Όλα ξεκίνησαν από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν η οποία ζήτησε από τον Ντράγκι να συντάξει μια έκθεση ορόσημο για το μέλλον της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ πριν από περίπου ένα χρόνο. Σύμφωνα με τους διεθνολόγους η έκθεση αυτή είναι απόλυτα σωστή και αν η Ευρώπη δεν βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη να χρηματοδοτήσει τομείς όπως η Έρευνα και Καινοτομία θα ηττηθεί κατά κράτος από τις ΗΠΑ και Κίνα και δεν θα μπορεί να ξανασταθεί οικονομικά στα πόδια της.

Στον τομέα την Υγείας, οι εμπλεκόμενοι φορείς, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, επικροτούν τις προτάσεις της έκθεσης η οποία υπογραμμίζει την ανάγκη εναρμόνισης και εξορθολογισμού των πρακτικών και επενδύσεων σε υποδομές για τη βελτίωση του κατακερματισμένου οικοσυστήματος της βιοεπιστήμης που υπάρχει στην ΕΕ.

Σύμφωνα με τη γενική διευθύντρια της EFPIA Nathalie Moll, η καινοτόμος φαρμακευτική βιομηχανία είναι ένας κρίσιμος πυλώνας της ευρωπαϊκής οικονομίας, ωστόσο η θέση της ως παγκόσμιος ηγέτης είναι επισφαλής καθώς οι επενδυτές κοιτάζουν όλο και περισσότερο αλλού. Εάν οι φαρμακευτικές εταιρείες θέλουν να καλύψουν τη διαφορά και να ανταγωνιστούν σε ίσους όρους ανταγωνισμού, οι συστάσεις της έκθεσης θα πρέπει να εφαρμοστούν γρήγορα παράλληλα με μια συνεκτική και ολοκληρωμένη στρατηγική βιοεπιστημών με αποκλειστική εποπτεία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η έκθεση απηχεί την έκκληση της φαρμακευτικής βιομηχανίας που βασίζεται στην έρευνα για πιο υποστηρικτικές και συνεκτικές πολιτικές για την πρόληψη περαιτέρω διάβρωσης του κλάδου και την αναστροφή μιας τάσης που έχει δει το μερίδιο της Ευρώπης στις παγκόσμιες επενδύσεις Ε&Α να μειώνεται κατά ένα τέταρτο τις τελευταίες δύο δεκαετίες και κάνει μια σειρά από ρεαλιστικές συστάσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην υποστήριξη και την παροχή κινήτρων στις εταιρείες που εργάζονται στην περιοχή.

Τι περιλαμβάνει η έκθεση για τη φαρμακευτική αγορά

Ο παγκόσμιος φαρμακευτικός τομέας είναι η 4η μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο με βάση τις καθαρές πωλήσεις και η 3η μεγαλύτερη μετρούμενη από το συνολικό κέρδος. Η παγκόσμια αγορά φαρμάκων από 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ το 2022 (τιμές εργοστασιακές) αναμένεται να αυξηθεί σε 1,9 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (1,76 τρισεκατομμύρια ευρώ) έως το 2027. Και η μακροπρόθεσμη γήρανση του πληθυσμού θα συνεχίσει να τονώνει την αύξηση της ζήτησης.

Ο φαρμακευτικός τομέας συμβάλλει σημαντικά στην οικονομία της ΕΕ αντιπροσωπεύοντας το 5% της προστιθέμενης αξίας στην οικονομία από όλους τους μεταποιητικούς κλάδους το 2020 (με το Βέλγιο και τη Δανία να αφορά πάνω από 20%). Τα φαρμακευτικά προϊόντα αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 11% των εξαγωγών της ΕΕ.

Περίπου 937.000 άτομα απασχολούνται άμεσα στον κλάδο (στο 4ο τρίμηνο του 2023), από 680.000 (το 1ο τρίμηνο του 2008).

Εκτιμάται ότι η προσθήκη έμμεσης απασχόλησης που δημιουργείται από τον τομέα θα υπερδιπλασίαζε το αποτύπωμα απασχόλησης του. Ο τομέας προσφέρει θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης και καλά αμειβόμενες, με περίπου 15% του προσωπικού να συμμετέχει σε Ε&Α.

Τα φαρμακευτικά προϊόντα είναι επίσης ένας τομέας γεωστρατηγικής σημασίας, όπως αποδεικνύεται από την πανδημία COVID-19 όπου η ικανότητα ταχείας ανάπτυξης, παραγωγής και χορήγησης εμβολίων ήταν ζωτικής σημασίας για την οικονομική ανάκτηση.

Η ΕΕ μπορεί να αξιοποιήσει ένα ισχυρό ιστορικό αποτύπωμα στον φαρμακευτικό τομέα

Ο φαρμακευτικός τομέας της ΕΕ ηγείται παγκοσμίως στο εμπόριο μετρούμενο με βάση την αξία. Αντιπροσωπεύει σημαντικές και αυξανόμενες καθαρές εξαγωγές, οι οποίες κορυφώθηκαν το 2022 – σε μεγάλο βαθμό λόγω της εξαγωγής εμβολίων κατά του COVID-19. Ενώ υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, μεταξύ 2002 και 2023 οι εξαγωγές φαρμάκων και φαρμακευτικών προϊόντων της ΕΕ αυξήθηκαν κατά σχεδόν 10% ετησίως, ενώ οι εισαγωγές της ΕΕ αυξήθηκαν κατά 8% σε ετήσια βάση. Σε όλη αυτή την περίοδο, το εμπορικό ισοζύγιο της ΕΕ για τα φαρμακευτικά προϊόντα με τις ΗΠΑ ήταν υπέρ της ΕΕ, σημειώνοντας πλεόνασμα 45 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2023 μετά το ανώτατο όριο των 53 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2022.

Η χρήση της AI

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) θα φέρει επανάσταση και θα αναστατώσει τον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης με ριζικό τρόπο. Ειδικότερα, χρησιμοποιήστε περιπτώσεις στα λεγόμενα «προϊόντα συνδυασμού» (θεραπευτικά και διαγνωστικά προϊόντα που συνδυάζουν φάρμακα, συσκευές και βιολογικά συστατικά) ενσωματώνοντας συστήματα χορήγησης φαρμάκων με αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης (ανατροφοδότηση επεξεργασίας δεδομένα σε πραγματικό χρόνο) υπόσχονται να παρέχουν πιο ακριβείς και εξατομικευμένες θεραπείες σε ασθενείς στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν.

Οι ετήσιες δαπάνες της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη στην υγειονομική περίθαλψη και τα φαρμακευτικά προϊόντα υπολογίστηκαν σε 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2022, λιγότερο από τη Βόρεια Αμερική (4,7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) και την Ασία-Ειρηνικό (2,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ). Οι παγκόσμιες δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν με ετήσιο ρυθμό άνω του 40% τα επόμενα χρόνια. Ενώ η υπόσχεση της τεχνητής νοημοσύνης σε αυτόν τον τομέα μόλις αρχίζει να υλοποιείται, ο αντίκτυπος στη ζωή των ασθενών είναι ήδη ορατός, όπως και τα απτά σημάδια των τεράστιων δυνατοτήτων του. Αυτό εκτείνεται πολύ πέρα από την αύξηση της παραγωγικότητας των ερευνητών και των ιατρικών συνδέσμων (π.χ. με την αυτοματοποίηση επαναλαμβανόμενων και χρονοβόρες εργασίες, όπως η δημιουργία εγγράφων και η τήρηση αρχείων). Η τεχνητή νοημοσύνη ενισχύει δραματικά την ικανότητα των επαγγελματιών υγείας να προσφέρουν ποιότητα και ακρίβεια, να εκτελούν εργασίες και να επιτυγχάνουν αποτελέσματα που απλά δεν μπορούσαν να επιτύχουν οι άνθρωποι μόνοι τους [δείτε το Πλαίσιο για περιπτώσεις κάθετης χρήσης AI στο κεφάλαιο για τις ψηφιακές και προηγμένες τεχνολογίες: Σχεδιασμός για την ανάπτυξη περιπτώσεων χρήσης κάθετης τεχνητής νοημοσύνης σε όλη την ΕΕ].

Λιγότερες ιδιωτικές επενδύσεις Ε&Α στην ΕΕ

Όσον αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις Ε&Α από μεγάλες πολυεθνικές και κυρίως εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες, οι ΗΠΑ κυριαρχούν στην ΕΕ. Αν και η ένταση Ε&Α των φαρμακευτικών εταιρειών των ΗΠΑ σε σχέση με τις καθαρές πωλήσεις (14,5%) είναι ελαφρώς υψηλότερη από αυτή των εταιρειών της ΕΕ (13,2%), η κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών στις επενδύσεις Ε&Α οφείλεται κυρίως στη μεγαλύτερη συνολική παρουσία των αμερικανικών εταιρειών στην αγορά ( καταδεικνύεται κατά 86% υψηλότερες παγκόσμιες πωλήσεις). Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, το μερίδιο της ΕΕ στην παγκόσμια φαρμακευτική Ε&Α παρέμεινε περίπου στο 20%, ενώ αυτό των ΗΠΑ στο 40%. Ειδικότερα, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ελβετία (CH) παρουσίασαν πτώση στη θέση τους σε σχέση με την Κίνα.

Η αύξηση της χρηματοδότησης Ε&Α στην Κίνα αντικατοπτρίζεται επίσης στην έντονη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια των νέων φαρμάκων που προέρχονται από την Κίνα υπό ανάπτυξη.

Όσον αφορά τις επενδύσεις ιδιωτικών κεφαλαίων, το χάσμα μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ είναι ακόμη μεγαλύτερο. Συνολικά, το 2021-2022 οι αμερικανικές εταιρείες βιοτεχνολογίας έλαβαν 62,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματοδότηση επιχειρηματικών συμμετοχών, σε σύγκριση με τα 11,2 δισεκατομμύρια δολάρια που έλαβαν οι ευρωπαϊκές εταιρείες. Αυτή η πρόκληση είναι ιδιαίτερα έντονη για τις ΜΜΕ που διαδραματίζουν κρίσιμο και διαρκώς αυξανόμενο ρόλο στο φαρμακευτικό οικοσύστημα. Οι αναδυόμενες εταιρείες βιοφαρμακευτικών προϊόντων αντιπροσώπευαν το 59% των δοκιμών το 2021 (από 29% το 2011), ενώ οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες αντιπροσώπευαν το 28% το 2021 (μείωση από 59% το 2011).

Ως αποτέλεσμα, οι συνολικές δαπάνες για Ε&Α των επιχειρήσεων των ΗΠΑ για την παραγωγή βασικών φαρμακευτικών προϊόντων και φαρμακευτικών παρασκευασμάτων είναι περίπου τετραπλάσιες από αυτές στην ΕΕ, στο 0,45% του ΑΕΠ για τις ΗΠΑ σε σύγκριση με 0,11% για την ΕΕ, όπως εκτιμάται με βάση τον ΟΟΣΑ στοιχεία που αναφέρονται για το 2021.

700 δισ. ευρώ το χρηματοδοτικό κενό

Να θυμίσουμε ότι ο Μάριο Ντράγκι ήταν ο άνθρωπος που «έσωσε» την ευρωζώνη κατά τη διάρκεια της κρίσης του δημόσιου χρέους όταν ήταν πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αυτή τη φορά η πρόκληση του μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερη λένε οι ειδικοί για να καταφέρει μα σταματήσει η Ευρώπη να μένει πίσω από τον υπόλοιπο κόσμο.

Με αντιπάλους όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα να αποστασιοποιούνται σταδιακά από τον παλιό κόσμο του ελεύθερου εμπορίου, η ΕΕ γενικά αγωνίζεται να βρει τον δικό της τρόπο να ανταγωνιστεί στην παγκόσμια σκηνή.

Σύμφωνα με το Politico, το συνολικό κενό στη δημόσια χρηματοδότηση ανέρχεται σε 900 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για την περίοδο 2025-2031. Οι αμερικανικές εταιρείες να επενδύουν 700 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως περισσότερα από τις ευρωπαϊκές κάτι που η Ευρώπη μπορεί να καλύψει όπως πιστεύει ο Jan Mischke, συνεργάτης στο McKinsey Global Institute αιτιολογώντας το «700 δισεκατομμύρια ευρώ μπορεί να φαίνονται τρομακτικά, αλλά ισοδυναμεί μόνο με το 3% του ευρωπαϊκού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος».

Η δυναμική της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας

Στην Ελλάδα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), Θεόδωρος Τρύφων, η αγορά γνωρίζει ότι διαμορφώνεται μία νέα πραγματικότητα όπου η Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο ανταγωνιστική και αυτάρκης και γι’ αυτό πρέπει να τρέξει πιο γρήγορα όσον αφορά τις επενδύσεις.

Η αλήθεια είναι ότι με αφορμή την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων– όπως το RFF- τα τελευταία χρόνια η ελληνική φαρμακοβιομηχανία προχωράει σε σημαντικές επενδύσεις ύψους €1,2 δισ. με ορίζοντα το 2026.

Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα διαθέτουμε 45 εργοστάσια, 72 μονάδες παραγωγής, 202 γραμμές παραγωγής και 27 ερευνητικά κέντρα στον τομέα του φαρμάκου. Μετά τον κύκλο των νέων επενδύσεων ως τα τέλη του 2025 θα έχουμε +10 νέα εργοστάσια, 22 νέες μονάδες παραγωγής, 60 νέες γραμμές παραγωγής και 19 νέα ερευνητικά κέντρα αυξάνοντας το αποτύπωμα του κλάδου κατά 35% και δημιουργώντας 5.500 νέες θέσεις εργασίας. Με μόλις 26% μερίδια αγοράς σε όγκο και 14,5% σε αξία οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες αναλογούν στο 65% της συνολικής απασχόλησης και το 90% των επενδύσεων του κλάδου. Το ελληνικό φάρμακο είναι το 2ο εξαγώγιμο προϊόν της ελληνικής οικονομίας.

Οι εταιρείες ACCORD HEALTHCARE, ELPEN, LAVIPHARM, DEMO, RAFARM, WIN MEDICA, BIOKOSMOS, GENEPHARM, BENNETT, PHARMATHEN, PETSIAVAS, GALENICA, ADELCO, ANFARM, FAMAR, FARAN, HELP, IASIS, LABOMED, LIBYTEC, MEDICAIR, PHARMAZAC, RONTIS, SYN, ΒΙΑΝΕΞ άνοιξαν ένα κύκλο επενδύσεων που στο σύνολό τους φτάνουν τα 1,287 δισ. και μόλις ανακοινωθεί ο νέος κύκλος για το επενδυτικό clawback αναμένεται οι επενδύσεις αυτές να αυξηθούν κατά €400 εκατομμύρια.

Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι ανάμεσα στις ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες που επενδύουν στη χώρα μας, δυναμικό παρόν δίνουν και δύο πολυεθνικές. Η Boehringer Ingelheim μέσω της επέκτασης του εργοστασίου παραγωγής καινοτόμων φαρμάκων της στο Κορωπί και την πραγματοποίηση επένδυσης 100 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2020-2024 και την μετατροπή του εργοστασίου σε hub παραγωγής αντιδιαβητικών φαρμάκων. Επίσης, η Pfizer με το Κέντρο Καινοτομίας στη Θεσσαλονίκη το οποίο ξεκίνησε το 2020 και αυτή τη στιγμή αποτελείται 4 παγκόσμιους οργανισμούς: το Κέντρο Ψηφιακής Καινοτομίας, το Κέντρο Οικονομικών & Επιχειρησιακών Λειτουργιών, το Safety Surveillance & Risk Management (ασφάλεια φαρμάκων & φαρμακοεπαγρύπνηση) και το Pfizer Research & Development (τμήμα έρευνας & Ανάπτυξης Κλινικών Μελετών).

Πηγή: Ναυτεμπορική, Ανθή Αγγελοπούλου • [email protected]