Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του καρκίνου του μαστού, η Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα και μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία, Δέσποινα Μαρσέλου, εξετάζουμε όλα αυτά που μπορούμε να κάνουμε από διατροφική σκοπιά για να προστατευτούμε.
Κάθε χρόνο στη χώρα μας εντοπίζονται πάνω από 7,5 χιλιάδες νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού σύμφωνα με το «Άλμα Ζωής», ενώ σύμφωνα με στατιστικά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, περισσότερες από 1.600.000 γυναίκες το χρόνο διαγιγνώσκονται με τη νόσο. Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στον συγκεκριμένο καρκίνο και όταν ένα άτομο κληρονομήσει γενετική μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA, παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου, με τη συσχέτιση των μεταλλάξεων του συγκεκριμένου γονιδίου με καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών να είναι η πιο συχνή. Στις περιπτώσεις που υπάρχει μετάλλαξη του συγκεκριμένου γονιδίου, υπάρχουν τροφές που πρέπει να προτιμηθούν και άλλες που πρέπει να αποφευχθούν για μείωση του κινδύνου, σύμφωνα με έρευνες. Για παράδειγμα, μια διατροφή πλούσια σε βήτα-καροτίνη και βιταμίνη Ε από φρούτα και λαχανικά φαίνεται να είναι προστατευτική, ενώ γενικότερα η μεσογειακή διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ελαιόλαδο και μέτρια κατανάλωση κόκκινου κρασιού φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο, παρέχοντας αντιοξειδωτικά και καταπολεμώντας τη φλεγμονή στον οργανισμό και τους όγκους. Από την άλλη, το κόκκινο κρέας και οι επεξεργασμένες τροφές φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο σύμφωνα με κάποια δεδομένα (1).
Όσον αφορά τη σόγια πιο συγκεκριμένα, η οποία έχει αποτελέσει και αντικείμενο διαμάχης, μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε επιζήσασες καρκίνου του μαστού σε περισσότερες από 10 χιλιάδες γυναίκες, βρήκαν ότι όσες κατανάλωναν περισσότερη σόγια έζησαν περισσότερο και παρουσίασαν μικρότερο κίνδυνο μετάστασης (2).
Τι συμβαίνει, όμως, με τις γυναίκες που παρουσιάζουν μετάλλαξη του γονιδίου; Λιγότερο από 10% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού παρουσιάζεται σε πολλά μέλη οικογενειών, αλλά όταν συμβαίνει αυτό, συνήθως υπάρχει μετάλλαξη σε ένα από τα ογκοκατασταλτικά γονίδια, BRCA1 ή BRCA2. Τα γονίδια αυτά εμπλέκονται στην επιδιόρθωση του DNA, οπότε όταν έχουν βλάβη, υπάρχουν χρωμοσωμικές ανωμαλίες που μπορεί να πυροδοτήσουν καρκίνο, όπως αναφέρει σε άρθρο του στο nutritionstudies.org και ο αμερικανός Michael Greger M.D. FACLM, υπέρμαχος της φυτοφαγίας.
Η ιδέα των ογκοκατασταλτικών γονιδίων προέρχεται από μια διάσημη έρευνα από τη δεκαετία του ’60, η οποία έδειξε ότι αν ενώσουμε ένα φυσιολογικό κύτταρο με ένα καρκινικό κύτταρο, αντί το καρκινικό κύτταρο να μετατρέψει το υγιές σε κακοήθεια, στην πραγματικότητα το φυσιολογικό κύτταρο καταστέλλει το καρκινικό (3).
Τα ογκοκατασταλτικά γονίδια χωρίζονται σε δύο είδη: τους «φρουρούς» που ελέγχουν τα καρκινικά κύτταρα και τους «φροντιστές» που αποτρέπουν τα κύτταρα από το να μεταλλαχθούν σε καρκινικά. Τα BRCA φαίνεται πως κάνουν και τα δύο, γι’ αυτό και η λειτουργία τους είναι σημαντική.
Μέχρι πρόσφατα, λοιπόν, οι διατροφικές οδηγίες για όσους παρουσίαζαν μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA επικεντρώνονταν στη μείωση της βλάβης του DNA από τις ελεύθερες ρίζες, με την κατανάλωση πολλών αντιοξειδωτικών που βρίσκονται σε φρούτα και λαχανικά, ιδίως στο μπρόκολο, στο ακτινίδιο, σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά, σε μούρα κ.ο.κ. Αν η δυναμική επιδιόρθωσης του DNA μας είναι χαμηλή, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη δημιουργία βλάβης εξαρχής.
Τι θα γινόταν, όμως, αν μπορούσαμε να δώσουμε ώθηση στη λειτουργία των BRCA γονιδίων; Όπως φαίνεται, τα φυτοοιστρογόνα της σόγιας φαίνεται ότι μπορούν να ενεργοποιήσουν κατά μία έννοια την προστασία από τα γονίδια BRCA, αυξάνοντας τη γονιδιακή τους έκφραση μέχρι και 1000% μέσα σε 48 ώρες (5).
Μπορεί αυτό να μεταφραστεί στον άνθρωπο και στο εργαστήριο; Φαίνεται πως ναι. Η πρόσληψη σόγιας συνδέθηκε με μόλις 27% μείωση της πιθανότητας καρκίνου σε άτομα με φυσιολογικά BRCA γονίδια και ταυτόχρονα με 73% μείωση σε φορείς μετάλλαξης του γονιδίου BRCA (6).
Μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, λοιπόν, μπορεί να είναι εξέχουσας σημασίας για όσους διατρέχουν γενετικό κίνδυνο. Η κατανάλωση κρέατος, για παράδειγμα, συνδέθηκε με διπλάσιο κίνδυνο σε άτομα με μεταλλάξεις του BRCA, αφού το 97% παρουσίασε αυξημένο κίνδυνο, σε σχέση με το 41% αυτών που παρουσίασαν αυξημένο κίνδυνο με φυσιολογικά γονίδια BRCA.
Η στροφή προς τη φυτοφαγία, λοιπόν, με επιλογή φυσικών ανεπεξέργαστων τροφών, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, με αποφυγή κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένων τροφών, αφορά όλους, αλλά είναι ακόμη πιο σημαντική σε όσους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο γονιδιακά.
