Είναι μακράν η μακροβιότερη μονάρχης στη βρετανική ιστορία.
Από σήμερα και για τις επόμενες τέσσερις ημέρες θα είναι το κεντρικό πρόσωπο των τετραήμερων εορτασμών για τα 70 χρόνια της βασιλείας της.
Το μοναδικό στα χρονικά της Βρετανίας Πλατινένιο Ιωβηλαίο.
Μοιραία ωστόσο τα βλέμματα δεν θα στραφούν αποκλειστικά στην 96χρονη βασίλισσα Ελισάβετ Β’, αλλά νοητά στην επόμενη ημέρα ενός αναχρονιστικού θεσμού σε κρίση.
Η ίδια παραμένει μεν πνευματική οξυδερκής και εξαιρετικά δημοφιλής.
Όμως η προχωρημένη ηλικία της θέτει μοιραία και επιτακτικά το λεπτό ερώτημα της ικανότητας τέλεσης των έστω και τελετουργικών της καθηκόντων.
Το Ηνωμένο Βασίλειο και τα βρετανικά υπερπόντια εδάφη παραμένουν άλλωστε μια βασιλευομένη δημοκρατία…
Τελευταίες πινελιές στα κέρινα ομοιώματα της βασιλικής οικογένειας στο Μουσείο Μαντάμ Τισό
Εδώ και έξι χρόνια η Ελισάβετ δεν έχει ταξιδέψει στο εξωτερικό.
Η τελευταία φορά ήταν το 2015, στη Μάλτα, όταν έδωσε τελευταία φορά το παρών στη σύνοδο των ηγετών της Κοινοπολιτείας των Εθνών: μιας ένωσης 54 ανεξάρτητων χωρών, κυρίως πρώην εδαφών της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
Εξ αυτών, οι 14 χώρες (πέραν του Ηνωμένου Βασιλείου) εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να την αναγνωρίζουν ως βασίλισσά τους: από την Παπούα Νέα Γουινέα και τη Γρενάδα, έως τον Καναδά και την Αυστραλία…
Πλέον, η Ελισάβετ αφήνει τα ταξίδια και τη «διπλωματία του στέμματος» στους βασικούς διαδόχους της -τον πρωτότοκο γιό της, πρίγκιπα Κάρολο και τον μεγαλύτερο εγγονό της, πρίγκιπα Ουίλιαμ- αν και τα αποτελέσματα των περιοδειών τους γίνονται όλο και πιο πενιχρά.
Από τον Μάρτιο του 2020 εν τω μεταξύ η ίδια ζει σχεδόν μόνιμα στο κάστρο του Γουίνδσορ και έχει περιορίσει τους τελευταίους μήνες σημαντικά τις δημόσιες εμφανίσεις της, ειδικά μετά το θάνατο του συζύγου της, του πρίγκιπα Φιλίππου.
Αν και πρόσφατα ανάρρωσε από την COVID-19, σωματικά είναι -ούσα σχεδόν πια αιωνόβια- πολύ καταπονημένη.
Στις αρχές Μαΐου δεν μπόρεσε καν να παραστεί στην έναρξη των εργασιών του βρετανικού κοινοβουλίου, καθώς -όπως ανακοίνωσαν τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ- αντιμετωπίζει προβλήματα κινητικότητας.
Ήταν η πρώτη φορά εδώ και 59 χρόνια και η τρίτη φορά στη διάρκεια της 70χρονη βασιλεία της που η Ελισάβετ δεν εκφώνησε την καθιερωμένη ομιλία της στο σώμα: μια από τις σημαντικότερες δημόσιες εμφανίσεις της βασίλισσας, αναδεικνύοντας τον συνταγματικό της ρόλο ως αρχηγού κράτους.
Οι προηγούμενες δύο φορές που ήταν απούσα, το 1959 και το 1963, ήταν λόγω εγκυμοσύνης…
Φέτος, σε μία ιστορική για τους Βρετανούς στιγμή, την ομιλία για τις προτεραιότητες της κυβέρνησης εκφώνησε ο πρίγκιπας Κάρολος.
Γεγονός που φούντωσε και πάλι τα σενάρια για το ενδεχόμενο -ή την άμεση ανάγκη κατά ορισμένους- o 73χρονος πρίγκιπας να χριστεί αντιβασιλέας…
Στην αιώνια υπηρεσία του στέμματος
«Δηλώνω ενώπιον σας ότι ολόκληρη η ζωή μου, είτε μακρά είτε σύντομη, θα είναι αφιερωμένη στην υπηρεσία σας και στην υπηρεσία της μεγάλης αυτοκρατορικής μας οικογένεια στην οποία ανήκουμε όλοι», είπε δηλώσει η Ελισάβετ κατά την ενηλικίωσή της, πίσω στο μακρινό 1947, ενώ βρισκόταν σε περιοδεία στη Νότια Αφρική.
Δεν είχε ακόμη στεφθεί βασίλισσα -αυτό συνέβη το 1952, μετά τον θάνατο του πατέρα της, Γεώργιου ΣΤ’ και απουσία άρρενα διαδόχου.
Περίπου 75 χρόνια μετά από εκείνη την υπόσχεση και έπειτα από 70 χρόνια στον θρόνο, η 96χρονη βασίλισσα επανέλαβε το Μάρτιο σχεδόν τα ίδια λόγια.
«Σε αυτό το έτος του Πλατινένιου Ιωβηλαίου μου», διακήρυξε, «είμαι στην ευχάριστη θέση να ανανεώσω την υπόσχεση που έδωσα το 1947, ότι θα αφιερώνω πάντα τη ζωή μου στην υπηρεσία».
Κοντολογίς, είναι αποφασισμένη να υπηρετήσει τον ρόλο της μέχρι τέλους. Η παραίτηση δεν είναι άλλωστε στη «φύση» της βρετανικής μοναρχίας.
Στη σύγχρονη ιστορία της έχει συνδεθεί μόνο με σκάνδαλο -αν και ήταν η παραίτηση του θείου της, βασιλιά Εδουάρδου Η’, που άνοιξε στην Ελισάβετ το δρόμο για τον θρόνο.
Σήμερα, με τον θεσμό σε παρακμή, μια παραίτηση θα επέτεινε την κρίση.
Όμως η μακροζωία της Ελισάβετ Β’ έχει ήδη θέσει τα ανάκτορα και το Ηνωμένο Βασίλειο ενώπιον διλημμάτων.
Αν και τα υπόλοιπα μέλη της βασιλικής οικογένειας μπορούν να αντικαθιστούν τη βασίλισσα σε επίσημως υποχρεώσεις και δημόσιες εκδηλώσεις -όπως ήδη συμβαίνει άλλωστε- κανείς δεν έχει νομικά τη δυνατότητα να υπογράψει αντ’ αυτής νομοσχέδια, να διορίσει πρωθυπουργούς ή να διαλύσει τυπικά το κοινοβούλιο.
Όσο τελετουργικές και αν είναι συνήθως αυτές οι υποχρεώσεις…
Kατ’ εξαίρεση και σε πολύ έκτακτες περιστάσεις πάντως ο συμβολικός ρόλος του μονάρχη μπορεί να γίνει στο βρετανικό πολίτευμα κομβικός.
Διατηρεί ορισμένες ειδικές εξουσίες, τις λεγόμενες «reserved powers», αρνούμενος για παράδειγμα την πρόωρη διάλυση του κοινοβουλίου ή την απονομή χάρης.
Μπορεί να απορρίψει νομοσχεδία ή ακόμη και να παύσει τον πρωθυπουργό.
Να κηρύξει ειρήνη ή πόλεμο και να στείλει στρατεύματα στο εξωτερικό.
Σε αυτό το πλαίσιο, με την Ελισάβετ στα 96 της και με αφορμή το Πλατινένιο Ιωβηλαίο, έχουν αρχίσει να ακούγονται έντονα πια ψίθυροι για μία «ήπια αντιβασιλεία» από τον Κάρολο, με την μητέρα του να παραμένει βασίλισσα και αυτόν να είναι πια σε θέση να εκτελεί τις συνταγματικές της υποχρεώσεις.
Τριγμοί στην Κοινοπολιτεία
Ακόμη όμως κι εάν αυτό θεωρηθεί μια ομαλή διαδοχή εντός του Ηνωμένου Βασιλείου, παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο εάν θα συμβεί το ίδιο και στους κόλπους της Κοινοπολιτείας των Εθνών.
Και δη στις χώρες-μέλη της που, ως πρώην αποικίες του στέμματος, συνεχίζουν να αναγνωρίζουν την Ελισάβετ ως μονάρχη τους και αρχηγό του κράτους.
Εν έτει 2022 και στο λυκόφως της βασιλείας της, οι φωνές εκεί ολοένα και πληθαίνουν για επίσημη ρήξη με τον παρωχημένο θεσμό της μοναρχίας και την εποχή της αποικιοκρατίας που αυτή αντιπροσωπεύει.
Ήδη τα Μπαρμπάντος ανακηρύχθηκαν τον περασμένο Νοέμβριο προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Αν και είχαν προηγηθεί και άλλες χώρες, ήταν η πρώτη που το έκανε μετά το 1992.
Τώρα αρκετά κράτη, κυρίως της Καραϊβικής, λένε ότι σκοπεύουν να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο.
Στο Λονδίνο ευελπιστούν ότι, ακόμη κι αν η μια μετά την άλλη χώρες αποκηρύξουν το στέμμα, θα παραμείνουν στην Κοινοπολιτεία.
Αναλυτές ωστόσο θεωρούν ότι το μέλλον της ένωσης θα γίνει ακόμη πιο αβέβαιο όταν τα σκήπτρα πάρει ο πρίγκιπας Κάρολος.
Χαρακτηρίζουν, δε, την κρίση στην Κοινοπολιτεία αντανάκλαση της φθίνουσας επιρροής όχι μόνο του στέμματος, αλλά της ίδιας της Βρετανίας.
Σε μια προσπάθεια να δείξει πάντως ότι μοναρχία έχει μέλλον, η βασίλισσα Ελισάβετ φημολογείται ότι εξετάζει μια δεύτερη συμβολική εμφάνιση στον εξώστη του Παλατιού του Μπάκιγχαμ, την Κυριακή -στην κορύφωση των εορτασμών για το Πλατινένιο Ιωβηλαίο της- αυτή τη φορά περιστοιχισμένη μόνο από τους διαδόχους της: τον πρίγκιπα Κάρολο, τον εγγονό της πρίγκιπα Γουίλιαμ και τον δισέγγονό της πρίγκιπα Τζορτζ.
Όμως ακόμη και αυτό το σενάριο παραμένει στον αέρα.
Για πρώτη φορά η 96χρονη βασίλισσα δεν έχει ανακοινώσει συγκεκριμένο πρόγραμμα για τους εορτασμούς.
Για λόγους υγείας, κάθε εμφάνισή της για το επόμενο τετραήμερο θα αποφασίζεται αυθημερόν.
