Δύο καταπράσινα μάτια τρυπούσαν τον φακό, το χαρτί και την ψυχή μας. Ήταν Ιούνιος του 1985 όταν το National Geographic σε ένα εμβληματικό πια εξώφυλλο μας σύστηνε μία Αφγανή προσφυγοπούλα. Τότε δεν γνωρίζαμε το όνομά της. Ούτε πολλά για την τύχη της. Το περιοδικό δεν είχε δηλώσεις της. Μας μιλούσε το βλέμμα της με ένα μείγμα φόβου και αποφασιστικότητας. Η Σαρμπάτ Γκούλα, το κορίτσι με το κόκκινο μαντήλι, έγινε εν μία νυκτί σύμβολο των Αφγανών και της προσφυγιάς.
Ο φωτογράφος Στιβ Μακάρι την είχε εντοπίσει σε έναν καταυλισμό του Πακιστάν έναν χρόνο νωρίτερα, το 1984, όταν ήταν 12 ετών. Είχε φτάσει εκεί με τα πόδια, μαζί με τα αδέλφια και τη γιαγιά της, μετά την εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν.
Επί χρόνια ο Μακάρι την αναζητούσε χωρίς τύχη. Τον Ιανουάριο του 2002 οργανώθηκε τελικά αποστολή από το National Geographic η οποία ταξίδεψε στο Αφγανιστάν για τον εντοπισμό της. Βρέθηκε τελικά σε μία απομακρυσμένη περιοχή με την οικογένειά της. Ήταν πια 30 ετών, με βλέμμα κουρασμένο. Μεγάλωνε μόνη στη φτώχεια τις τρεις κόρες που είχε αποκτήσει από τον γάμο της με τον Ραμάτ Γκουλ σε ηλικία μόλις 13 ετών. Εκείνος είχε πεθάνει, όπως και το τέταρτο παιδί τους από ηπατίτιδα. Όπως έγινε γνωστό η Σαρμπάτ είχε επιστρέψει στο χωριό της από τα μέσα του 1990. Αλλά ένιωθε για πολλά ακόμη χρόνια πρόσφυγας.
Η ταυτότητα της εξακριβώθηκε μέσω αναγνώρισης της ίριδας της σε σύγκριση με την φωτογραφία, που την έκανε γνωστή σε όλο τον κόσμο. Η ίδια θυμόταν την φωτογράφιση της, καθώς το 1984 ήταν η μοναδική φορά που είχε σταθεί μπροστά σε φωτογραφικό φακό. Αλλά δεν είχε δει ποτέ τη φωτογραφία της.
Λίγα χρόνια αργότερα θα το έσκαγε από το Αφγανιστάν για να βρει καταφύγιο και πάλι στο Πακιστάν. Το 2016 συνελήφθη από τις πακιστανικές αρχές για κατοχή πλαστής ταυτότητας και έμεινε 15 ημέρες στη φυλακή πριν απελαθεί. Στην πατρίδα της, την υποδέχθηκε με τιμές ο πρόεδρος Ασράφ Γκάνι. Έναν χρόνο αργότερα το κράτος της δώρισε ένα σπίτι. Είχε για πρώτη φορά στη ζωή της μία μόνιμη κατοικία. Και είχε τη δέσμευση του προέδρου ότι θα φροντίσει για την εκπαίδευση των παιδιών της.
Η ίδια δήλωνε πανευτυχής για αυτό. Είχε και πάλι ελπίδα. Ότι οι κόρες της θα έχουν ένα καλύτερο μέλλον. Αυτή έσβησε μάλλον όταν οι Ταλιμπάν εισέβαλαν στην Καμπούλ.
Η Σαρμπάτ που έζησε την εισβολή των Σοβιετικών, την προσφυγιά, το θεοκρατικό καθεστώς των Ταλιμπάν, έναν αιματηρό πόλεμο και τον χαμό ενός παιδιού είναι σήμερα 48 ετών. Και ίσως αναζητεί και πάλι τρόπο διαφυγής.
