Ήταν το 1962, πριν από 61 χρόνια, που ο Πρόεδρος Τζον Κένεντι υποσχέθηκε στείλει έναν άνθρωπο στη Σελήνη πριν περάσει αυτή η δεκαετία. Τώρα η NASA έχει δήλωσε ότι οι άνθρωποι θα ζουν και θα εργάζονται εκεί μέσα στα επόμενα 10 χρόνια μια φιλοδοξία που άρχισε να δείχνει περισσότερο πραγματοποιήσιμη με την πρόσφατη πετυχημένη προσσελήνωση ενός σκάφους και ενός ρομποτικού εξερευνητή από την Ινδία στο νότιο πόλο της Σελήνης.
Είναι η πρώτη φορά που ένα ανθρώπινο δημιούργημα πατά το έδαφος του νότιου πόλου του φεγγαριού γεγονός πολύ σημαντικό αφού σε αυτή την περιοχή οργανώνουν οι διαστημικές υπηρεσίες επανδρωμένες αποστολές και τη δημιουργία των πρώτων τουλάχιστον βάσεων και αργότερα αποικιών.
Έχει υποδειχθεί η ύπαρξη νερού σε παγωμένη μορφή στο υπέδαφος του νότιου πόλου της Σελήνης και όλες οι μεγάλες διαστημικές υπηρεσίες οργανώνουν επανδρωμένες και μη αποστολές εκεί.
Η ανεύρεση και στη συνέχεια επιτυχής ανάκτηση και αξιοποίηση του παγωμένου νερού θα βοηθήσει τα μέγιστα στη δημιουργία βιώσιμων επανδρωμένων εγκαταστάσεων κάθε είδους στη Σελήνη. Από το παγωμένο νερό μπορεί να προκύψει πόσιμο νερό, οξυγόνο αλλά και καύσιμα για πυραύλους για τους κατοίκους της Σελήνης που δεν θα εξαρτώνται έτσι απόλυτα από τροφοδοσία προερχόμενη από τη Γη. Η μόνιμη σεληνιακή κατοίκηση θα είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που έχει κάνει ποτέ η ανθρωπότητα και θέτει πολλά άμεσες ερωτήσεις.
Για αρχή, πού στη Σελήνη θα ήταν ένας τέτοιος οικισμός; Δεν είναι παντού στον φιλικό μας δορυφόρο είναι ίσο όταν πρόκειται για τακτοποίηση εκεί. Χάρη στην τροχιακή της διαδρομή, η Σελήνη έχει έναν μακρύ κύκλο ημέρας-νύχτας, με κάθε μέρα ή νύχτα να διαρκεί περισσότερο από ένα δεκαπενθήμερο της Γης.
Αυτό σημαίνει ότι το πιο πιθανό μέρος για ανθρώπινους οικισμούς είναι κοντά σε ένα των πόλων, όπου το φως είναι μόνο μόνιμο, και οι παραλλαγές μεταξύ των ακραίων θερμοκρασιών είναι πολύ λιγότερο σοβαρές από ό,τι στις ισημερινές περιφέρειες.
Δύο συγκεκριμένες τοποθεσίες που αναφέρονται συχνά από τους επιστήμονες είναι το όρος Malapert, κοντά στο νότιο πόλο της Σελήνης και το χείλος του κρατήρα Peary που βρίσκεται βορειότερα.
Οι ειδικοί από το Κέντρο Πτήσης Γκοντάρντ της NASA λένε ότι το όρος Malapert διαθέτει τεράστια αποθέματα υδρογόνου και ήλιου. Τα πλεονεκτήματα του χείλους του κρατήρα Peary (που πήρε το όνομά του από τον πολικό εξερευνητή, Robert Peary) περιλαμβάνει μεγάλες επίπεδες περιοχές αλλά και τέσσερις ορεινές περιοχές στο χείλος, γνωστές ως κορυφές αιώνιου φωτός, που παραμένουν φωτεινές όλη τη σεληνιακή ημέρα. Αυτό το φως πηγή σημαίνει σχετικά σταθερή θερμοκρασία και ηλιακή ενέργεια.
Έχοντας επιλέξει την τοποθεσία η δημιουργία καταλυμάτων είναι το επόμενο βήμα. Τα καταλύματα μπορούν να δημιουργηθούν είτε κάτω από την επιφάνεια του φεγγαριού σε τούνελ που έχει δημιουργήσει η ηφαιστειακή δραστηριότητα του παρελθόντος είτε σε κατοικίες στην επιφάνεια που θα μπορούν να κατασκευαστούν με ρομποτικά συστήματα από τοπικά υλικά και τρισδιάστατους εκτυπωτές.
Οι υπόγειες κατοικίες έχουν το πλεονέκτημα της μεγαλύτερης προστασίας από χτυπήματα μετεωριτών και από την ηλιακή ακτινοβολία, που είναι περίπου 200 φορές πιο ισχυρή στη Σελήνη από ότι στη Γη.
Αλλά οι κατοικίες στην επιφάνεια προσφέρουν ευκολότερη πρόσβαση και μεταφορά, για να μην αναφέρουμε το διανοητική πλήρωση του να είσαι «έξω». Είναι πιθανό να βρεθεί μια λύση που θα είναι είναι ένα μείγμα των δύο προτάσεων.
Υλικά και προμήθειες
Τα σεληνιακά κτίρια θα μπορούσαν να δημιουργηθούν με τεχνολογία τρισδιάστατης εκτύπωσης, χρησιμοποιώντας ρεγόλιθος (σεληνόσκονη) ως πρωταρχικό υλικό κατασκευής: περιέχει αλουμίνιο, πυρίτιο, σίδηρο, ασβέστιο, μαγνήσιο και τιτάνιο.
Όπως κάθε γήινη πόλη, οι οικισμοί θα χρειάζονταν προμήθειες ενέργειας και τροφής. Πού θα βρεθούν;
Το πρώτο θα προέλθει από ένα μείγμα ηλιακής ενέργειας (εξ ου και η ανάγκη να είναι κοντά στους πόλους) και το νερό (διασπασμένο στα συστατικά μέρη του υδρογόνο και οξυγόνο για την παραγωγή προωθητικού καυσίμου). Στην αρχή, θα χρειαζόταν φαγητό να μεταφέρεται από τη Γη, αλλά τελικά υδροπονικές καλλιέργειες και άλλες μέθοδοι παραγωγής τροφίμων θα προσφέρουν ένα επίπεδο αυτονομίας.
Σε ποιόν ανήκει;
Η παρουσία του ανθρώπου στη Σελήνη θα δημιουργήσει όπως αναμένεται σοβαρά νομικά και πρακτικά προβλήματα. Η Σελήνη βρίσκεται επί του παρόντος υπό τη δικαιοδοσία της Συνθήκη για το Διάστημα του 1966, η οποία αναφέρει ότι στο Διάστημα «δεν υπόκειται
εθνική ιδιοποίηση με αξίωση κυριαρχίας» και είναι «δωρεάν για εξερεύνηση και χρήση από όλα τα κράτη». Αυτή η συνθήκη προφανώς θα χρειαστεί να επαναδιατυπωθεί ή πιο σωστά νέα διαβούλευση έτσι ώστε να εξισορροπηθούν οι απαιτήσεις των ισχυρών χωρών που έχουν βλέψεις στη Σελήνη και έχουν ανακοινώσει τη δημιουργία επανδρωμένων βάσεων και οικισμών.
Η διαβίωση
Όποια και αν είναι η μίξη των εθνών και των πολιτισμών, κάθε άτομο που βρίσκεται στη Σελήνη εκεί θα έχει να αντιμετωπίσει τις τεράστιες σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες της ζωής σε απόσταση 384 χιλιάδων χλμ. από τη Γη και στο ένα έκτο της βαρύτητας από αυτή του πλανήτη μας.
Οι περισσότερες από αυτές τις επιπτώσεις παραμένουν εν πολλοίς άγνωστες. Για παράδειγμα, τα σώματά μας έχουν εξελιχθεί στη γήινη βαρύτητα επί εκατ. έτη, πώς λοιπόν το μυοσκελετικό και καρδιαγγειακό μας σύστημα θα προσαρμοστεί σε αυτές τις συνθήκες;
Και ενώ είναι αλήθεια ότι δεκάδες αστροναύτες έχουν περάσει πολύ χρόνο στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό εντούτοις είχαν κάτω από τα πόδια τους πάντα τη Γη γεγονός παρήγορο όταν άρχιζαν να νιώθουν άσχημα.
Οι ψυχολόγοι ήδη προειδοποιούν για την εμφάνιση της αποκαλούμενης «αστροφοβίας» που είναι η ανάπτυξη φόβου για το ίδιο το Διάστημα. Η μοναξιά θα είναι επίσης μια κατάσταση που θα είναι πάντα υπαρκτή σε αυτές τις συνθήκες και προκαλεί προβληματισμό στους ειδικούς για το πώς μπορεί να υπάρξει διαχείριση της.
Τα υπέρ και τα κατά
«Τα είδη που ζουν αποκλειστικά σε ένα μόνο πλανήτη δεν επιβιώνουν. Το να ζεις έξω από τον πλανήτη μάλλον δεν είναι κακή στρατηγική για επιβίωση. Αργά ή γρήγορα θα είναι ένα από τα κίνητρα της δημιουργίας βάσεων στη Σελήνη» λέει ο Τζον Γιάνγκ που είναι ο ένατος άνθρωπος που πάτησε το πόδι του στη Σελήνη.
Συνεπώς η αποίκηση της Σελήνης δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά το πρώτο βήμα στην προσπάθεια κατάκτησης του Διαστήματος από τον άνθρωπο. Ένα σημείο εκκίνησης για αποστολές στον Άρη και τους άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος αλλά και για ταξίδια σε άλλα αστρικά συστήματα του γαλαξία μας.
Αυτό, όμως, δεν είναι ζήτημα μόνο μιας δεκαετίας, αλλά μια μακρά διαδικασία. Η Σελήνη είναι περίπου 400 χιλιάδες χλμ. μακριά από τη Γη ενώ ο Άρης μπορεί κατά καιρούς να απέχει 400 εκατομμύρια χλμ. Κάθε προορισμός μπορεί επομένως να είναι χίλιες φορές πιο μακριά από τον αμέσως προηγούμενο.
Ο Άντι Γουέιρ συγγραφέας του μπεστ σέλερ μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας «Ο Αρειανός» που μεταφέρθηκε με επιτυχία στη μεγάλη οθόνη με πρωταγωνιστή τον Ματ Ντέιμον έχει άλλη άποψη. «Δεν θέλετε να στείλουμε ανθρώπους στη Σελήνη. Πρέπει να στείλουμε ρομπότ. Οι άνθρωποι είναι μαλθακοί, σαθροί και πεθαίνουν. Τα ρομπότ είναι σκληρά και κανείς δεν εκνευρίζεται όταν πεθαίνουν».
