Την 1η Νοεμβρίου του 1920, διεξήχθη μία από τις κρισιμότερες εκλογικές διαδικασίες στη νεοελληνική ιστορία, πρωταγωνιστής ο Ελεύθεριος Βενιζέλος.
Οι βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου 1920, έφεραν την απρόσμενη ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου και την αποχώρησή του από την πρωθυπουργία, λίγες μόλις εβδομάδες μετά τον διπλωματικό του θρίαμβο, ην υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών.
Νικήτρια δύναμη ανακηρύχτηκε ο συνασπισμός των αντιβενιζελικών δυνάμεων υπό τον σχηματισμό, «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» και την πρωθυπουργία ανέλαβε ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος Δημήτριος Γούναρης.
Για πολλούς οι εκλογές αυτές, σε συνδυασμό και με την επακόλουθη επιστροφή του Βασιλιά Κωνσταντίνου, αποτέλεσαν κομβικό σημείο για τη μετέπειτα τραγική εξέλιξη που είχε για την Ελλάδα η Μικρασιατική Εκστρατεία.
Στα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», διαβάζουμε σχόλια του ίδιου του Ελευθέριου Βενιζέλου για την εκλογική εκείνη αναμέτρηση, καθώς και του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου, υπουργού κυβερνήσεων Βενιζέλου και πρωθυπουργού την περίοδο Οκτώβριος 1924 – Ιούνιος 1925.
«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 17.9.1932, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Τον Σεπτέμβριο του 1932, σε ερώτηση του Αχιλλέα Μαμάκη για την «ζωηρότερη εκλογική του αναμέτρηση», ο Βενιζέλος απάντησε:
«Πρέπει ν’ ανατρέξωμε εις την πρόσφατον εποχήν της πολιτικής μου ιστορίας δια να προσδιορισθή. Και το λέγω απεριφράστως: Είνε η ήττα της 1ης Νοεμβρίου 1920.
»Αλλά εννοώ να γίνη συγχρόνως πιστευτόν ότι δεν εδοκίμασα διόλου αγωνίαν εκείνο το βράδυ.
»Τα μεσάνυχτα είχα αντιληφθή ότι η νίκη δεν είχε κλίνει με το μέρος των φιλελευθέρων. Είπα τότε εις τους φίλους μου: «Φίλτατοι, εχάσαμε. Καληνύχτα σας. Εγώ πάω να κοιμηθώ».
Και – θα το πιστέψετε;- εκοιμήθηκα. Ήσυχα, ήρεμα, γλυκά, σαν να μην είχε συμβή τίποτε. Διοτί το είπα ήδη και παραπάνω: Διόλου δεν είχα δοκιμάσει αγωνία. Ούτε, άλλωστε εγνώρισα αυτό το συναίσθημα εξ’ αφορμής εκλογικων γεγονότων
– Αλλά πως;
– Την δραματικωτέραν συγκίνησιν της ζωής μου εγνώρισα τον Οκτώβριον του 1921. Ήταν όταν κάποιο βράδυ ένα τηλεγράφημα που ήλθε από το στρατηγείο μού ανήγγελε την ήτταν του στρατού μας εις το Σόροβιτς και το μεγάλο ατύχημα που υπέστη τότε από τους Τούρκους η 5η μεραρχία».
«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 18.9.1932, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Ο Ανδρέα Μιχαλακόπουλος, μία ημέρα μετά τις δηλώσεις Βενιζέλου, στις 18 Σεπτεμβρίου 1920 σχολιάζει:
«Πένθιμος ανάμνησις μού παραμένει η εκλογή της 1ης Νοεμβρίου 1920: Μετά το πέρας της εκλογής όταν ήρχισεν η διαλογή και ήλθον αι ειδήσεις εξ Αθηνών ότι εις όλην την Ελλάδα επικρατεί ο Κωνσταντινισμός έστρεψα αμέσως είς στενόν κύκλον φίλων όστις με περιεστοίχιζε και τους είπα:
Χάνομεν την Μικράν Ασίαν, χάνομεν και την Θράκην. Θα εκριζωθή εκείθεν ο Ελληνισμός και η δραχμή μας θα φθάση την πεντάρα».
Διαβάστε επίσης: Ελευθέριος Βενιζέλος – Η ιστορία των πρόγονων του και τα πρώτα του βήματα στην πολιτική
Στις 14 Ιουλίου του 1936, τα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ» αναφέρουν:
«Αι εκλογαί της 1ης Νοεμβρίου του 1920 έδωκαν την νίκην εις την βασιλικήν παράταξιν. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ευρέθη υποχρεωμένος να φύγη. Και το πεδίον της δράσεως έμεινεν ελεύθερον διά τους πολιτικούς αντιπάλους του. (…)
»Φίλοι και σύμμαχοι προειδοποίησαν τότε τον λαόν, ότι η παλινόρθωσις του Κωνσταντίνου θα εθεωρείτο εχθρική πράξις, και το ελληνικόν έθνος θα υφίστατο την αμείλικτον συνέπειαν.
»Κανείς, μέσα εις την μέθην της νίκης, δεν εδέχετο ν’ ακούση την δυσοίωνον απειλήν των συμμάχων, και κάτω από την ιαχήν του βασιλικού θουρίου επνίγετο κάθε αγωνιώδης κραυγή επικλήσεως…»
