Του Δρ Νικόλα Κυριακίδη*
Εδώ και αρκετά χρόνια μελετώ, προβληματίζομαι και εργάζομαι για τη βελτίωση των θεσμών σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, πεπεισμένος πως εκεί βρίσκεται το κλειδί για την ευημερία των ανθρώπων.
Η χώρα μας, πέτυχε αρκετά σε θεσμικό επίπεδο αυτά τα 64 χρόνια ιστορίας της εν μέσω πρωτοφανών συνθηκών. Εντούτοις, βρισκόμαστε κατ’ επανάληψη στις τελευταίες θέσεις των εκθέσεων των διεθνών οργανισμών για θέματα θεσμών όπως στην Έκθεση για το Κράτος Δικαίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο EU Justice Scoreboard, στις Εκθέσεις της GRECO κλπ. Για διάφορους λόγους βρισκόμαστε δυστυχώς στην αρνητική πλευρά των ειδήσεων σε αυτά τα θέματα, και, όταν σημειώνεται έστω και μία μικρή πρόοδος, λέμε ότι είμαστε ικανοποιημένοι. Όμως δεν πρέπει να έχουμε τόσο χαμηλά τον πήχη. Η χώρα μας μπορεί και πρέπει να αποτελέσει πρότυπο σε θέματα θεσμών, για το καλό των πολιτών της.
Το παράδειγμα της Εσθονίας, μιας χώρας που, πριν από λίγα μόλις χρόνια, βρισκόταν πίσω από άλλες χώρες όσον αφορά σε θέματα διακυβέρνησης και τεχνολογικής ανάπτυξης, πιστεύω πως θα μπορούσε να εμπνεύσει όλους μας. Η Εσθονία κατάφερε να μετατραπεί σε κράτος πρότυπο σε θέματα τεχνολογίας μέσα από μια στρατηγική ψηφιοποίησης και καινοτομίας που ξεκίνησε αμέσως μετά την ανεξαρτησία της το 1991. Αυτή η μικρή χώρα, με πληθυσμό περίπου 1,3 εκατομμύρια, αντιμετώπιζε σημαντικές προκλήσεις στην οικονομία και την κρατική διοίκηση. Ωστόσο, με τις κατάλληλες αποφάσεις και τη σωστή ηγεσία, η Εσθονία εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να αναδιοργανώσει πλήρως τις δομές της, εστιάζοντας στη δημιουργία ενός ψηφιακού κράτους.
Σήμερα, η Εσθονία είναι πρωτοπόρος στην τεχνολογία, έχει εδραιώσει τη θέση της ως ένα από τα πιο προηγμένα ψηφιακά κράτη στον κόσμο. Όχι μόνο έχει εκσυγχρονίσει τους δημόσιους θεσμούς της, αλλά έχει κατορθώσει να δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου η διαφάνεια, η αξιοπιστία και η καινοτομία κυριαρχούν. Η ψηφιακή διακυβέρνηση, οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες και η ασφάλεια αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της λειτουργίας του κράτους.
Το παράδειγμα αυτό δεν αποτελεί απλά μια ιστορία επιτυχίας μιας άλλης χώρας αλλά μια υπόμνηση για εμάς. Μας δείχνει πως με το σωστό όραμα, τις κατάλληλες μεταρρυθμίσεις και την απαραίτητη συνεργασία μεταξύ των θεσμών, μπορούμε κι εμείς να πετύχουμε παρόμοια αποτελέσματα, ανεξαρτήτως του πού βρισκόμαστε τώρα και του μεγέθους μας.
Η Κύπρος έχει όλες τις προοπτικές να καταστεί πρότυπο θεσμών, κράτους δικαίου και ειρήνης. Η ιστορία μας, οι προκλήσεις που έχουμε αντιμετωπίσει, αλλά και οι επιτυχίες μας, αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία μπορούμε να χτίσουμε. Πρέπει να στοχεύσουμε στην ενίσχυση της διαφάνειας, της δικαιοσύνης και της αποτελεσματικότητας των θεσμών μας.
Δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις διεθνείς εκθέσεις με καχυποψία και η πρώτη μας αντίδραση να είναι να κάνουμε το ελάχιστο. Πρέπει να κάνουμε περισσότερα από αυτά που μας ζητούν κάθε φορά. Να φέρνουμε στην Κύπρο διεθνείς εμπειρογνώμονες, ερευνητικά κέντρα και δεξαμενές σκέψεις στον χώρο της δημοκρατίας και να διδασκόμαστε από βέλτιστες πρακτικές άλλων χωρών.
Ταυτόχρονα, πρέπει να δουλέψουμε για την αποκατάσταση της ειρήνης και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ όλων των ανθρώπων στο νησί και κυρίως μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ανεξάρτητα από το αν ενίοτε υπάρχουν φωνές, επίσημες και ανεπίσημες, και στις δύο πλευρές που προάγουν το μίσος και τη διαίρεση. Έχουμε πικρή εμπειρία σε θέματα συγκρούσεων και διαμάχης και μπορούμε να την αξιοποιήσουμε για να φέρουμε ερευνητές που ασχολούνται με θέματα επίλυσης συγκρούσεων τόσο για να μας βοηθήσουν στα δικά μας ζητήματα αλλά και να διδαχθούν από την ιστορία μας.
Ένας από τους 16 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ αναφέρεται στην Ειρήνη, τη Δικαιοσύνη και τους Δυνατούς Θεσμούς. Ο 21ος αιώνας μάς διδάσκει ότι η Δημοκρατία και η Ειρήνη είναι αδιαπραγμάτευτα. Δεν χωρούν «ναι μεν, αλλά».
Η επιτυχία της Εσθονίας δεν ήταν αποτέλεσμα απλώς τεχνολογικών αλλαγών. Ήταν αποτέλεσμα της προσπάθειας να οικοδομηθεί ένα κράτος που υπηρετεί τον πολίτη, με σεβασμό και αφοσίωση. Αυτό το όραμα πρέπει να καθοδηγήσει και τη δική μας πορεία. Ένα κράτος που εμπνέει εμπιστοσύνη, προάγει την ειρήνη και τη διαφάνεια, και λειτουργεί με γνώμονα το κοινό καλό. Μέσα από τις περιπέτειές μας, το νησί μας μπορεί να γίνει παράδειγμα ειρήνης και δημοκρατίας που να μην έχει να ζηλέψει άλλα ευρωπαϊκά κράτη αλλά και να φωτίσει την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Το άρθρο βασίζεται σε ομιλία του Νικόλα Κυριακίδη κατά τη διάρκεια της Ημερίδας Συμμετοχικής-Διαβουλευτικής Δημοκρατίας με θέμα «Διαφθορά, το βασικό ανάχωμα στη νεανική πολιτική δραστηριοποίηση» που διοργάνωσε το Γραφείο του Επιτρόπου του Πολίτη στο Προεδρικό Μέγαρο στις 15 Σεπτεμβρίου 2024.
*Αντιπροέδρου του ΔΣ του Oxygen for Democracy
