Ενήμεροι για τον Κώδικα Πρακτικής στη Δημόσια Υπηρεσία, ο οποίος έχει σκοπό την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παρενόχλησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης, κατέστησαν τις προηγούμενες μέρες οι εκπαιδευτικοί, που διδάσκουν στα δημόσια σχολεία.
O εν λόγω Κώδικας αναρτήθηκε πρόσφατα στην κεντρική σελίδα του Υπουργείου Παιδείας, γεγονός για το οποίο ενημερώθηκαν οι εκπαιδευτικοί, μέσω σχετικής εγκυκλίου, που στάληκε στα σχολεία στις 7 Φεβρουαρίου.
Άλλωστε, το ζήτημα της παρενόχλησης στον χώρο εργασίας δεν είναι κάτι σπάνιο, αφού σε στενά συνδεδεμένες κοινότητες είναι εύκολο να ξεπεραστεί η κόκκινη γραμμή και να προσβάλει κάποιος ένα/μία συνάδελφο. Θα πρέπει επομένως αυτές οι συμπεριφορές να απαγορεύονται και να υπόκεινται σε αποτελεσματικές και αναλογικές αποτρεπτικές κυρώσεις.
Στο πλαίσιο αυτό εγκρίθηκε ο Κώδικας Πρακτικής στη Δημόσια Υπηρεσία, ο οποίος έχει σκοπό την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παρενόχλησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης και αφορά όλους τους/τις εργαζόμενους/ες στη δημόσια υπηρεσία, περιλαμβανομένων των μόνιμων δημόσιων υπαλλήλων, των εργοδοτουμένων ορισμένου και αορίστου χρόνου, των ωρομίσθιων και εργαζομένων με συμβόλαια/συμβάσεις.
Με αφορμή την εν λόγω ενημέρωση, αξίζει να θυμίσουμε τις βασικές πρόνοιες του Κώδικα Πρακτικής, αφού η παρενόχληση και η σεξουαλική παρενόχληση, οι οποίες παραβιάζουν την αρχή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών και αποτελούν διάκριση λόγω φύλου, παρατηρούνται όχι μόνο στον χώρο της εργασίας, αλλά και στο πλαίσιο της πρόσβασης στην απασχόληση, την επαγγελματική κατάρτιση και ανέλιξη, με την πολιτεία να επιχειρεί με διάφορες ρυθμίσεις να αποτρέψει ή να περιορίσει το φαινόμενο.
«Μια εργαζόμενη γυναίκα πιθανώς να έχει μία τέτοια εμπειρία στην εργασία, όταν ένας άντρας της συμπεριφέρεται όχι ως εργαζόμενη ή συνάδελφο, αλλά ως πιθανή ερωμένη του. Κάποιοι άνθρωποι θα επιλέξουν να ανεχτούν αυτή τη συμπεριφορά για να επιβιώσουν, άλλοι όμως μπορεί να αισθανθούν ολοένα περισσότερο την κατάθλιψη και τελικά να καταρρεύσουν. Άλλοι ίσως αγωνιστούν χωρίς επιτυχία, άλλοι πάλι ίσως υποστούν αντίποινα και αναγκαστούν σε παραίτηση ή απολυθούν. Αυτό κατ’ ακρίβεια, είναι η σεξουαλική παρενόχληση», αναφέρει ο Οδηγός Πρόληψης Σεξουαλικής Παρενόχλησης στην Εργασία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Κώδικά Πρακτικής, απαγορεύεται οποιαδήποτε πράξη, εργαζόμενου/ης, μεμονωμένη ή επαναλαμβανόμενη η οποία συνιστά παρενόχληση, σεξουαλική παρενόχληση και αμεση ή έμμεση δυσμενή μεταχείριση, λόγω της απόκρουσης παρενόχλησης ή σεξουαλικής παρενόχλησης ή λόγω της υποβολής καταγγελίας για παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση. Οποιαδήποτε τέτοια πράξη συνιστά ποινικό αδίκημα, αν υπάγεται στις πρόνοιες του Νόμου και ο αποδέκτης (άνδρας ή γυναίκα) μπορεί να το καταγγείλει στην Αστυνομία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τον Κώδικα:
«Παρενόχληση» ορίζεται «η ανεπιθύμητη από τον/την αποδέκτη/κτρια συμπεριφορά, που σχετίζεται με το φύλο του/της, η οποία έχει σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας του/της, ιδίως όταν δημιουργεί ένα εκφοβιστικό, εχθρικό, εξευτελιστικό, ταπεινωτικό ή επιθετικό περιβάλλον».
«Σεξουαλική παρενόχληση» ορίζεται κάθε ανεπιθύμητη από τον/την αποδέκτη/κτρια της συμπεριφοράς σεξουαλικής φύσης που έχει σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή τής αξιοπρέπειάς του/της, ιδίως όταν δημιουργεί ένα εξευτελιστικό, εκφοβιστικό, εχθρικό, ταπεινωτικό ή επιθετικό περιβάλλον στην εργασία και εκφράζεται με λόγια ή πράξεις.
Τα συστατικά στοιχεία των όρων «παρενόχληση» και «σεξουαλική παρενόχληση» σύμφωνα με τον Κώδικα είναι:
- Η ανεπιθύμητη συμπεριφορά.
- Η συμπεριφορά που βασίζεται στο φύλο και η συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης αντίστοιχα. Τέτοια, που μπορεί λογικά να θεωρηθεί, υπό τις περιστάσεις, ως προσβλητική, εκφοβιστική και ταπεινωτική από τον/την αποδέκτη/κτρια και η οποία δημιουργεί ένα εχθρικό περιβάλλον εργασίας.
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τον Κώδικα, «ανεπιθύμητη συμπεριφορά» είναι κάθε συμπεριφορά, που είναι δυσάρεστη και προσβλητική για μια γυναίκα ή έναν άνδρα, ενώ δεν έχει σημασία αν τέτοια συμπεριφορά είναι μεμονωμένη ή επαναλαμβανομένη, ούτε πώς αντιλαμβάνεται ο/η δράστης/τρια τη συμπεριφορά της/του έναντι της/του αποδέκτριας/κτη, ούτε χρειάζεται ο/η αποδέκτης/κτρια της συμπεριφοράς να ενημερώσει τον/τη δράστη/τρια ότι η συμπεριφορά του/της είναι ανεπιθύμητη.
Η πρόθεση του δράστη (άνδρα ή γυναίκας), όποια κι αν είναι αυτή, είναι απολύτως αδιάφορη, ενώ μπορεί να αποτελεί παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση ακόμη και μεμονωμένη συμπεριφορά».
Επισημαίνεται ακόμη ότι «διαφορετικοί άνθρωποι μπορεί να αντιδράσουν με διαφορετικό τρόπο έναντι μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς. Όμως αυτό δεν αποτελεί υπεράσπιση για τον/τη δράστη/τρια της συμπεριφοράς ή ελαφρυντικό για την αρμόδια αρχή. Σημασία έχει ότι ένας/μια από τους αποδέκτες/κτριες της συμπεριφοράς εύλογα την εξέλαβε ως δυσάρεστη ή προσβλητική ή εκφοβιστική ή ταπεινωτική ή επιθετική για το άτομο του/της».
«Συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης», που μπορεί να θεωρηθεί δυσάρεστη, προσβλητική, εκφοβιστική, ταπεινωτική ή επιθετική, μπορεί να εκδηλωθεί με τις εξής μορφές:
- Λεκτική/φραστική συμπεριφορά, αχρείαστη οικειότητα, σεξουαλικά σχόλια, αστεία, ανέκδοτα και χειρονομίες, ανήθικα και προσβλητικά σχόλια για το φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό, μεθόδευση συζητήσεων σε σεξουαλικά θέματα, περιγραφή σεξουαλικής ζωής μπροστά σε άλλα άτομα, ανεπιθύμητες εισηγήσεις, υποδείξεις και συμβουλές, αδιάκριτες ερωτήσεις για την προσωπική ή σεξουαλική ζωή, σεξουαλικά υπονοούμενα, ύβρεις, προσκλήσεις για ραντεβού ή σεξουαλική επαφή, εξομολόγηση, ερωτόλογα, κομπλιμέντα, φλερτ.
- Μη λεκτική/φραστική συμπεριφορά, ανεπιθύμητα αγγίγματα στα ρούχα, τα μαλλιά ή άλλα μέρη του σώματος, τσιμπήματα, χάδια, φιλιά, σφυρίγματα, αχρείαστη προσέγγιση/πολύ κοντινή σωματική απόσταση όχι τυχαία, σεξουαλικές κινήσεις, χειρονομίες με σεξουαλικό τρόπο.
- Οπτική συμπεριφορά, επίμονα ή λάγνα κοιτάγματα, πονηρά νοήματα, παρακολούθηση προσωπικής ζωής, προσπάθεια διοχέτευσης σεξουαλικού υλικού, όπως εικόνων, περιοδικών, βίντεο.
- Άλλης μορφής συμπεριφορά, γραπτά ερωτόλογα ή επιστολές με ερωτόλογα και σεξουαλικό περιεχόμενο, σχετικές τηλεφωνικές κλήσεις, μηνύματα και ηλεκτρονικά μηνύματα, φαξ, προβολή φωτογραφιών, ανάρτηση εικόνων, αφισών ή ταινιών σεξουαλικού περιεχομένου.
Επισημαίνεται ότι είναι υποχρέωση κάθε εργοδότη, περιλαμβανομένης και της Δημόσιας Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας να λαμβάνει άμεσα, κάθε πρόσφορο μέτρο για να αποτρέπει οποιαδήποτε πράξη, είτε μεμονωμένη είτε επαναλαμβανόμενη, η οποία συνιστά παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση ή άμεση ή έμμεση δυσμενή μεταχείριση λόγω απόκρουσης, με οποιοδήποτε τρόπο, παρενόχλησης ή σεξουαλικής παρενόχλησης ή λόγω υποβολής καταγγελίας για παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση (θυματοποίηση).
Οδηγίες για την πρόληψη της σεξουαλικής παρενόχλησης και της παρενόχλησης
Στον κώδικα καταγράφονται οδηγίες, που συντελούν στην πρόληψη της παρενόχλησης, όπως:
o Επιδιώκετε την ολοκληρωμένη και αντικειμενική ενημέρωση για τη νομοθεσία, που αφορά στην παρενόχληση και σεξουαλική παρενόχληση και τους μηχανισμούς προστασίας·
o Συμμετέχετε σε δράσεις και προγράμματα καταπολέμησης των αιτιών των έμφυλων διακρίσεων, των στερεότυπων και των προκαταλήψεων που συντηρούν την παρενόχληση και τη σεξουαλική παρενόχληση·
o Αποφεύγετε συζητήσεις, σχόλια, υπαινιγμούς, χειρονομίες, εκφράσεις, που στοχοποιούν ή έχουν σημείο αναφοράς το ένα ή το άλλο φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου οποιουδήποτε/οποιασδήποτε συνάδελφου σας·
o Διορθώνετε τη συμπεριφορά σας όταν αντιλαμβάνεστε ότι ενοχλεί ή προσβάλλει συνάδελφο σας και μη διστάζετε να απολογηθείτε· o Καθορίζετε τα ατομικά όρια σας στους/στις συναδέλφους σας όταν έχετε ενδείξεις συμπεριφοράς που σας ενοχλεί ή σας προσβάλλει·
o Συνεργάζεστε με τους/τις Λειτουργούς που ορίζονται ως Επιτροπή Ισότητας, όπου είναι δυνατό να συσταθεί, ή Λειτουργούς Ισότητας στο οικείο Υπουργείο/Τμήμα/Υπηρεσία (συμπεριλαμβανομένου και των επαρχιακών τους γραφείων) ή Ανεξάρτητη Αρχή, για τη βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος και την εφαρμογή του κώδικα.
Παράλληλα καταγράφονται οδηγίες και για την αντιμετώπιση της παρενόχλησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης.
Ενώ, λοιπόν, πολλές φορές οι αποδέκτες παρενόχλησης ή σεξουαλικής παρενόχλησης επιδιώκουν να την αγνοούν ή να την αποκρύπτουν, ο κώδικας καλεί τα θύματα να αποφεύγουν την αμυντική, ανεκτική, βλαπτική και αδιέξοδη πρακτική.
Οι οδηγίες αντιμετώπισης μιας ενοχλητικής συμπεριφοράς είναι οι εξής:
o Μην αγνοήσετε ή υποτιμήσετε τα δυσάρεστα συναισθήματα που σας προκαλεί·
o Εμπιστευτείτε την εκτίμηση σας για τη συμπεριφορά του ατόμου που σας παρενοχλεί·
o Μην αισθάνεστε άβολα, ντρέπεστε ή κατηγορείτε τον εαυτό σας για τη συμπεριφορά του δράστη (ανδρός ή γυναικός).
o Μην επιλέγετε την απομόνωση από τους/τις συναδέλφους σας.
o Μη δικαιολογείτε τη συμπεριφορά του δράστη (ανδρός ή γυναικός). Αναλάβετε την ευθύνη να ενεργήσετε σωστά: o Καθορίστε τα όρια σας στον δράστη (άνδρα ή γυναίκα)·
o Αποκρούστε ή αντιμετωπίστε ψύχραιμα και αποφασιστικά τη συμπεριφορά του/της.·
o Αν το συγκεκριμένο πρόσωπο παρά τις προσπάθειες σας, συνεχίσει την παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση, ενημερώστε έμπιστο/η συνάδελφο σας και μιλήστε επίσης με την οικογένεια σας.· o Τηρείτε ημερολόγιο με στοιχεία των περιστατικών παρενόχλησης ή σεξουαλικής παρενόχλησης· o Ενημερώστε την αρμόδια αρχή .
o Υποβάλετε γραπτή καταγγελία ή παράπονο στην αρμόδια αρχή αναφέροντας συγκεκριμένα και αντικειμενικά τι έχει γίνει, πότε και που.
o Συμβουλευθείτε τον/την Επίτροπο Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ως Φορέα Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων, ή την Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση, ή τους/τις Επιθεωρητές/τριες του Τμήματος Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων·
Όσον αφορά στο θέμα της καταγγελίας αυτή συνίσταται στην Εσωτερική/Ανεπίσημη Διαδικασία και στην Επίσημη Διαδικασία.
Η εσωτερική/ανεπίσημη διαδικασία στοχεύει να αντιμετωπίσει αμέσως την παρενόχληση ή τη σεξουαλική παρενόχληση, προτού εξελιχθεί περαιτέρω, αντί στη συλλογή στοιχείων για το σκοπό της στοιχειοθέτησης τους.
Πρόκειται για διαδικασία κατάλληλη, κυρίως όταν:
o Ο/η εργαζόμενος/η που ισχυρίζεται ότι υπέστη παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση, γνωρίζει τη διαδικασία, αναγνωρίζει/θεωρεί ότι θα είναι χρήσιμη και επιθυμεί να τηρηθεί αντί της επίσημης διαδικασίας·
o Ο/η καταγγέλλων/ούσα παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση και ο/η καταγγελλόμενος/η δράστης/ρια έχουν συνεχή ή συχνή επαφή, λόγω της φύσης των καθηκόντων εργασίας τους και γι’ αυτό το λόγο, ο/η καταγγέλλων/ουσα επιθυμεί να αντιμετωπίσει την παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση ανεπίσημα και για να αποκατασταθεί μια θετική εργασιακή σχέση μεταξύ τους·
o Τα περιστατικά που συνιστούν την παρενόχληση ή τη σεξουαλική παρενόχληση είναι λιγότερο σοβαρής φύσης και ο/η καταγγέλλων/ουσα προσδοκεί ότι είναι δυνατό να παύσει η παρενόχληση ή η σεξουαλική παρενόχληση χωρίς να χρειαστεί να ακολουθήσει την επίσημη διαδικασία.
Επίσημη Διαδικασία Kαταγγελίας
Aτην άλλη υφίσταται η επίσημη διαδικασία εξέτασης καταγγελίας για παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση, η οποία πρέπει να υποβληθεί από τον/η εργαζόμενο/η γραπτώς στην κάθε αρμόδια Αρχή και να εξεταστεί δυνάμει της διαδικασίας που προβλέπουν οι Νόμοι και οι Κανονισμοί για πειθαρχικά αδικήματα.
Το άρθρο 12 του περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμου έχει εφαρμογή για όλους τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες στη δημόσια υπηρεσία, ανεξάρτητα από το καθεστώς απασχόλησής τους και ο/η εργοδότης/τρια οφείλει να ενεργεί δυνάμει των διατάξεών του.
Νοείται ότι σε κάθε περίπτωση, παρενόχληση ή σεξουαλική παρενόχληση δύναται να καταγγελθεί στην Αστυνομία, η οποία εξετάζει το θέμα στο πλαίσιο του Νόμου 205(Ι)/2002, αναφορικά με τη διάπραξη ποινικού αδικήματος.
