Ανάμεσα στον Δημήτρη Πουρνάρα και τον Γεώργιο Παπανδρέου υπήρξε μια σχέση, που μόνο τα τελευταία χρόνια έγινε πιο οικεία. Ο λεγόμενος «Γέρος της Δημοκρατίας» βρισκόταν κοντά στα τέλη της ζωής του, κρατούμενος της χούντας και κάπως απογοητευμένος, γιατί ίσως να είχε συνειδητοποιήσει πως ήταν κι αυτός υπεύθυνος για την πολιτική εκτροπή.
Ο Πουρνάρας από τη μια μεριά ήθελε να τον εμψυχώσει —μέρες που περνούσαν— κι από την άλλη —ο πονηρός— να εκμαιεύσει ιστορικά στοιχεία από πρώτο χέρι, για να τα παρουσιάσει αργότερα ξεκαθαρίζοντας ορισμένα θολά σημεία των πολιτικών εξελίξεων των τελευταίων χρόνων με τις ποικίλες αναστατώσεις.[…]
Θα ’λεγα πως ήταν δύσκολο να σιωπήσει αφού ο ελληνικός λαός, στη συντριπτική του πλειοψηφία, και στον Παπανδρέου έριχνε το βάρος των αιματηρών και θλιβερών γεγονότων. Ο ρόλος που έπαιζε ακόμα δεν μπορεί να διευκρινισθεί. Όπως για παράδειγμα αυτό που είπε ο Έβερτ, αρχηγός της Αστυνομίας, πως πήρε διαταγή να πυροβολήσει κατά των διαδηλωτών της Πλατείας Συντάγματος στις 3 Δεκέμβρη (με πολλούς νεκρούς και τραυματίες). Από ποιον πήρε διαταγή; Ο Παπανδρέου ήταν πρωθυπουργός. Όμως ούτε ο φυσικός αυτουργός ούτε ο ηθικός αυτουργός
κατηγορήθηκαν, γιατί στο μεταξύ πέτυχαν οι σκοποί των Άγγλων να «κυβερνήσουν» παρασκηνιακά τη χώρα μας — που την «αγόρασαν» με συμφωνία Στάλιν, Τσόρτσιλ, Ρούσβελτ.[…]
Ο Παπανδρέου έκαμε μια πολιτική διαδρομή με ποικίλα σκαμπανεβάσματα. Είχε και καλές και κακές στιγμές. Ο Πουρνάρας, που τα τελευταία χρόνια είχε γίνει το alter ego του Παπανδρέου, μας αποκαλύπτει πολλά που βγαίνουν από τις συνομιλίες τους. Πολύ χτυπάνε τον Ηλία Τσιριμώκο, και πιστεύω πως αν δεν περνούσε στη μεριά της «αποστασίας» και δεν γινόταν ανακτορικός πρωθυπουργός για λίγες μέρες, το μένος τους εναντίον του δεν θα είχε τόση απολυτότητα. Και λέει ο Παπανδρέου στον Πουρνάρα: «Ευτυχώς βρέθηκα εγώ και με τη βοήθεια του Σκόμπι αντιμετώπισα την ψεύτικη «Οκτωβριανή Επανάσταση» του ΚΚΕ (το Δεκέμβρη)».
Και ο Πουρνάρας απαντάει στον Παπανδρέου: «Εγώ δεν φοβήθηκα ποτέ πως θα σας έπιαναν ζωντανό, εφ’ όσον υπήρχαν στο πλευρό σας έστω και λίγοι στρατιώτες και αξιωματικοί μας, ο Σκόμπι, ο Γρίβας, με τους Χίτες του». Είναι φοβερό αυτό που αποκαλύπτεται. Οι Χίτες, που σχετίζονταν κατά διάφορους τρόπους με τους Γερμανούς, να γίνονται φρουροί ενός ηγέτη ο οποίος διακήρυξε από το μπαλκόνι της Πλατείας Συντάγματος πως «Πιστεύομεν και εις την λαοκρατίαν». Οι συνομιλίες αυτές φωτίζουν σε πολλά σημεία την τραγική ιστορία του Εμφυλίου και ο Πουρνάρας, έτσι που τα αποκαλύπτει, θεληματικά ή αθέλητα, βοηθάει πολύ για να δούμε πώς ακριβώς γίνανε τα πράγματα.
Και κάτι που δεν καταγράφτηκε σαν αδιάψευστο στοιχείο είναι γιατί από την ταράτσα της «Μεγάλης Βρεταννίας» πολυβολήσανε στους άοπλους και ήσυχους συγκεντρωμένους που πανηγυρίζανε για την ελληνική ελευθερία.
Ο Άγγελος Έβερτ, ο αρχηγός της Αστυνομίας, δήλωσε πως «αυτός χτύπησε τους συγκεντρωμένους στην πλατεία, αλλά μετά από διαταγή άλλων». Δεν το ξεκαθαρίζει. Από ποιους πήρε τη διαταγή να σκοτώσει αθώους ανθρώπους; Φανταστείτε αν αυτοί είχαν όπλα τι θα γινότανε σ’ εκείνη την περιοχή της Αθήνας.
Και πάτησαν την πεπονόφλουδα οι δυνάμεις του ΚΚΕ. Αν δεν προχωρούσαν στην αντιπαράθεση που τους επέβαλαν, οι επιτεθέντες χωρίς αφορμή θα καταγγέλλονταν σε όλον τον κόσμο και θα άλλαζαν τα δεδομένα. Δεν σκέφτηκαν: Μπορούσαν να τα βάλουν με μια ολόκληρη Αυτοκρατορία, που σε τελευταία ανάλυση είχαν το Ναι για την παραμονή των Άγγλων στη Ελλάδα με την συναίνεση και του «πατερούλη» Στάλιν; Αν βάζαμε αριθμητικά τους υπεύθυνους για τα Δεκεμβριανά και τον μετέπειτα αδελφοκτόνο πόλεμο, πρώτοι θα ήταν οι Άγγλοι με τους υπηκόους τους και μετά η άθλια ηγεσία του ΚΚΕ. Η ιστορία δεν διαστρεβλώνεται και νομίζω πως μέσα από τις υπό τύπον ερωτήσεων απόψεις του Δημήτρη Πουρνάρα μπαίνουν όλα σε μια σειρά.
Και ο Παπανδρέου, που σε κάποια φάση που ήθελε να παραιτηθεί από την προεδρία, ο Τσόρτσιλ έδωσε εντολή να τον φυλακίσουν. «Δεν μπορεί να κάνουμε έναν πρωθυπουργό και να τον αφήνουμε στο έλεος των ληστών». Σημαντικό είναι αυτό που είπε για τη Βάρκιζα ο Παπανδρέου: «Χωρίς τη Συμφωνία της Βάρκιζας του Σοφιανόπουλου και του Τσιριμώκου δεν θα είχαμε τον Συμμοριτοπόλεμο του Ζαχαριάδη».
Έτσι όπως τα λέει ο Παπανδρέου, ή όπως του ξεφύγανε, είναι σαν να φαίνεται πως τον ήθελαν τον «Συμμοριτοπόλεμο». Πάντως οι Άγγλοι τον θέλανε και βρήκανε τον πιο ηλίθιο ηγέτη του ΚΚΕ για να τους τον προσφέρει. Η αποχή από τις εκλογές του 1946 ήταν ένα καθαρό έγκλημα, αφού χωρίς αυτή θα μπορούσε, με τους αριστερούς βουλευτές που θα έβγαζε (και θα ήταν πολλοί), να σταματήσει η κρατική και παρακρατική βία και θα προχωρούσαμε σε μια ομαλή πολιτική ζωή. Οι Άγγλοι όμως είδαν πως και με την αιματοχυσία του Δεκέμβρη και με την τρομοκρατία στην ύπαιθρο δεν λιγόστεψαν και πολύ οι αριστερές δυνάμεις. Ρίξανε την πεπονόφλουδα και την πατήσανε οι κομμουνιστές με την εκ βαθέων αρωγή του Ζαχαριάδη. Της «Σκέψης του Μάο» στην Κίνα προηγήθηκε η σκέψη του Ζαχαριάδη στην Ελλάδα. Το ΚΚΕ ήταν ο Ζαχαριάδης, οι άλλοι των Πολιτικών και άλλων Γραφείων ήταν για μπούγιο.
Αλλά ο Πουρνάρας τού πέταξε το καρφί:
– Συνεργήσατε άλλωστε και σεις και τις δυο φορές. Και στην έκρηξη των Δεκεμβριανών και στην Ιουλιανή… έκρηξη του ’65.
Και σε άλλο σημείο της συνομιλίας τους ο Πουρνάρας επανέλαβε τον καταλογισμό των ευθυνών για τα Δεκεμβριανά:
– Ευθύνη έχουν κι άλλοι κ. Πρόεδρε για τα Δεκεμβριανά… Και σεις και τ’ άλλα κόμματα. Και η Δεξιά με τον Ντίνο Τσαλδάρη και τους βασιλιάδες του, τον Γεώργιο Β’ ή τον Παύλο, για τον Συμμοριτοπόλεμο.[…]
Ο Δημήτρης Πουρνάρας αμφισβητούσε τον Τσιριμώκο και τον Σβώλο και άλλους μη κομμουνιστές γιατί «έγιναν ανδρείκελα του Σιάντου» και εύρισκε πως «με τέτοιο σχηματισμό δεν θα έκαναν τόσα τρομερά την περίοδο της Κατοχής, ούτε κατά τα Δεκεμβριανά θα είχαμε λάθη, ούτε το ΕΑΜ, ούτε τον συμμοριτοπόλεμο φυσικά». Εκείνο που ξέρω, από προσωπική γνώση των πραγμάτων, είναι πως τη βασική καθοδήγηση την είχε το ΚΚΕ. Ο καπνεργάτης Σιάντος κι ο κουρέας Ιωαννίδης. Και φυσικά «τα λάθη» ως το Δεκέμβρη του ’44 δεν ήταν τόσο τρομερά, και τα από εκεί και πέρα επαναλαμβανόμενα λάθη είχαν πολλές μητέρες.
Θέλω να πω με κάθε ειλικρίνεια πως ο Δημήτρης Πουρνάρας επηρεάστηκε πολύ από τη φιλία του με τον Γεώργιο Παπανδρέου και ό,τι έλεγε θεωρούνταν θέσφατο. Και είναι γνωστό, γιατί είναι γραμμένο και στο «Ημερολόγιο» του Τσόρτσιλ, που το παρουσίασε σχολιασμένο ο Γιάννης Ανδρικόπουλος, στη Σύσκεψη που έγινε στην Αθήνα με τον Τσόρτσιλ και εκπροσώπους δεξιών και αριστερών κομμάτων (ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία», 26 και 27 Δεκ. 1944). Ο Καφαντάρης, που συμμετείχε, με την ειλικρίνεια που είχε πάντοτε, απευθυνόμενος στον Παπανδρέου, του είπε οργισμένος από την προσπάθεια να αλλοιωθεί η πραγματικότητα: «Εσείς διά μίαν Ταξιαρχίαν πραιτοριανών αιματοκυλίσατε την Αθήνα». Η ιστορία περνάει από πολλές διαδικασίες, ώσπου να συναντηθεί με την αλήθεια.[…]
Ο Πουρνάρας στις συνομιλίες του με τον Παπανδρέου προσπαθούσε, σαν δημοσιογράφος, να βγάλει είδηση. Και έκανε τέτοιες ερωτήσεις, που τον ανάγκαζε οι απαντήσεις του να έχουν ευρύτερο ενδιαφέρον. Να φωτίζουν σκοτεινά σημεία. Έτσι, ο Παπανδρέου ομολογεί πως παρασύρθηκε από τον Καφαντάρη, που τον επηρέασε να μη συνεργαστεί με τον Παπαναστασίου το 1926 κι έτσι αποχώρησε από την πολυπρόσωπη Δημοκρατική Ένωση, λέγοντας με κάποια πίκρα «Εκεί θυσίασα το πατριωτικό μου όνειρο». Εκμυστηρεύτηκε στον Πουρνάρα πως στην τελευταία κυβέρνηση του 1928-1932 υπήρξε μια «συντηρητική απόκλιση του Βενιζέλου και πολλών υπουργών του». Και φυσικά εδώ μιλάει υποτιμητικά για τον Καφαντάρη, υποστηρίζοντας πως ήτανε σχεδόν ακατάλληλος για ηγεσία μεγάλου κόμματος, ακόμα και για πρωθυπουργός, όπως έδειξε η ολιγοήμερη κυβέρνησή του στην αρχή του 1924, πριν αναλάβει ο Παπαναστασίου. Γι’ αυτήν την περίπτωση ο Παπανδρέου ή αγνοούσε ή παραπληροφορούσε. Ο Καφαντάρης δεν έφυγε από την πρωθυπουργία από λόγους αρχής. Ο Παπαναστασίου ήθελε να καταλυθεί η βασιλεία με απόφαση του κοινοβουλίου και μετά να γίνει το δημοψήφισμα, ενώ ο Καφαντάρης επέμεινε να γίνει πρώτα το δημοψήφισμα και μετά, με τη λαϊκή εντολή, να καταλυθεί η βασιλεία. […] Και δήλωσε πως αν δεν ψηφισθεί η πρότασή του, θα παραιτούνταν από την πρωθυπουργία. Δεν ψηφίστηκε και παραιτήθηκε. Ποιος άλλος θα μπορούσε να «πετάξει» μια πρωθυπουργία εκτός από εκείνον που βάζει τις δημοκρατικές αρχές πριν από το προσωπικό συμφέρον;
*Αποσπάσματα από το βιβλίο του Μιχάλη Σταφυλά «Δημήτρης Πουρνάρας – Ο ανεξάρτητος και ελεύθερος δημοσιογράφος» (Πανευρυτανική Ένωση, Αθήνα, 2013). Ειδικότερα, τα προεκτεθέντα προέρχονται από το κεφάλαιο του βιβλίου που φέρει τον τίτλο «Οι εξομολογήσεις του Γ. Παπανδρέου» (σελ. 279-285).
Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο επονομασθείς Γέρος της Δημοκρατίας, απεβίωσε τα ξημερώματα της 1ης Νοεμβρίου 1968 συνεπεία εγκεφαλικού επεισοδίου, σε ηλικία 80 ετών.
