Ελληνίδες και Έλληνες,
Με αισθήματα συγκίνησης και εθνικής υπερηφάνειας, μνημονεύουμε σήμερα έναν από τους σπουδαιότερους γιους που ανέδειξε ποτέ η πατρίδα μας. Τον Υπαρχηγό της ΕΟΚΑ, Γρηγόρη Πιερή Αυξεντίου. Έναν ήρωα, ο οποίος επιδεικνύοντας υπέρτατη βούληση, ετοιμότητα για θυσία, αγάπη προς τον συνάνθρωπο και αγνό έρωτα προς την πατρίδα, πέτυχε τη διαχρονική ιστορική αναγνώριση και την ενδοκοσμική αθανασία.
Η αγάπη του Γρηγόρη Αυξεντίου για την πατρίδα και η ετοιμότητα του να προσφέρει ακόμα και τη ζωή του γι’ αυτήν, δεν ήταν κάτι πρόσκαιρο. Ήταν το αποτέλεσμα της παιδείας που πήρε από το σχολείο και την οικογένειά του.
Ο μεγάλος μας ήρωας ανδρώθηκε στα δρομάκια και τους αγρούς της γενέτειρας του Λύσης. Εκεί που αργότερα έγραψε με λέξεις βγαλμένες μέσα από την καρδιά του τα εξής:
«Την Λευτεριά μας, το ιδανικό των ιδανικών μας, την υπόγραψα και εγώ, όχι μόνο σε χαρτί, μα φορώντας την τιμημένη στολή του Έλληνα φαντάρου και θα την υπογράψω οποιαδήποτε στιγμή το ζητήσει η Κύπρος και με το αίμα μου».
Ο Αυξεντίου είχε δώσει ήδη από μαθητής τα διαπιστευτήρια της αγάπης του για την Ελλάδα και την ελευθερία. Με το πέρας της σχολικής παράστασης «Η 9η Ιουλίου 1821, εν Κύπρω», όλοι ρωτούν για τον μαθητή του Γυμνασίου Αμμοχώστου, που ενσαρκώνει το ρόλο του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Όλοι ρωτούν για εκείνον που είπε «παρά το γαίμαν τους πολλούς, εν κάλλιον του ‘πισκόπου», σαν να ήταν ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος:
Εκείνος δεν ήταν άλλος από τον Αυξεντίου. Μια μορφή τομή στην ιστορία μας.
Φίλες και φίλοι,
Ο Γρηγόρης που κρατούσε από το χέρι τη μικρότερη αδερφή του Χρυστάλλα από το χέρι παίζοντας με τα γειτονόπουλα, που συμμετέχει με ενθουσιασμό στον έρανο για ενίσχυση της Ελλάδας με το ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου. Που μπαινοβγαίνει στο Σωματείο της ΛΑΛΛ, απέναντι από το πατρικό του και περνά ώρες ατέλειωτες στη βιβλιοθήκη, ανδρώθηκε ως Έλληνας.
Από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών θα αποφοιτήσει με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού και θα υπηρετήσει στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Επιστρέφοντας στην Κύπρο και αναμετρώντας τον εαυτό του με τον καθημερινό μόχθο, γίνεται κοινωνός από τον Ανδρέα Αζίνα του μεγάλου μυστικού, ενώ ο εξάδελφος του Γρηγόρης Γρηγοράς, αναφέρει στον Διγενή τις δυνατότητες αξιοποίησης του Αυξεντίου, χαρακτηρίζοντας τον ως «σύκο ψημένο». Τον Ιανουάριο του 1955, ο Γρηγόρης Αυξεντίου μυήθηκε στον αγώνα από τον ίδιο τον Αρχηγό Διγενή.
Στις βουνοκορφές της Καλογραίας και της Ακανθούς, εκπαιδεύει τις ομάδες της ΕΟΚΑ στη τέχνη του ανταρτοπόλεμου. Κάνει τους αγρότες πολεμιστές πλάθοντας πρώτα και κύρια την ψυχή τους σαν και τη δική του. Στη δράση της ομάδας του, συγκαταλέγεται η επίθεση στο στρατώνα της Αγύρτας, καθώς και η κατάληψη του Αστυνομικού Σταθμού Λευκονοίκου υπό το φως, μάλιστα, της ημέρας.
Τον Ιούνιο του ’55 τελείται ο γάμος του με την αγαπημένη του Βασιλού, ενώ λίγο μετά τον Οκτώβριο καταδιώκεται με την ομάδα του μετά από προδοσία του κρησφύγετού του στο Μαύρο Όρος του Πενταδακτύλου, από ελικόπτερα, ανιχνευτικούς σκύλους και εκατοντάδες Βρετανούς. Η προδοσία που πάντα τον είχε στον κατόπι.
Φίλες και φίλοι,
Ο Αυξεντίου έδρασε με τα ψευδώνυμα, Ζήδρος, Αίας, Άρης, Ρήγας, Ζώτος, Ανταίος. Μα όποιο κι αν ήταν το όνομά του, έγινε το φόβητρο των Άγγλων. Γι’ αυτό και επικηρύχθηκε με το ποσό των 250 λιρών, το οποίο αργότερα αυξήθηκε σε 5.000 λίρες.
Στις 29 Νοεμβρίου 1955, κλήθηκε από το Διγενή στο αρχηγείο της ΕΟΚΑ στην περιοχή Σπηλιών. Στις 11 Δεκεμβρίου 1955 επέδειξε εκεί τις εξαίρετες στρατιωτικές του ικανότητες, παρασύροντας δύο φάλαγγες των Άγγλων στρατιωτών, που ανηφόριζαν προς τα κρησφύγετα, να συγκρουστούν μεταξύ τους. Ο Διγενής τού ανέθεσε, μαζί με τον τομέα Πιτσιλιάς, και τα χωριά της Ορεινής – Μαχαιρά. Τον Ιούλιο του 1956, προστέθηκαν στον τομέα του και τα κρασοχώρια της Λεμεσού. Η μια μάχη μετά την άλλη. Το ένα χτύπημα προς τον εχθρό ακολουθούσε το άλλο, καθώς ο Αυξεντίου ανηφόριζε στον προδιαγεγραμμένο δρόμο του.
Τελευταίος σταθμός του ο Μαχαιράς. Η προδοσία που τον κυνηγούσε σε όλα τα βήματα του, ενίσχυσε την πληροφόρηση του εχθρού, και όταν ήρθε η ώρα όρθωσε αγέρωχος το ανάστημά του κάνοντας πράξη αυτό που πρωτύτερα είπε στον πεθερό του, συναγωνιστή του Χρίστου Τσιάρτα στον Πολύστυπο:
«Εγώ Στέφανε μου δεν πρόκειται να επιζήσω. Ο αγώνας αυτός θα συνεχιστεί πολύ καιρό, μέχρι τέλους. Εάν μας ανακαλύψουν δεν υπάρχει περίπτωση να παραδοθώ».
Τον ανακαλούμε σήμερα στη μνήμη μας με το ράσο, προσποιούμενο τον ιερομόναχο και ενίοτε τον Αρχιμανδρίτη Χρύσανθο. Γνωρίζει ότι οι πληροφορίες των αποικιοκρατών για τα ίχνη του, γίνονται περισσότερο συγκεκριμένες. Οι συναγωνιστές του τον πιέζουν να κατευθυνθεί προς τα ημιορεινά, ακόμα και στη Λευκωσία, για να γλυτώσει. Η ώρα της αναμέτρησης, όχι με τον εχθρό αλλά με την ιστορία, πλησιάζει. Ανδρέας Στυλιανού, Αυγουστής Ευσταθίου, Αντώνης Παπαδόπουλος και Φειδίας Συμεωνίδης θα πορευτούν μαζί του τις τελευταίες του ώρες. «Εγώ θα πολεμήσω και θα πεθάνω. Πρέπει να πεθάνω». Μόνο αυτό τους είπε.
Για δέκα ώρες μάχεται με τον αναρίθμητο αντίπαλο. Αυτόν τον απροσμάχητο δήθεν αντίπαλο, του οποίου έγινε σε κάθε του βήμα, φόβος και τρόμος. Δέκα ιστορικές ώρες. Τους ντροπιάζει ξανά, όπως και στο Λευκόνοικο, στα Σπήλια και στα Αγρίδια.
Το Μολών Λαβέ ήταν η ασπίδα του και το εισιτήριό του για την αθανασία.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Όλη η ζωή του Γρηγόρη, όλα τα μαθήματα που έλαβε από τους γονείς του, όλες οι αποφάσεις που πήρε, τον οδήγησαν στη σπηλιά του Μαχαιρά. Το επόμενο βήμα μιας μακράς πορείας βαμμένης με αίμα για τη λευτεριά: Θερμοπύλες, Κωνσταντινούπολη, Μαχαιράς…
Πλήρως παραστατικοί και μυροβόλοι οι στίχοι του ποιήματος του Γιάννη Ρίτσου «Αποχαιρετισμός» για τον Γρηγόρη Αυξεντίου: «Ποτέ δε θα μπορούσα να πιστέψω πως η στενότητα μιας σπηλιάς μπορούσε να έχει τόση ευρυχωρία, μπορούσε να χωρέσει την πατρίδα. Ανασαίνω, μέσα σ’ αυτό το πέτρινο τούνελ που η έξοδός του είναι το ίδιο το στόμιο του ήλιου».
Με θεατή πλέον την ιστορία, ο ίδιος πρωταγωνιστής εκείνο το πρωινό του ‘57, επαναλαμβάνει με πλήρη επίγνωση την ίδια ηρωική απάντηση που έδωσαν οι Έλληνες πρόγονοί του. Ένα «όχι» που δεν το επαναλαμβάνει η ηχώ. Εκείνο το «όχι» που ήταν «πολύ βαρύ για να το μεταφέρει η ηχώ» όπως το απέδωσε ο Κώστας Μόντης.
Ήταν εκεί που η μάνα του ήρωα, η Αντωνού, όταν αντίκρισε το κρησφύγετο στο Μαχαιρά απάγγειλε δυνατά τους ακόλουθους στίχους:
Ξύπνα Γρηγόρη, τζιαι έφτασεν η μάνα σου κοντά σου.
Ήρτεν να δει τους κόπους σου τζιαι τα κρησφύγετά σου.
Ήρτεν να δει τους κόπους σου δαπάνω που πολέμας.
Επουμπουρίζαν τα βουνά τζι ήτουν τζιαι η Παναγία
εις το πλευρόν σου τζιαι έστεκεν, Γρηγόρη, τζιαι εβοήθαν.
Εγώ γιε μου δε σε χάρηκα, τζιαι έσσω μου δε σε είδα
Ας σε χαρεί η πατρίδα μας, για την ελευθερίαν.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Στις δύσκολες στιγμές που συνεχίζει να περνά ο τόπος μας, υπό το βάρος της συνεχιζόμενης κατοχής και της παραβίασης των δικαίων και των δικαιωμάτων μας. Υπό το βάρος της επιθετικότητας και των απειλών της Τουρκίας κατά των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και τις απόπειρες επέκτασης της κατοχής στην Αμμόχωστο, ας δώσουμε την υπόσχεση στον Γρηγόρη Αυξεντίου ότι θα εργαστούμε σκληρά για μια πατρίδα χωρίς κατοχικά στρατεύματα.
Μια πατρίδα ελεύθερη, ειρηνική και ασφαλή χωρίς καμιά διαίρεση και με πλήρη σεβασμό στα δικαιώματα και τις ελευθερίες του κάθε πολίτη της. Μια πατρίδα σύγχρονη, ισότιμο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αναπτυγμένη την οικονομία της και το βιοτικό επίπεδο του λαού της.
Είναι ώρα να πορευτούμε με ομοψυχία και με πατριωτική υπευθυνότητα. Όποιες και να είναι οι διαφορές μας, να περάσουμε από τα λόγια στις πράξεις. Αυτή είναι η ιστορική μας ευθύνη, έναντι στις επερχόμενες γενεές των Ελλήνων της Κύπρου. Και σε αυτόν μας τον αγώνα, ας πάρουμε κατά τον ποιητή «μια σταγόνα από το αίμα του Γρηγόρη και να μπολιάσουμε το δικό μας». Ας πάρουμε την τελευταία του εκπνοή, «να ‘χουμε οξυγόνο να αναπνέουμε χιλιάδες χρόνια».
Αιωνία θα είναι η μνήμη σου, αθάνατε Έλληνα, Γρηγόρη Πιερή Αυξεντίου.
