Τις τελευταίες δεκαετίες, ο πληθωρισμός στις ανεπτυγμένες οικονομίες παρέμεινε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Με την έλευση της πανδημίας στις αρχές του 2020 και τις αρνητικές επιπτώσεις στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά, οι αρχές επικεντρώθηκαν στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας, μέσω κατακόρυφων αυξήσεων των δημοσιονομικών δαπανών. Παράλληλα, οι Κεντρικές Τράπεζες υιοθέτησαν επεκτατικές νομισματικές πολιτικές, μέσω της μαζικής αγοράς περιουσιακών στοιχείων και κυβερνητικών ομολόγων και της διατήρησης χαμηλών επιτοκίων. Για κάποιο χρονικό διάστημα, οι πολιτικές αυτές δεν οδήγησαν σε ουσιαστική ένταση των πληθωριστικών πιέσεων.
Ωστόσο, ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες του 2021, παρατηρήθηκε ραγδαία ανοδική τάση στις τιμές, η οποία ενισχύθηκε μετά τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία και τις συνακόλουθες δυσμενείς επιπτώσεις στην παραγωγή και στις τιμές ενεργειακών προϊόντων, τροφίμων και πρώτων υλών.
Η ΕΕ εξαρτάται σε υπέρμετρο βαθμό από τη Ρωσία για την προμήθεια πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ εισάγει μεγάλες ποσότητες σιτηρών από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Ως επακόλουθο, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις αγωνίζονται να ανταπεξέλθουν στο αυξανόμενο κόστος ενέργειας και προμήθειας άλλων βασικών αγαθών. Μέσα στις σημερινές συνθήκες, οι δυνατότητες των κυβερνήσεων να αντισταθμίσουν τη μείωση της αγοραστικής δύναμης και να στηρίξουν τις οικονομίες είναι περιορισμένες. Επιπλέον, στο πιθανολογούμενο σενάριο που η ΕΕ θα αποφάσιζε άμεσο τερματισμό των εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία, οι επιπρόσθετες επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα, στην απασχόληση και στο βιοτικό επίπεδο θα ήταν τεράστιες. Πλείστοι αναλυτές πιστεύουν ότι, σε τέτοια περίπτωση, ο κίνδυνος στασιμοπληθωρισμού θα ήταν ορατός.
Στην Κύπρο, ο πληθωρισμός έχει ήδη φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο δεκαετιών, τροφοδοτούμενος από την άνοδο των τιμών εισαγόμενου πετρελαίου, τροφίμων και πρώτων υλών. Ο πληθωρισμός έχει ξεπεράσει το 7% το Μάρτιο και αναμένεται να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, τουλάχιστον κατά τους επόμενους μήνες με περαιτέρω επιπτώσεις στην αγοραστική δύναμη, το κόστος παραγωγής και κατ’ επέκταση στην ανάπτυξη. Ήδη, η Κεντρική Τράπεζα αναθεώρησε το ρυθμό ανάπτυξης για το 2022 από 4% στο 2%, με πιθανότητα δυσμενέστερων αναθεωρήσεων μελλοντικά, σε περίπτωση παρατεταμένων πολεμικών αναταραχών στην Ουκρανία. Περαιτέρω, το Υπουργείο Οικονομικών υπολογίζει ότι κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης του πληθωρισμού στοιχίζει €10εκ στα δημόσια ταμεία, λόγω αυξημένων επιδομάτων, επιβαρύνοντας περισσότερο το ήδη υψηλό δημόσιο χρέος.
Σ’ ένα τέτοιο δύσκολο περιβάλλον, τα διλήμματα για την οικονομική πολιτική είναι μεγάλα. Παρά τις δημοσιονομικές προκλήσεις, η στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων είναι αναγκαία, ενδεχόμενα με αναπροσαρμογή των προτεραιοτήτων στα πλαίσια του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που υπέβαλε η Κύπρος στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Παράλληλα, οι συνθήκες επιτάσσουν αναθεώρηση της ενεργειακής μας πολιτικής και πιο ταχεία προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, περιορίζοντας έτσι την εξάρτηση της Κύπρου από εισαγωγές πετρελαίου και δημιουργώντας νέες ευκαιρίες για απασχόληση και ανάπτυξη με θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο.
Ο Ανδρέας Χαραλάμπους είναι οικονομολόγος και πρώην διευθυντής στο Υπουργείο Οικονομικών.
Ο Όμηρος Πισσαρίδης είναι διευθύνων σύμβουλος της PricewaterhouseCoopers Investment Services.
