Γνωρίζατε ότι η επιλογή μιας συσκευασίας μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τα τρόφιμά μας; Πολλοί άνθρωποι αγνοούν ότι δεν είναι όλα τα είδη συσκευασίας κατάλληλα για χρήση σε τρόφιμα ή σε όλα τα είδη τροφίμων γεγονός που μπορεί να καταστεί επικίνδυνο για την υγεία τους. Ο κίνδυνος μπορεί να προέρχεται από τις πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή της συσκευασίας αλλά και από τις συνθήκες αποθήκευσης, όπως η θερμοκρασία, ο χρόνος αποθήκευσης καθώς και το είδος τροφίμων που αποθηκεύονται. Συνεπώς, τόσο τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή τους όσο και ο τρόπος που συσκευάζουμε τα τρόφιμά μας είναι σημαντικός.
Για τον λόγο αυτό, καλό θα είναι να αποφεύγουμε οτιδήποτε θα μπορούσε να είναι επιβλαβές για την υγεία μας χρησιμοποιώντας ορθά και με ασφάλεια τα Υλικά σε Επαφή με Τρόφιμα (ΥΣΕΤ), δηλαδή εκείνα τα υλικά και αντικείμενα τα οποία χρησιμοποιούνται για την φύλαξη, τη συντήρηση, τη συσκευασία, το μαγείρεμα και την παρασκευή των τροφίμων και ποτών.
Τα εν λόγω υλικά, τα οποία βρίσκουμε, μεταξύ άλλων, σε μορφή πιάτων, ποτηριών, δοχείων, βάζων, κονσερβών, μαγειρικών σκευών και ειδών παιδικής φροντίδας, μπορεί να είναι κατασκευασμένα από πλαστικό, κεραμικό, γυαλί, μέταλλο, κράματα, χαρτί, χαρτόνι, σιλικόνη, καουτσούκ, ξύλο, φελλό, κερί, βερνίκια, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα κ.α.
Τα υλικά αυτά πιθανό να εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία και την ασφάλειά μας επειδή κατά την κατασκευή τους χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες διάφορες χημικές ουσίες (διαλύτες, μονομερή, πρόσθετα, χρώματα, κ.α.) οι οποίες δύναται να μεταναστεύουν κατά την χρήση των υλικών στα τρόφιμα σε συγκεντρώσεις που τις καθιστούν τοξικές. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα κατά την κατασκευή τους να σχηματιστούν ως παραπροϊόντα, ουσίες πολύ επικίνδυνες για την υγεία ακόμα και καρκινογόνες οι οποίες επίσης μπορούν να μεταφερθούν στα τρόφιμα.
Ο κίνδυνος χρήσης των ΥΣΕΤ είναι υπαρκτός για την υγεία μας όταν δεν κατασκευάζονται σύμφωνα με την ορθή βιομηχανική πρακτική και όταν δεν χρησιμοποιούνται σωστά από τον χρήστη /καταναλωτή.
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής εκστρατείας #Safe2EatEU, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), οι Υγειονομικές Υπηρεσίες του Τμήματος Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας και το Γενικό Χημείο του Κράτους του Υπουργείου Υγείας εφιστούν την προσοχή παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες και συμβουλές στους καταναλωτές για την σωστή τους χρήση.
Πώς χρησιμοποιούμε σωστά και με ασφάλεια τα ΥΣΕΤ
- Διαβάζω και εφαρμόζω τις σημάνσεις και οδηγίες χρήσης του κατασκευαστή, (π.χ. η σήμανση «το υλικό κατασκευάστηκε με ορθή βιομηχανική πρακτική ή με απλά λόγια είναι καλής ποιότητας» σημαίνει ότι στην παραγωγή του υλικού χρησιμοποιήθηκαν μόνο επιτρεπόμενες ουσίες, εφαρμόστηκε η κατάλληλη τεχνολογία, έγινε εργαστηριακός έλεγχος ποιότητας και το προϊόν σημάνθηκε κατάλληλα).
- Τα χρησιμοποιώ μόνο για τα τρόφιμα και ποτά στα οποία αναφέρεται η σήμανση (ειδική προσοχή στα λιπαρά, μη λιπαρά, αμιγή λίπη και έλαια, στα κρύα ή ζεστά, στα αλμυρά και τα όξινα όταν πρόκειται να έρθουν σε επαφή με συγκεκριμένα υλικά).
- Τηρώ αυστηρά τις οδηγίες για τις συνθήκες φύλαξης ή επαφής με το τρόφιμο (ψύξη, κατάψυξη, θερμοκρασία δωματίου, εν θερμώ κλπ.).
- Για το ζέσταμα και μαγείρεμα των τροφίμων χρησιμοποιώ μόνο το είδος του φούρνου που συστήνει ο κατασκευαστής του υλικού.
- Δεν χρησιμοποιώ το ΥΣΕΤ μίας χρήσης για επαναλαμβανόμενη χρήση.
- Κάνω κατάλληλο καθαρισμό του υλικού πριν και μετά την χρήση.
Στην Ευρώπη όλα τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές. Πριν αγοράσετε υλικά και αντικείμενα μέσα ή πάνω στα οποία θα τοποθετήσετε τα φαγητά ή τα ροφήματά σας, προσέξτε έτσι ώστε:
- αν δεν είναι ολοφάνερο ότι προορίζονται για τρόφιμα (π.χ. είναι πιρούνι, ή φλυτζάνι του καφέ), πρέπει να έχουν το σύμβολο καταλληλότητας για τρόφιμα
- να έχουν οδηγίες χρήσης (θερμοκρασίες χρήσης, τρόπο καθαρισμού, αν είναι κατάλληλα π.χ για φούρνο μικροκυμάτων κ.λπ.)
- να αναγράφουν για ποια ομάδα τροφίμων και ποτών προορίζονται και τα είδη τροφίμων με τα οποία θα πρέπει να αποφεύγεται η επαφή.
- να έχουν στοιχεία του κατασκευαστή
Ευρωπαίοι επιστήμονες αξιολογούν συνεχώς τα νέα επιστημονικά δεδομένα που προκύπτουν και παρέχουν συμβουλές στους καταναλωτές σχετικά με τους κινδύνους που προκύπτουν από την πιθανή παρουσία χημικών ουσιών στα τρόφιμα μέσω υλικών που έρχονται σε επαφή με αυτά.
Στην Κύπρο ο καταναλωτής προστατεύεται μέσα από τον επίσημο έλεγχο των ΥΣΕΤ (δειγματοληψία, επιθεώρηση εγκαταστάσεων κατασκευής τους) που διεξάγεται από τις Αρμόδιες Υπηρεσίες του Κράτους που είναι οι Υγειονομικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας, σε συνεργασία με τα διαπιστευμένα εργαστήρια του Γενικού Χημείου του Κράτους (ΓΧΚ). Για τον σκοπό αυτό κάθε χρόνο οι Υγειονομικές Υπηρεσίες σε συνεργασία με το αρμόδιο εργαστήριο του ΓΧΚ εφαρμόζουν επίσημο πρόγραμμα δειγματοληψίας ΥΣΕΤ κυρίως από την αγορά, από τις επιχειρήσεις κατασκευής, καθώς και κατά την εισαγωγή τους, για τον εργαστηριακό τους έλεγχο ως προς την συμμόρφωση τους με την νομοθεσία. Συγκεκριμένα, το 2023 αναλύθηκαν 204 δείγματα ΥΣΕΤ, εγχώρια και εισαγόμενα, τα οποία περιελάμβαναν πλαστικά είδη (μιας χρήσης και πολλαπλών χρήσεων), κεραμικά/πορσελάνινα σκεύη και αντικείμενα, μεταλλικά και χάρτινα είδη. Ελέγχθηκαν συνολικά 1222 χημικές παράμετροι. Διαχρονικά, για τα πλαστικά είδη παρατηρούνται αυξομειωτικές τάσεις στο ποσοστό των μη συμμορφούμενων δειγμάτων γεγονός που επιβάλλει τη συνέχιση και εντατικοποίηση του ελέγχου, για τα κεραμικά / πορσελάνινα είδη, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται χαμηλό ποσοστό στα μη ικανοποιητικά δείγματα ως προς τον έλεγχο για μετανάστευση καδμίου και μολύβδου, γεγονός που καταδεικνύει την αποτελεσματικότητα του εφαρμοζόμενου επίσημου ελέγχου. Καταβάλλεται προσπάθεια όπως κάθε χρόνο ο έλεγχος να επεκτείνεται σε νέα είδη, υλικά και προϊόντα ΥΣΕΤ που κυκλοφορούν στην κυπριακή αγορά.
Η πιο πάνω ενημέρωση γίνεται στο πλαίσιο της συμμετοχής της Κύπρου, στην Ευρωπαϊκή εκστρατεία #Safe2EatEU βασικός στόχος της οποίας είναι να δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την κατανάλωση των τροφίμων, διασφαλίζοντας την ασφάλεια και την υγεία στις καθημερινές τους επιλογές. Η εκστρατεία συνεχίζει να επικεντρώνεται στην ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών σχετικά με διάφορες πτυχές της ασφάλειας των τροφίμων, ανάμεσά τους η σημασία της ανάγνωσης των ετικετών των τροφίμων και η προώθηση των πρακτικών μείωσης της σπατάλης τροφίμων, η ασφάλεια των υλικών και αντικειμένων σε επαφή με τα τρόφιμα, οι τροφιμογενείς ασθένειες, οι κατάλληλες τεχνικές διαχείρισης τροφίμων, κ.ά.
