Τη δύσκολη ισορροπία της διατήρησης των «ήρεμων νερών» στο Αιγαίο, παρά την ένταση που ανεβαίνει διαρκώς στις ελληνοτουρκικές σχέσεις με το «ξεδίπλωμα» όλων των τουρκικών διεκδικήσεων στο πεδίο και την αντίδραση της Αθήνας σε αυτή την πολιτική, αναζητεί η Αθήνα από τη δύσκολη συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.
Το κλίμα έχει επιβαρυνθεί σημαντικά τους τελευταίους μήνες, τόσο με προκλητικές κινήσεις και αμφισβητήσεις των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων όσο και από το γεγονός ότι η Αγκυρα δείχνει συχνά να αντιδρά σπασμωδικά σε κινήσεις της Αθήνας για προάσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και για ενίσχυση της άμυνας της χώρας.
Το κλίμα αυτό επιδεινώνεται και από το διεθνές περιβάλλον λόγω της κρίσης στη Γάζα, όπου η Τουρκία σηκώνει το λάβαρο του αντι-ισραηλινού μετώπου, κατηγορώντας μάλιστα όποιες χώρες διατηρούν ακόμη σχέσεις με το Ισραήλ ως «συνένοχους σε διάπραξη γενοκτονίας».
Η συνάντηση μέχρι την τελευταία στιγμή ήταν στον αέρα, κυρίως λόγω του σφιχτού προγράμματος της Γ.Σ. του ΟΗΕ και του γεγονότος ότι η παρουσία των δύο ηγετών στη Νέα Υόρκη συνέπιπτε μόνο το διήμερο 23-24 Σεπτεμβρίου, όπου ήδη υπήρχε πληθώρα υποχρεώσεων στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης.
Συνεχείς αναβολές
Καθώς έχει διανυθεί μεγάλο διάστημα χωρίς να έχει υπάρξει συνάντηση κορυφής (εκτός της σύντομης συνομιλίας που είχαν τον Ιούνιο στη Χάγη στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ) και το περίφημο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας αναβάλλεται διαρκώς από τον Ιανουάριο, θεωρήθηκε και από τις δύο πλευρές ότι πρέπει να δοθεί ένα μήνυμα ότι η διαδικασία παραμένει ζωντανή.
Ωστόσο, κανείς δεν κρύβει την ανησυχία ότι η συνάντηση αυτή μπορεί να αναδείξει με μεγαλύτερη ένταση τα προβλήματα, παλιά και νέα, που έχουν ανακύψει από τον Δεκέμβριο του 2023, όταν οι κύριοι Μητσοτάκης και Ερντογάν υπέγραφαν τη Διακήρυξη των Αθηνών με την προσδοκία ότι θα οδηγούσε σε αλλαγή πορείας στα Ελληνοτουρκικά.
Σχεδόν δύο χρόνια μετά, όχι μόνο δεν υπήρξε πρόοδος στις συνομιλίες Γεραπετρίτη – Φιντάν και στον Πολιτικό Διάλογο για την έναρξη ουσιαστικών συζητήσεων για την οριοθέτηση της ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας, αλλά και όλες οι διαφορές και οι διεκδικήσεις της Τουρκίας έχουν μεταφερθεί από το επίπεδο της ρητορικής στο πεδίο.
Πολλές από τις εντάσεις που προκαλούνται έχουν ως αφετηρία την προσπάθεια της Τουρκίας να αντιδράσει στις κινήσεις της Ελλάδος για την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της και να σπάσει έτσι την αντίληψη που θέλει να επιβάλει ότι η Διακήρυξη των Αθηνών σημαίνει και αυτοπεριορισμό στην άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ) αποτέλεσε μια πρώτη δοκιμασία, καθώς αποτύπωσε το μέγιστο των ελληνικών διεκδικήσεων σε θαλάσσιες ζώνες, προκαλώντας την άμεση αντίδραση της Τουρκίας τόσο με τον δικό της ΘΧΣ όσο και με δηλώσεις και ανακοινώσεις που καταγράφουν όλο το πλέγμα των αμφισβητήσεών της. Πυρήνας των θέσεων αυτών είναι ότι η μέση γραμμή υπολογίζεται βάσει των ηπειρωτικών ακτών, αγνοώντας παντελώς ότι τα νησιά δεν παράγουν αυτομάτως θαλάσσιες ζώνες πέραν των 6 ν.μ., και φυσικά επανέρχεται και η θεωρία των «γκρίζων ζωνών», καθώς και το casus belli.
Ο ελληνικός ΘΧΣ βεβαίως ακόμη παραμένει σε επίπεδο εξαγγελιών και δεν έχει κατατεθεί στην Κομισιόν. Η εφαρμογή του, όμως, στο πεδίο θα δοκιμαστεί από την αντίδραση της Τουρκίας.
Τα τρία θέματα πάντως που αποτελούν τεστ αντοχής για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις στην παρούσα φάση είναι: η στάση της Ελλάδος έναντι της Αγκυρας στο πρόγραμμα SAFE, η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης και ο ανταγωνισμός στο πεδίο της Λιβύης.
