Λίγες ώρες μετά τον θάνατο του Κώστα Καζάκου, ο ελληνικός κόσμος και ο παγκόσμιος κινηματογράφος θρηνούν την απώλεια ακόμα μιας σπουδαίας μορφής του πολιτισμού, αφού πέθανε η ηθοποιός Ειρήνη Παπά σε ηλικία 96 ετών.
Η κορυφαία ελληνίδα ηθοποιός άφησε μια σπουδαία παρακαταθήκη με τις ερμηνείες της σε σημαντικές ταινίες.
Μάλιστα αποτέλεσε μια από τις ελάχιστες Ελληνίδες ηθοποιούς που διέπρεψαν στο εξωτερικό.
Η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός ζούσε τα τελευταία της χρόνια στο Χιλιομόδι Κορινθίας (το χωριό που μεγάλωσε), με προβλήματα υγείας λόγω της ασθένειας Αλσχάιμερ.
Ποια ήταν η Ειρήνη Παπά
Η Ειρήνη Παπά γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1926 στο Χιλιομόδι Κορινθίας ως Ειρήνη Λελέκου.
Η Ειρήνη Παπά ξεκίνησε από την ηλικία των 15 ετών ως ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε διάφορες εκδηλώσεις.
Στο μεταξύ, παρακολουθούσε μαθήματα υποκριτικής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, που τότε ονομαζόταν Εθνική Σχολή Κλασικού Θεάτρου με σπουδαίους δασκάλους όπως τους Γιώργο Γληνό, Νικόλαο Παρασκευά Πέλο Κατσέλη και Δημήτρη Ροντήρη.
Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1948, στην επιθεώρηση των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου «Άνθρωποι… Άνθρωποι», στη Λυρική Σκηνή, με τους σημαντικότερους ηθοποιούς της εποχής. Στην αυτοβιογραφία του ο Αλέκος Σακελλάριος, γράφει ότι την πρωτοείδε στο Σύνταγμα. Λόγω της εμφάνισής της, της ένδυσης και του περπατήματος της, έμοιαζε σαν «ζωντανή Καρυάτιδα». Την παρουσίασε στον Φίνο και έπαιξε στην πρώτη της ταινία το 1948, που ήταν οι Χαμένοι άγγελοι του Νίκου Τσιφόρου.
Διεθνής καριέρα και Όσκαρ
Το 1951 έγινε γνωστή διεθνώς με την κοινωνική δραματική ταινία Νεκρή Πολιτεία της Φίνος Φιλμ, που προβλήθηκε, αντιπροσωπεύοντας την Ελλάδα, στο Φεστιβάλ των Καννών, του σκηνοθέτη Φρίξου Ηλιάδη και συμπρωταγωνιστή τον Γιώργο Φούντα (ο οποίος εμφανίζεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο) και διαδραματίζεται στον Μυστρά.
Αμέσως μετά, το 1962, με την περίφημη «Ηλέκτρα» του Μιχάλη Κακογιάννη κέρδισε το δεύτερο βραβείο, πάλι στη Θεσσαλονίκη, αλλά και μια μεγάλη φιλία και συνεργασία με τον Κύπριο σκηνοθέτη, που το 1964 της πρόσφερε έναν από τους πιο εμβληματικούς ρόλους της καριέρας της, εκείνον της χήρας στον «Ζορμπά». Η ταινία έγινε τεράστια διεθνής επιτυχία όχι μόνο χάρη στην ιστορία της αλλά και χάρη στη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Η ηρωίδα της Παππά, δε, η χήρα, θύμα των πατροπαράδοτων προκαταλήψεων, έγινε σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης.
Πρωταγωνίστησε, μεταξύ άλλων, σε τρεις ταινίες που προτάθηκαν για Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, ενώ το κατέκτησε με το «Ζ» του Κώστα Γαβρά, όπου υποδύθηκε τη γυναίκα του Λαμπράκη.
Επίσης βραβεύθηκε και με τον Χρυσό Λέοντα της Μπιενάλε Θεάτρου της Βενετίας για την ερμηνεία της στην «Οδύσσεια», σε σκηνοθεσία Φράνκο Ρόσι. Εκεί κρατούσε τον ρόλο της Πηνελόπης.
Υποψήφιες για Όσκαρ υπήρξαν επίσης και δύο ελληνικές ταινίες, μεταφορές στη μεγάλη οθόνη αρχαίων τραγωδιών, η «Ηλέκτρα» (σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη) και η «Αντιγόνη» (σε σκηνοθεσία Γιώργου Τζαβέλλα). Επίσης είχε τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας στην «Ιφιγένεια» του Μιχάλη Κακογιάννη.
Η Ειρήνη Παπά συμμετείχε σε πολλές χολιγουντιανές παραγωγές, ενώ πρωταγωνίστησε και στο θέατρο Μπρόντγουεϊ το 1967.
Το 1979 στο Ηρώδειο, όταν ήταν να παιχτεί το Αντώνιος και Κλεοπάτρα, βρέθηκε σε διαμάχη με τον Δημήτρη Χορν που είχε εκφραστεί απαξιωτικά εναντίον της.
Ο Αλέκος Σακελλάριος έγραψε στην αυτοβιογραφία του για την Ειρήνη Παπά ότι δεν την είδε πρώτη φορά στη Σχολή της, αλλά στο Σύνταγμα να περπατά και την περιγράφει ως «ένα πανέμορφο πλάσμα με ένα απλό μακρύ φόρεμα, όλο πτυχώσεις, που κινιόταν με μεγαλοπρέπεια και συνάμα απλότητα. Σαν να ζωντάνεψε μια Καρυάτιδα».
Επίσης, συνεργάστηκε με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και τον Κώστα Φέρρη, καθώς συμμετείχε στον θρυλικό, πρωτοποριακό δίσκο των Aphrodite’s Child «666», που ήταν εμπνευσμένος από την Αποκάλυψη του Ιωάννη. Η προσποίηση οργασμού της Ειρήνης Παπά σκανδάλισε, αλλά αντανακλούσε απόλυτα την εποχή των παιδιών των λουλουδιών.
Το καλοκαίρι του 1983 συνεργάστηκε και με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου ερμηνεύοντας την Ηλέκτρα του Σοφοκλή, στην παραγωγή που σκηνοθέτησε ο Μιχάλης Κακογιάννης, σε μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου.
Στις ταινίες όπου ερμήνευσε ρόλους συμπεριλαμβάνονται «Τα κανόνια του Ναβαρόνε», «Αλέξης Ζορμπάς», «Άνω, κάτω και πλαγίως», «Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι», «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» κ.ά.
Συνολικά, οι συμμετοχές της ξεπερνάνε τις 80, έχοντας γυρίσει ταινίες σε κάθε πιθανή και απίθανη χώρα, με τους πλέον ταλαντούχους σκηνοθέτες και πάντα με ηχηρό καστ.
Ο διεθνής Τύπος αρεσκόταν να την αποκαλεί «ζωντανή Καρυάτιδα», οι Ιταλοί την θεωρούσαν δική τους και την ανήγαγαν σε πρότυπο μεσογειακής ομορφιάς, χαρακτηρίζοντάς την «Ρωμαία», και οι Έλληνες περηφανευόντουσαν για τη διάσημη συμπατριώτισσά τους με το αγέρωχο προφίλ. Η ίδια, ως αντι-στάρ, δεν έπαυε να ταξιδεύει όπου και να της πρότειναν ενδιαφέροντες ρόλους, απορρίπτοντας πολλούς άλλους.
«Πρώτα είσαι άνθρωπος, μετά γυναίκα, μετά ηθοποιός»
Η Ειρήνη Παπά είχε εκμυστηρευτεί σε συνέντευξή της: «Πιστεύω ότι πρώτα είσαι άνθρωπος, μετά γυναίκα, μετά ηθοποιός. Πώς θα βάλω το επάγγελμα να με φάει, να μπω σε ένα κουτάκι και να συμπεριφέρομαι ανάλογα. Και αυτή ν´αμαι αλλάζω. Κάποτε η σταρ ήταν διαφορετική. Σήμερα είναι αλλιώτικη. Κάποτε ο σταρ ήταν ο ένας, ο άλλος, σήμερα είναι ο Αλ Πατσίνο. Κάποτε οι σταρ φορούσαν τουαλέτες, σήμερα φοράνε μπλουτζίν σχισμένα, όλο τρύπες. Αύριο θα είναι τα μαλλιά πράσινα. Εγώ αποφάσισα να μην ακολουθήσω… ».
Η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός ζούσε τα τελευταία της χρόνια στο Χιλιομόδι Κορινθίας (το χωριό που μεγάλωσε), με προβλήματα υγείας λόγω της ασθένειας Αλσχάιμερ.
