καθώς αντίστοιχη ή και μεγαλύτερη φθορά παρατηρείται στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Ο κ. Μαυρής, ερωτηθείς σχετικά, είπε ότι «δεν είναι εύκολο να αποδώσει κανείς στη δυσαρέσκεια από τη διακυβέρνηση τη φθορά, δεδομένου ότι η φθορά αυτή χαρακτηρίζει γενικότερα το παραδοσιακό τετρακομματικό σύστημα που υπάρχει στην Κύπρο, αλλά και την κρίση των κομμάτων του κέντρου». Πρόσθεσε, ωστόσο, από την άλλη, ότι η συμμετοχή στη διακυβέρνηση δεν κατάφερε να αναχαιτίσει τη φθίνουσα εξέλιξη των κομμάτων του κέντρου. «Δεν έχει επιδράσει ευεργετικά η διακυβέρνηση στα κόμματα που υποστηρίζουν την κυβέρνηση», είπε.
Ερωτηθείς για το τι πρέπει να αλλάξουν τα κόμματα αν θέλουν να ανατρέψουν την τάση που διαφάνηκε σε αυτές τις εκλογές, ο κ. Μαυρής είπε ότι αυτό που έχει διαταραχθεί είναι, ακριβώς, η αντιπροσωπευτική λειτουργία των κομμάτων. «Τα κόμματα, και όχι μόνο στην Κύπρο, περισσότερο λειτουργούν, πλέον, ως κρατικοί μηχανισμοί που ενδιαφέρονται για την αναπαραγωγή τους, κυρίως μέσω της πρόσβασης στο κράτος και τους κρατικούς πόρους και λιγότερο ενδιαφέρονται γι’ αυτούς που παλιότερα εκπροσωπούσαν», είπε.
Αυτό είναι φυσικό να το εισπράττουν και οι πολίτες και η κοινωνία, και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο απομακρύνονται από τα κόμματα, εκτίμησε. «Αλλά, ας μην ξεχνάμε, ότι τα κόμματα συγκροτούνται και μαζικοποιούνται από τους ίδιους τους πολίτες. Οι πολίτες φτιάχνουν τα κόμματα, οι πολίτες τα αποδοκιμάζουν», ανέφερε.
Σημείωσε ότι δεν είναι απλή συζήτηση το τι σημαίνει για τα κόμματα στροφή στην κοινωνία και αποκατάσταση της αντιπροσωπευτικής λειτουργίας.
Ωστόσο, διαπίστωσε ότι αυτό που παρατηρείται τα τελευταία δέκα χρόνια, είναι ότι τελικά οι πολιτικές ηγεσίες παραμένουν στις διαπιστώσεις, μετά από κάθε δυσμενή εκλογική ένδειξη. «Μένουν σε μια εξαγγελία ότι θα αλλάξουν τα πράγματα και στην ουσία δεν έχουν γίνει βήματα ουσιαστικά που να συνιστούν τομή. Τόσο ο ΔΗΣΥ, όσο και το ΑΚΕΛ, αλλά και τα υπόλοιπα κόμματα, παρόλο που αναγνωρίζουν την ανάγκη, δεν έχουν προβεί σε τέτοιες ριζικές αλλαγές του τρόπου λειτουργίας».
Φειδίας
«Δεν το έχουμε ξαναδεί», σχολίασε ο κ. Μαυρής, για το «φαινόμενο Φειδίας». Ανέφερε ότι η προσωποποίηση της πολιτικής και η ενίσχυση του ρόλου του πολιτικού αρχηγού στο κόμμα σε βάρος της κομματικής βάσης είναι ένα γενικότερο φαινόμενο. «Αυτό εκφράζεται και με την προεδροποίηση των πολιτικών κομμάτων, που βλέπουμε και ανάδειξη προσώπων και υποβάθμιση των στελεχών και ηγεσιών. Εδώ όμως, έχουμε να κάνουμε με αμιγώς προσωποπαγές φαινόμενο, χωρίς κόμμα. Είναι ένα βήμα παραπέρα αυτό, είναι ένα καινοτομικό στοιχείο, δεν το έχουμε ξαναδεί. Είναι πλήρως ατομοκεντρικό», σχολίασε.
Όπως είπε, το σίγουρο είναι ότι η ανεξάρτητη υποψηφιότητα του Φειδία, προσέλκυσε στην κάλπη εκλογείς οι οποίοι απείχανε. «Ένα μεγάλο μέρος της εκλογικής του βάσης είναι πολίτες οι οποίοι απέχουν ή υιοθετούν αντιεκλογικές πρακτικές, λευκό/άκυρο. Πάνω από το ένα τρίτο των ψηφοφόρων του προέρχονται από εκεί», είπε.
Ερωτηθείς τι μεσολάβησε την τελευταία βδομάδα και διπλασιάστηκαν τα ποσοστά που εκτιμάτο ότι θα πάρει ο Φειδίας, ο κ. Μαυρής είπε ότι η ανάδυση του φαινομένου ανιχνεύτηκε από τις δημοσκοπήσεις. «Στην Κύπρο ισχύει η απαγόρευση δημοσίευσης κι έτσι δεν δημοσιεύτηκαν δημοσκοπήσεις την τελευταία εβδομάδα. Επομένως δεν ξέρουμε τι θα δείχνανε, αν θα δείχνανε περαιτέρω άνοδο».
Ωστόσο, πρόσθεσε, είναι βέβαιο ότι υπήρξε δυναμική την τελευταία βδομάδα. Αυτό είναι κάτι το οποίο, ειδικά στις Ευρωεκλογές, έχει παρατηρηθεί συχνά, σημείωσε. Περίπου 20% δήλωσε στη δημοσκόπηση εξόδου ότι αποφάσισε την τελευταία βδομάδα ή ακόμα και την τελευταία στιγμή τι θα ψηφίσει, σύμφωνα με τον κ. Μαυρή. «Σε αυτούς τους ψηφοφόρους, η επιλογή του Φειδία ήταν πλειοψηφική. Ένα μεγάλο μέρος όσων αποφάσισαν την τελευταία στιγμή έριξαν ψήφο στον Φειδία», είπε.
Από την άλλη πλευρά, πρόσθεσε ότι ένας αρχικός πυρήνας υποστήριξης υπήρχε και ήταν πιο πρώιμα αποφασισμένος να ψηφίσει Φειδία. «Απλώς αυτή η επιρροή διευρύνθηκε καταλυτικά στη διάρκεια των δύο τελευταίων βδομάδων και ειδικά την τελευταία. Δημιουργήθηκε ρεύμα. Από τη στιγμή που δημιουργείται ρεύμα, αυτό έχει μια δυναμική», είπε.
Βοήθησαν οι διπλές εκλογές;
–Όσον αφορά τη συμμετοχή, ο κ. Μαυρής εκτιμά ότι σίγουρα βοήθησε η διεξαγωγή των ταυτόχρονων εκλογικών αναμετρήσεων. «Σαφώς, η συμμετοχή θα ήταν αρκετά χαμηλότερη, αν δεν είχαν διεξαχθεί ταυτόχρονα με τις δημοτικές εκλογές, που σίγουρα είναι μια βαθμίδα της εκπροσώπησης που κινητοποιεί μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων, καθ’ ότι είναι πιο κοντά στην καθημερινότητά τους», ανέφερε.
Ωστόσο, έβαλε τον προβληματισμό ότι θα πρέπει να εξεταστεί, πέρα από την ανατροπή, και η ιδιαιτερότητα των ταυτόχρονων πολλαπλών αναμετρήσεων. «Επιτρέπει καλύτερα την οργάνωση του δημόσιου διαλόγου για όλα τα διακυβεύματα μαζί; Τελικά βοηθάει η ταυτόχρονη διεξαγωγή τόσο διαφορετικών εκλογών, με τόσο διαφορετικά αντικείμενα, να γίνει ουσιαστικός διάλογος;», διερωτήθηκε.
