Η επιτροπή Δεοντολογίας και Προστασίας στον Αθλητισμό διοργάνωσέ στις 9 Ιουνίου, διεθνές Συνέδριο με ομιλητές/τριες εντός και εκτός Κύπρου. Μια εκ των ομιλητριών ήταν και η Καθηγήτρια Δικανικής Λογιστικής του ΤΕΠΑΚ, Μαρία Κραμβιά Καπαρδή, η οποία παρουσίασε τα πορίσματα έρευνας της και πρότεινε εισηγήσεις για αντιμετώπιση του φαινομένου χειραγωγημένων αγώνων στο ποδόσφαιρο.
Ακολουθεί η ομιλία της κας Καπαρδή:
Ο αθλητισμός αποτελεί θεμελιώδη πυλώνα της κοινωνίας των πολιτών. Ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού απολαμβάνει να συμμετέχει στον αθλητισμό, να τον παρακολουθεί ως φίλαθλος ή να ασχολείται με άλλους τρόπους. Ενώ τμήματα του αθλητικού κινήματος είναι εμπορικά επιτυχημένα, εδώ και αρκετές δεκαετίες οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου, επιδοτούν τον αθλητισμό με διάφορους τρόπους, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Οι κυβερνήσεις εκτιμούν τα αντιληπτά οφέλη του αθλητισμού, όπως οι επιπτώσεις της άσκησης στην υγεία, η κοινωνική συνοχή, η εθνική υπερηφάνεια για την επιτυχία σε επίπεδο ελίτ και ο οικονομικός αντίκτυπος, συμπεριλαμβανομένων των ευκαιριών απασχόλησης και των φορολογικών εσόδων.
Καθώς οι αθλητικοί φορείς (ομοσπονδίες, ομάδες κλπ) είναι συχνά αποδέκτες δημόσιας χρηματοδότησης, είναι σκόπιμο η χρηστή διοίκηση και εφαρμογή διακυβέρνησης του αθλητισμού να ελέγχεται με παρόμοιο τρόπο όπως και σε άλλους τομείς, όπως η υγεία και η εκπαίδευση, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα κεφάλαια επενδύονται οικονομικά, αποδοτικά και αποτελεσματικά. Έτσι, το συνέδριο που διοργάνωσε στις 9 Ιουνίου η Επιτροπή Δεοντολογίας στον Αθλητισμό είναι επίκαιρο και σημαντικό, καθώς ευαισθητοποίησε για ένα τόσο σημαντικό θέμα που για μεγάλο χρονικό διάστημα πολλοί είχανε το κεφάλι τους στην άμμο.
Δεδομένου ότι ο αθλητισμός έχει πολύπλευρη συμβολή στην ευημερία των ατόμων και της κοινωνίας, άμεσο αντίκτυπο στην οικονομία μιας χώρας και τη σύνδεσή του με παράνομες δραστηριότητες, είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας, των πολιτικών, των εκπαιδευτικών, των ερευνητών και των επιχειρήσεων να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα του αθλητισμού μέσω νομικών και ηθικών μέτρων.
Όπως τονίζεται από την Sportradar το ποδόσφαιρο έχει το προβάδισμα στη χειραγώγηση αγώνων και το στοίχημα. Ο Masters (2015) υποστηρίζει ότι ο αθλητισμός έχει φτάσει στην πέμπτη εξελικτική τάση, αυτή της ποινικοποίησης, με την οποία εννοείται η ευρύτερη εγκληματικότητα.
Το κέρδος από τα στοιχήματα που στήνονται σε αγώνες υπολογίστηκε σε διεθνές επίπεδο στα 165 εκατομμύρια δολάρια για 903 στημένους αγώνες (διεθνώς) το 2021. Το 2022 το Sportrader αναφέρει ότι υπήρχαν 1212 στημένα παιχνίδια σε 92 χώρες. Η συντριπτική πλειονότητα αφορούσε ανδρικές αθλητικές διοργανώσεις.
Η αιτιολόγηση της διαφθοράς στον αθλητισμό καλύπτει:
- Χειραγώγηση αγώνων,
- υπεξαίρεση ή κατάχρηση αθλητικών κεφαλαίων,
- διαφθορά στη φιλοξενία αγώνων,
- διαφθορά στην αλλαγή αθλητικών αποτελεσμάτων,
- διαφθορά στις μεταγραφές παικτών,
- διεφθαρμένες εκλογές σε αθλητικούς φορείς.
- Πολιτικά κίνητρα και αθλητισμός.
Το Απρίλιο του 2022 ολοκληρώθηκε η εκπόνηση της έρευνας που διεξήγαγα μαζί με την ερευνητική μου ομάδα για το θέμα αυτό. Λάβαμε 335 πλήρες απαντημένα ερωτηματολόγια (38% ποσοστό ανταπόκρισης) και έλαβαν μέρος παίκτες (επαγγελματίες και ερασιτέχνες), στελέχη ομάδων, προπονητές, διαιτητές. Στόχος ήταν να μας βοηθήσει να χαρτογραφήσουμε το φαινόμενο των στημένων παιχνιδιών για να μπορέσουμε να προτείνουμε λύσεις.
Μερικά από τα πορίσματα της έρευνας είναι τα ακόλουθα:
Ποιοι είναι οι εμπνευστές των στημένων αγώνων;
- Ανεξάρτητα από τη θέση τους, οι περισσότεροι (76%) ερωτηθέντες επιλέγουν τη διοίκηση της ομάδας ως τους πρωτεργάτες του καθορισμού ενός αγώνα
- Το 81% της διοίκησης θεωρεί ότι η ίδια η διοίκηση είναι οι πρωτεργάτες.
- Λιγότερο συχνά επιλέγονται ως πρωτεργάτες οι προπονητές (25%) ή οι διαιτητές (36%).
Γιατί διεξάγονται στημένοι αγώνες;
- Η πλειονότητα των ερωτηθέντων (62%) θεώρησε ότι αυτό οφείλεται σε οικονομικές δυσκολίες μιας ομάδας,
- Εύκολο χρήμα και χαμηλός κίνδυνος ανίχνευσης 60%,
- Προσωπικές οικονομικές δυσκολίες 37%,
- Πίεση από άλλους παράγοντες του ποδοσφαίρου 27%,
- Απειλές και εκβιασμοί 22% και
- πίεση από ενδιαφερόμενους εκτός ποδοσφαίρου 19%
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αποτροπής των στημένων αγώνων;
- Η συντριπτική πλειοψηφία (68%) σημείωσε ότι δεν θα μπορούσε να ζήσει με τη ντροπή, αν εκτίθετο,
- δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν την καριέρα τους (51%),
- δεν θέλουν τέτοια χρήματα (48%),
- δεν θέλουν να απογοητεύσουν την ομάδα και τους οπαδούς τους (43%),
- δεν θέλουν να ρισκάρουν να έχουν ποινικό μητρώο (43%),
- είναι ενάντια στην ηθική τους (4%).
- Το 20% παραδέχτηκε ότι φοβάται ότι εάν εμπλακούν σε στημένα παιχνίδια δεν θα σταματήσει η πρακτική σε μια περίπτωση, αλλά θα εκβιάζονται για πάντα (με στατιστική διαφορά για τους διαιτητές που το αισθάνονται αυτό)
Σε ερώτηση τί έκαναν με τη γνώση ή την υποψία ότι το παιχνίδι ήταν στημένο;
- Το 33% απάντησε ότι δεν ενημέρωσε κανέναν,
- Το 9% θεώρησε ότι δεν μπορούσε να κάνει τίποτε άλλο από το να συνεχίσει να παίζει στο στημένο παιχνίδι.
- Αυτοί που ανάφεραν το περιστατικό, (α) ενημέρωσαν κάποιον φίλο ή συγγενή (24%), άλλον παίκτη (14%), τη διοίκηση της ομάδας (9%), κάποιοι ανέφεραν το γεγονός σε φορέα εκτός Κύπρου (11%)
Εάν υπήρχε προστασία για την καταγγελία 73% των ερωτηθέντων θα το ανάφεραν σε κάποιον εμπιστευτικά (εκτός από τους προπονητές που και πάλι δεν θα το έλεγαν σε κανέναν). Εκείνοι που δεν θα το έλεγαν σε κανέναν (14%) είναι επειδή πιστεύουν ότι δεν θα βγει τίποτα από μια καταγγελία ή επειδή δεν εμπιστεύονταν ότι θα παραμείνει εμπιστευτικό (15%). Ενδιαφέρον είναι ότι ένα σημαντικό ποσοστό των επαγγελματιών παικτών δεν φάνηκε να ενδιαφέρεται για το αν θα παραμείνει εμπιστευτικό ή όχι (41%). Οι διαιτητές επιθυμούν οι αναφορές τους να παραμείνουν εμπιστευτικές (92%) και θα το ανάφεραν μόνο στην Επιτροπή Δεοντολογίας και προστασίας του αθλητισμού. Η διοίκηση θα προτιμούσε να ενημερώσει έναν ανεξάρτητο αξιωματούχο και οι παίκτες την PASP.
Αναφορικά με την πρόληψη φαίνεται ότι χρειάζεται εφαρμογή χρηστή διοίκησης και των αρχών διακυβέρνησης, αυστηρότερες ποινές, και οι παίκτες να αμείβονται επαρκής και έγκαιρα για να μην χρειάζεται να εμπλέκονται στο στήσιμο ενός αγώνα.
Εισηγήσεις για αντιμετώπιση του προβλήματος:
- Εφαρμογή αρχών χρηστής διακυβέρνησης.
Η κάθε ομάδα οφείλει να έχει ενιαίο σκοπό, όραμα και αποστολή. Να εφαρμόζεται ένα στρατηγικό πλάνο με διαφάνεια και ακεραιότητα. Η διεύθυνση της ομάδας οφείλει να λογοδοτεί προς τους ενδιαφερόμενους φορείς (χρηματοδότες, κράτος, παίκτες, κλπ), να δημοσιοποιεί ελεγμένους λογαριασμούς και το διοικητικό συμβούλιο ενδείκνυται να είναι συμπεριληπτικό και ισορροπημένο με τις κατάλληλες δεξιότητες μεταξύ των μελών του. Συγκεκριμένα ένα διοικητικό συμβούλιο οφείλει να απαρτίζεται από γυναίκες και άντρες, να εμπλέκονται και αθλητές/τριες στην διαδικασία λήψης αποφάσεων και να εφαρμόζεται κώδικας δεοντολογίας.
Ο Κώδικας Δεοντολογίας θα πρέπει να καλύπτει (α) πολιτικές για σύγκρουση συμφερόντων, (β) διαχωρισμός εμπορικών και αθλητικών δραστηριοτήτων, (γ) περιορισμοί στους πολλαπλούς ρόλους που μπορεί να κατέχει κάποιος, (δ) κανόνες σχετικά με την προσφορά και τη λήψη δώρων, και χειραγώγηση αγώνων (ε) διορισμό ανεξάρτητου υπεύθυνος δεοντολογίας (ακεραιότητας) για την παραλαβή και εξέταση πιθανών παραβιάσεων του κώδικα δεοντολογίας ή άλλων νομικών παραβάσεων όπως η σεξουαλική παρενόχληση κλπ.
- Υποστήριξη από τις Αρχές και τις Ομοσπονδίες
Το κράτος μέσω του ΚΟΑ, ΚΟΠ, Επιτροπής Δεοντολογίας του Αθλητισμού όπως και Συνδέσμους πχ ΠΑΣΠ κ.α. οφείλουν και αυτοί με την σειρά τους να απαρτίζονται από άτομα με ηθικές αξίες και να εφαρμόζουν Κώδικα Ηθικής. Υποχρέωση τους είναι όπως προσφέρει υποστηρίξει ο καθένας από το δικό του μετερίζι σε θέματα όπως: (α) γραπτή καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των διακρίσεων, της παρενόχλησης και του εκφοβισμού, (β) καθοδήγηση και υποστήριξη σχετικά με θέματα κουλτούρας και συμπεριφοράς, (γ) εργαστήρια για συγκεκριμένα θέματα πχ εθισμό στα τυχερά παιχνίδια, χειραγώγηση αγώνων κλπ. (δ) συμβουλευτική υποστήριξη σε εξειδικευμένους τομείς όπως παρενόχληση και τέλος (ε) η Επιτροπή Δεοντολογίας του Αθλητισμού θα πρέπει να έχει το δικό της προϋπολογισμό από το κράτος με τα δικά της γραφεία να μην στεγάζεται σε άλλους συναφείς φορείς και να δημιουργήσει μια ανοικτή γραμμή για να δέχεται καταγγελίες, ισχυρισμούς με μόνιμο νομικό σύμβουλο και γραμματειακό λειτουργό.
- Fit and proper Person Rule
Το κράτος οφείλει να εφαρμόσει το Fit and proper Person Rule για όσους θέλουν να αναλάβουν ή επενδύσουν σε μια ομάδα ή να κατέχουν το 30% ή περισσότερο μιας ομάδας δηλ θα πρεπει να αποδείξουν ότι είναι ηθικά υγιείς.
- Επίτροπος Ακεραιότητας στον Αθλητισμό.
Κατά την διάρκεια του συνεδρίου, η Καθηγήτρια Ordway από την Αυστραλία αναφέρθηκε στον Επίτροπο Ακεραιότητας στον Αθλητισμό και στην επιτυχία του να καταπολέμηση τα κακώς έχοντα στον αθλητισμό στην Αυστραλία.
Εν κατακλείδι, οφείλουμε όλοι, ο καθένας από το δικό του μετερίζι να βοηθήσουμε στην επιστροφή του εὖ ἀγωνίζεσθαι .
