Η εκλογική μεταβλητότητα –η τάση για μετακινήσεις των ψηφοφόρων– κλιμακώθηκε μετά την οικονομική κρίση του 2007–2008. Αρκετές χώρες στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν απρόσμενα εκλογικά αποτελέσματα. Σε αρκετές περιπτώσεις οι πολιτικές καμπάνιες των νικητών έσκισαν όλα τα δοκιμασμένα εγχειρίδια επικοινωνίας.
Τα δημοσκοπικά στοιχεία και ιδιαίτερα οι τάσεις αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο ανάλυσης του εκλογικού σκηνικού τη δεδομένη στιγμή. Οι δημοσκοπήσεις θέτουν τις ποσοτικές παραμέτρους και σκιαγραφούν το ανταγωνιστικό πλαίσιο για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη της προεκλογικής εκστρατείας. Σε ένα εκλογικό τοπίο που χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό, πολυπλοκότητα, ρευστότητα, αβεβαιότητα και εκθετική αλλαγή (exponential change), η ανάλυση των δημοσκοπήσεων πρέπει να συνοδεύεται και από την εφαρμογή μη γραμμικών μοντέλων και δυναμικών εργαλείων όπως είναι το Superforecasting.
Το Superforecasting είναι μια σύγχρονη μέθοδος στρατηγικής ανάλυσης και πρόβλεψης η οποία προσμετρά πλειάδα παραγόντων. Αναπτύχθηκε από τους Philip Tetlock και Dan Gardener και εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς: πολιτικό – εκλογικό, οικονομικό, επιχειρηματικό, περιβαλλοντικό, κοινωνικό, γεωπολιτικό, διπλωματικό, στρατιωτικό κ.ά.
Στις εκλογικές αναμετρήσεις, το Superforecasting λαμβάνει υπόψη τις μη γραμμικότητες, τις ασυμμετρίες και την εκθετικότητα (exponentiality) στο πολιτικό – εκλογικό τοπίο, σε συνάρτηση με σειρά ποιοτικών παραμέτρων όπως είναι ο συγχρονισμός (timing), το momentum, η πολυσυλλεκτικότητα, η στρατηγική τοποθέτηση, η διαφοροποίηση (σε επικοινωνιακό επίπεδο και σε επίπεδο προγραμματικών θέσεων), η εικόνα ‘image’ (φήμη ικανότητας και φήμη χαρακτήρα), η πειστικότητα, η εκλογική μεταβλητότητα, η αδιευκρίνιστη ψήφος, η προοπτική, η δυνατότητα αύξησης των ποσοστών, η πολιτική δημιουργικότητα, η εκλογική καινοτομία κ.ά.
Παρουσιάζεται πιο κάτω πολύ επιγραμματικά η εφαρμογή των δύο αυτών εργαλείων –δημοσκοπήσεις και Superforecasting– στο πλαίσιο της προεκλογικής ενόψει των κυπριακών προεδρικών εκλογών του 2023. Μόνο μέσα από το συνδυασμό και των δύο αυτών εργαλείων μπορούν οι πολιτικές καμπάνιες να πετύχουν πολλαπλά εκλογικά οφέλη και εκθετική αύξηση των ποσοστών. Η στρατηγική ανάλυση θα καλύψει ολόκληρη την προεκλογική περίοδο, από το Δεκέμβριο 2021 μέχρι τις προεδρικές εκλογές τον Φεβρουάριο 2023.
Από τα πρώτα κιόλας στάδια της προεκλογικής παρουσιάστηκε ένα ‘παράθυρο ευκαιρίας’, μια εκθετική ευκαιρία για έναν από τους υποψήφιους προέδρους η οποία όμως πέρασε ανεκμετάλλευτη. Η θετική αυτή ασυμμετρία δεν εντοπίστηκε και δεν αξιοποιήθηκε. Τυχόν αξιοποίηση της εν λόγω ευκαιρίας θα είχε προσδώσει μια άλλη δυναμική στην προεκλογική εκστρατεία και συγκριτικό πλεονέκτημα στο συγκεκριμένο υποψήφιο πρόεδρο.
Λόγω ακριβώς της ρευστότητας, της αβεβαιότητας, της πολυπλοκότητας και της μη γραμμικότητας (nonlinearity), το εκλογικό σκηνικό εμπεριέχει θετικές ασυμμετρίες (εκθετικές ευκαιρίες) και αρνητικές ασυμμετρίες (καταστροφικά ρίσκα). Οι ασυμμετρίες μπορούν να εντοπιστούν σε όλες τις πτυχές της προεκλογικής εκστρατείας. Όπως έχω προαναφέρει, στα πρώτα στάδια του προεκλογικής περιόδου εμφανίστηκε μια θετική ασυμμετρία –ευνοϊκή για ένα συγκεκριμένο υποψήφιο πρόεδρο– η οποία όμως δεν αξιοποιήθηκε. Μετέπειτα προέκυψαν και δύο τουλάχιστο δυσμενείς ασυμμετρίες με αρνητικό αντίκτυπο σε συγκεκριμένες πολιτικές καμπάνιες.
Μια από τις κύριες προκλήσεις για τους υποψήφιους προέδρους και τα εκλογικά τους επιτελεία είναι ο εντοπισμός και η αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών (εκθετικών ευκαιριών) που μπορούν να αποφέρουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα. Αυτό το διάστημα μπορούμε να διακρίνουμε μια τουλάχιστο τέτοια θετική ασυμμετρία – μέχρι τον Φεβρουάριο ενδεχομένως να προκύψουν και άλλες.
Σε ένα γραμμικό περιβάλλον το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του 2023 θα ήταν προβλέψιμο με μαθηματική ακρίβεια. Όμως βρισκόμαστε μπροστά σε ένα μη γραμμικό εκλογικό σκηνικό. Το αποτέλεσμα των εκλογών, σε μεγάλο βαθμό, θα κριθεί από το κατά πόσο οι θετικές ασυμμετρίες θα εντοπιστούν και αξιοποιηθούν και οι αρνητικές ασυμμετρίες θα αποφευχθούν. Αυτό μένει να φανεί. Σήμερα υπάρχουν πολύ περισσότερες δυσμενείς παρά ευνοϊκές ασυμμετρίες στο πολιτικό – εκλογικό περιβάλλον τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Η μη γραμμική εκλογική εξίσωση μπορεί να διατυπωθεί ως ακολούθως:
Δημοσκοπήσεις + Superforecasting = εκθετική αύξηση ποσοστών
Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να γίνει ειδική αναφορά και στα debates, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν θετική ασυμμετρία για ορισμένους από τους υποψήφιους προέδρους και ταυτόχρονα αρνητική ασυμμετρία για άλλους υποψήφιους, με βάση βεβαίως και τα αποτελέσματα των ‘τηλεμαχιών’.
Συμπερασματικά: Οι μη γραμμικότητες και οι ασυμμετρίες στο πολιτικό τοπίο, σε συνδυασμό με την κλιμάκωση της εκλογικής μεταβλητότητας, εμπεριέχουν εκθετικές ευκαιρίες αλλά και εκρηκτικά ρίσκα. Οι επερχόμενες εκλογές στην Κύπρο και την Ελλάδα θα κριθούν σε επίπεδο στρατηγικής. Η διττή στρατηγική: «εντοπισμός και αξιοποίηση των ευνοϊκών ασυμμετριών και αποφυγή των δυσμενών ασυμμετριών στο σημερινό μη γραμμικό πολιτικό – εκλογικό τοπίο» αποτελεί το πραγματικό κλειδί της νίκης.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
