Γνωρίστε τα έργα που υλοποιούνται από το Τμ. Περιβάλλοντος στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής της Ε.Ε

Η Πολιτική Συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξυπηρετεί την κοινωνική, οικονομική και εδαφική συνοχή με στόχο την απάλειψη των ανισοτήτων μεταξύ των Κρατών Μελών. Η οικονομική στήριξη των Κρατών Μελών παρέχεται μέσω τεσσάρων (4) βασικών χρηματοδοτικών Ταμείων τα οποία συμβάλλουν στην υλοποίηση του Προγράμματος Πολιτικής Συνοχής ΘΑλΕΙΑ 2021-2027.

Το Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, ως Αρμόδια Περιβαλλοντική Αρχή είναι Δικαιούχος του Έργου «Διαχείριση των Περιοχών του Δικτύου Natura 2000» το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος ΘΑλΕΙΑ 2021-2027 το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, ενός εκ των τεσσάρων βασικών χρηματοδοτικών Ταμείων της Πολιτικής Συνοχής. Στο έργο συμμετέχουν επίσης ως Φορείς Υλοποίησης το Τμήμα Δασών, η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας και το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών.

Το εν λόγω έργο εξυπηρετεί τον Ειδικό Στόχο 2.vii, «Ενίσχυση της προστασίας και της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας των πράσινων υποδομών μεταξύ άλλων σε αστικές περιοχές και τη μείωση κάθε μορφής ρύπανσης», της Προτεραιότητας 2 «Ενέργεια και Περιβάλλον», μέσω της προώθησης δράσεων που επιδιώκουν να συμβάλλουν στη διατήρηση και την ενίσχυση της προστασίας των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, στην καταγραφή, παρακολούθηση, αποκατάσταση και βελτίωση της κατάστασης διατήρησης ειδών και οικοτόπων, στην αναβάθμιση υποδομών απαραίτητων για την προστασία ειδών χλωρίδας και πανίδας, στην προώθηση, προβολή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού και στη γενικότερη διαχείριση των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 με στόχο την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας στην Κύπρο και την προστασία και ανάδειξη του φυσικού της κεφαλαίου.

Συγκεκριμένα, το Έργο περιλαμβάνει 22 δράσεις συνολικού προϋπολογισμού €4.000.000, οι οποίες υλοποιούνται εντός των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 και οι οποίες πρόκειται να συμβάλλουν στην υλοποίηση και επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης για την Βιοποικιλότητα στην Κύπρο (2020-2030), του Κανονισμού Αποκατάστασης της Φύσης καθώς και άλλων Νομοθεσιών και Κανονισμών, τα οποία αποτελούν βασικές στρατηγικές που στοχεύουν στη διασφάλιση της διατήρησης, ή/και της αποκατάστασης σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και ειδών ενωσιακής σημασίας.

Ορισμένες από τις δράσεις στρατηγικής σημασίας είναι:

1. Διαχείριση χωροκατακτητικών ξενικών ειδών και αποκατάσταση: Τα ξενικά είδη αποτελούν απειλή για τα ενδημικά είδη της Κύπρου και μέσω του έργου θα επιτευχθεί διαχείριση σε περιοχές εντός του Δικτύου Natura οι οποίες δέχονται μεγαλύτερη πίεση και απειλή από την παρουσία των χωροκατακτητικών ειδών. Παράλληλα θα γίνει αποκατάσταση των περιοχών αυτών με τη φύτευση γηγενών ειδών που απαντώνται στην εκάστοτε περιοχή. Η δράση θα συμβάλλει στην εφαρμογή του Νόμου του 2019 (120(I)/2019) περί Πρόληψης και Διαχείρισης της Εισαγωγής και Εξάπλωσης Χωροκατακτητικών Ξένων Ειδών καθώς και του Κανονισμού 1143/2014 (Invasive Alien Species Regulation), όπου η Κυπριακή Δημοκρατία έχει υποχρέωση να εφαρμόσει μέτρα για πρόληψη και διαχείριση της εισαγωγής και εξάπλωσης χωροκατακτητικών ξένων ειδών (ΧΞΕ).
2. Δημιουργία Τράπεζας Γενετικού Υλικού: Η Τράπεζα Γενετικού Υλικού (ΤΓΥ) θα χρησιμοποιηθεί για τη συλλογή και διατήρηση σπερμάτων από ντόπιο γενετικό υλικό μεταξύ των οποίων και φυτών του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους, συμβάλλοντας στην υλοποίηση της Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης για τη Βιοποικιλότητα στην Κύπρο (2020-2030) και με γενικότερο στόχο την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας και την ανάδειξη του φυσικού κεφαλαίου.
3. Καταγραφή και Παρακολούθηση Ειδών και Οικοτόπων: H δράση αφορά στην καταγραφή και παρακολούθηση των ειδών και των οικοτόπων, που θα συμβάλλει στην εκπλήρωση των εθνικών υποχρεώσεων της Κύπρου σε σχέση με την εφαρμογή του άρθρου 17 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ.
4. Αποκατάσταση και συντήρηση υποδομών για τη διατήρηση των νυχτερίδων: Στο πλαίσιο της εν λόγω δράσης προγραμματίζεται η αποκατάσταση της εισόδου του μεταλλείου «Μαυρίδια» στην Ασγάτα, στο οποίο έχουν καταγραφεί επτά (7) διαφορετικά είδη τα οποία χρησιμοποιούν το χώρο ως αναπαραγωγικό καταφύγιο, συμπεριλαμβανομένου του είδους Myotis emarginatus, το οποίο περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, κατατάσσοντάς το σε ένα από τα πιο σημαντικά καταφύγια στο νησί.
5. Εκπόνηση Κόκκινου Καταλόγου για απειλούμενα είδη πανίδας της Κύπρου, εκτός της πτηνοπανίδας: Ο Κόκκινος Κατάλογος θα βοηθήσει στην αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης όσον αφορά στα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη πανίδας της Κύπρου, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση προτεραιοτήτων στην προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Η εφαρμογή της Πολιτικής Συνοχής στην Κύπρο και ειδικότερα στον τομέα που αφορά στην προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας, συμβάλλει στην επιτυχή υλοποίηση και εφαρμογή Πολιτικών και Στρατηγικών, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που σχετίζονται με την προστασία, διατήρηση και αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι τα έργα που υλοποιούνται μέσω της Πολιτικής Συνοχής δρουν συμπληρωματικά και συνεργιστικά με έργα άλλων Ευρωπαϊκών Ταμείων (Προγράμματα LIFE, Horizon κ.α.) συνεισφέροντας τόσο στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των επιμέρους έργων όσο και στην καλύτερη δυνατή χρήση και απορρόφηση των χρηματικών πόρων, οι οποίοι λειτουργούν επίσης προσθετικά και συμπληρωματικά.  Παράλληλα μέσα από δράσεις ενημέρωσης ενισχύεται η εκπαίδευση, η ευαισθητοποίηση και οικολογική συνείδηση των πολιτών για θέματα φύσης, περιβάλλοντος και προστασίας τους, ενώ συγχρόνως δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας συμβάλλοντας στη στήριξη της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και ευημερίας στην τοπική κοινωνία.

Ως εκ τούτου, κρίνεται αναγκαίο και είναι υψίστης σημασίας η συνέχιση της εφαρμογής της Πολιτικής συνοχής στην Κύπρο στις επόμενες Προγραμματικές Περιόδους, προκειμένου να διασφαλιστεί η δυνατότητα ασφαλούς ολοκλήρωσης Έργων και Δράσεων.

ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Στo πλαίσιοo της προώθησης της Κυκλικής Οικονομίας και του συγχρηματοδοτούμενου Προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ 2021-2027», κάτω από τον Ειδικό Στόχο 2(vi), «Προώθηση της Μετάβασης σε μια Κυκλική Οικονομία», το Τμήμα Περιβάλλοντος (ΤΠ) προωθεί δράσεις που θα συμβάλουν στους στόχους για τη βελτίωση της διαχείρισης των Δημοτικών Στερεών Αποβλήτων και τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία, όπως ορίζονται στο Σχέδιο Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2022-2028 και το Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων 2024-2030. Το Σχέδιο αποτελεί τη στρατηγική του κράτους για τη διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων στην Κύπρο και θεσπίζει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στη βάση των αρχών της κυκλικής οικονομίας, στοχεύοντας στη συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Καθορίζει το πλαίσιο των δράσεων, που θα εφαρμοστούν κατά την περίοδο 2022 – 2028, περιλαμβανομένων μέτρων που στοχεύουν στην εφαρμογή της χωριστής συλλογής των δημοτικών αποβλήτων και στην ολοκλήρωση του δικτύου υποδομών διαχείρισης των δημοτικών αποβλήτων.

Η ολοκλήρωση του δικτύου υποδομών διαχείρισης των δημοτικών αποβλήτων θα πρέπει να λάβει υπόψη τους ακόλουθους Ευρωπαϊκούς στόχους και υποχρεώσεις:

(α)          Υποχρεωτική χωριστή συλλογή των οργανικών αποβλήτων για τα οποία θα πρέπει να δημιουργηθούν οι απαραίτητες υποδομές για τη διαχείριση τους.

(β)          Η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των δημοτικών αποβλήτων θα πρέπει να αυξηθεί στο 55% έως το 2025, στο 60% έως το 2030 και στο 65% έως το 2035.

(γ)          Τα απόβλητα που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής θα πρέπει να μειωθούν στο 10% έως το 2035.

(δ)          Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι σε χώρους υγειονομικής ταφής διατίθενται μόνο απόβλητα που έχουν υποστεί επεξεργασία.

Ορισμένες από τις δράσεις στρατηγικής σημασίας είναι:

1. Εγκαθίδρυση συστήματος διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων και οργανικών /βιολογικών αποβλήτων και εφαρμογή συστήματος Πληρώνω Όσο Πετώ (ΠΟΠ) με προπληρωμένη σακούλα: Το Έργο, συνολικού προϋπολογισμού €25.000.000, αφορά την υλοποίηση προγράμματος Στήριξης Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΑΤΑ) για την προώθηση της διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής των Δημοτικών Αποβλήτων και την εγκαθίδρυση συστημάτων Πληρώνω Όσο Πετώ. Το Έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος Πολιτικής Συνοχής «ΘΑλΕΙΑ 2021-2027» με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι κύριοι λόγοι που επιβάλλουν την υλοποίηση του παρόντος έργου είναι η συμβολή στην επίτευξη των Ευρωπαϊκών στόχων και των στόχων της Κύπρου στον τομέα διαχείρισης των αποβλήτων.

Το Έργο Πληρώνω Όσο Πετώ (ΠΟΠ) αναμένεται να συμβάλει στην αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης και ανάκτησης αποβλήτων, στη μείωση του ποσοστού των αποβλήτων που καταλήγει για ενταφιασμό σε χώρους υγειονομικής ταφής και στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την μείωση των χώρων υγειονομικής ταφής. Επίσης, θα συμβάλει στον σχεδιασμό των συστημάτων διαλογής στην πηγή και χωριστή συλλογή για διάφορα ρεύματα αποβλήτων, στον καθορισμό ποσοτικών τοπικών στόχων χωριστής συλλογής, στον σχεδιασμό για διάθεση και επεξεργασία των οργανικών/βιολογικών αποβλήτων. Το Έργο θα συμβάλει επίσης στην σημαντική αναβάθμιση της υποδομής των ΑΤΑ σε εξοπλισμό διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής.

2. Μείωση στερεών δημοτικών αποβλήτων παραλιακών ξενοδοχειακών μονάδων και συναφών χώρων παραγωγής αποβλήτων, για τις Επαρχίες Λεμεσού και Πάφου: Το Έργο, συνολικού προϋπολογισμού €10.500.000, απευθύνεται σε ΑΤΑ που διαθέτουν χώρους μαζικής παραγωγής αποβλήτων στο παραλιακό τους μέτωπο και ο σκοπός του έργου είναι η καθιέρωση διαλογής στην πηγή ανακυκλώσιμων και οργανικών αποβλήτων από μεγάλους παραγωγούς αποβλήτων όπως ξενοδοχεία, τουριστικά συγκροτήματα, εστιατόρια, κέντρα αναψυχής, ιδρύματα κλπ.

Ο γενικός στόχος του Έργου είναι η προώθηση συστημάτων χωριστής συλλογής στα απόβλητα χαρτιού, μετάλλου, πλαστικού και οργανικών και η συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Κοινοτική Νομοθεσία σχετικά με τη διαχείριση αποβλήτων και συγκεκριμένα την Οδηγία Πλαίσιο για τα Απόβλητα (2018/851/ΕΚ) και την Οδηγία για την Υγειονομική Ταφή Αποβλήτων (2018/850/ΕΚ).

Το Τμήμα Περιβάλλοντος θα προχωρήσει στην προμήθεια και εγκατάσταση συμπιεστών και μικρών πρεσών συμπίεσης χάρτινων συσκευασιών, βυθιζόμενων κάδων για απόβλητα PMD, γυαλιού και χαρτιού ή οργανικών, κάδων τύπου skip για κλαδέματα, μηχανών θρυμματισμού κλαδεμάτων, κάδων για οργανικά απόβλητα και οχημάτων διαφόρων τύπων για συλλογή και μεταφορά των χωριστά συλλεγέντων αποβλήτων και συμπιεστών.

Ο πιο πάνω εξοπλισμός θα τοποθετηθεί σε επιχειρήσεις εντός του παραλιακού μετώπου των τοπικών αρχών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.

3. Εφαρμογή Συστήματος Διαλογής στην Πηγή στην Ορεινή Κύπρο: Το Έργο, συνολικού προϋπολογισμού €10.000.000, στοχεύει στην ανεξαρτητοποίηση της ευρύτερης ορεινής/ημιορεινής περιοχής από την ανάγκη μεταφοράς αποβλήτων προς τα αστικά κέντρα μέσα στο πλαίσιο μιας προσέγγισης παραγωγής μηδενικών αποβλήτων. Με την τοποθέτηση εξοπλισμού χωριστής διαλογής αποβλήτων θα δημιουργηθούν υποδομές για χωριστή διαλογή διαφόρων ρευμάτων αποβλήτων, που θα καλύπτουν τις ορεινές/ημιορεινές κοινότητες της Κύπρου. Το Έργο θα συμβάλει στην υλοποίηση των στόχων της Οδηγίας 2018/851/ΕΚ για τα απόβλητα, για την κατάλληλη ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων (μείωση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση, υγειονομική ταφή) και για την προστασία του περιβάλλοντος (μείωση της ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων, εκτροπή απορριμμάτων από χώρους υγειονομικής ταφής, μαζική επαναχρησιμοποίηση, ανάκτηση και ανακύκλωση αντικειμένων και υλικών). Επίσης, συμβάλει στους στόχους της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων, μέσω της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (CO₂ και CH₄) με τη μείωση των χώρων υγειονομικής ταφής.
4. Ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης, πληροφόρησης, επικοινωνίας και παρακολούθησης έργων

Το Έργο αφορά την παροχή Υπηρεσιών Συμβούλου για σχεδιασμό, ανάπτυξη, εγκατάσταση και συντήρηση ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος για την παρακολούθηση έργων διαχείρισης αποβλήτων και πλατφόρμα για διάχυση των αποτελεσμάτων. Η πλατφόρμα αναμένεται να λειτουργήσει το 2025 και θα δέχεται δεδομένα διαφόρων ρευμάτων αποβλήτων (επαναχρησιμοποιούμενα υλικά, ανακυκλώσιμα υλικά, οργανικά απόβλητα, απόβλητα τροφίμων / αγροτικά απόβλητα, θαλάσσια απορρίμματα) από Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Αδειοδοτημένους Φορείς, Αναπτυξιακές Εταιρείες, Αλιείς, Γεωργούς και άλλους φορείς που θα συλλέγονται στα πλαίσια των πιο πάνω Έργων. Το Έργο με εκτιμώμενο προϋπολογισμό €1.150.000 συμπ. ΦΠΑ, υλοποιείται από το Πρόγραμμα Πολιτικής Συνοχής «Θ.Αλ.Ε.Ι.Α 2021-2027», με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

5. Μελέτη για τη σύσταση Συντονιστικού Φορέα μεταξύ της Κεντρικής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την αποτελεσματική Διαχείριση Αποβλήτων

Στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) 2021-2026, θα συσταθεί ένας Συντονιστικός Φορέας Διαχείρισης Αποβλήτων, ο οποίος θα λειτουργεί ως σύνδεσμος μεταξύ της Κεντρικής Κυβέρνησης (Τμήμα Περιβάλλοντος) και των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η εν λόγω μεταρρύθμιση του ΣΑΑ έχει ως απώτερο σκοπό να διευκολύνει την εφαρμογή της πολιτικής διαχείρισης αποβλήτων και ιδιαίτερα των δημοτικών αποβλήτων, με μια προσέγγιση από πάνω προς τα κάτω, όσο και αντίστροφα.

Ο στόχος του οργανισμού αυτού είναι η παροχή ενός ευέλικτου και αποδοτικού μηχανισμού που θα αναβαθμίσει τη διαχείριση των αποβλήτων προς την πρόληψη δημιουργίας και τη διαλογή στην πηγή, συμβάλλοντας έτσι στη συμμόρφωση με τις Οδηγίες διαχείρισης αποβλήτων της ΕΕ και προάγοντας την κυκλική οικονομία.

Το νομοσχέδιο του Φορέα τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση με στόχο να υποβληθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων για ψήφιση τον Δεκέμβριο 2024. Το Έργο με εκτιμώμενο προϋπολογισμό €950.000 συμπ. ΦΠΑ, υλοποιείται από το Πρόγραμμα Πολιτικής Συνοχής «Θ.Αλ.Ε.Ι.Α 2021-2027», με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

6. Σχέδιο Αξιοποίησης Αποβλήτων που συλλέχθηκαν Χωριστά (Ανακυκλώσιμα και Οργανικά): Το Έργο, συνολικού προϋπολογισμού €15.000.000, προβλέπει την κατασκευή και Λειτουργία Μονάδας Κομποστοποίησης – Λιπασματοποίησης της Αφυδατωμένης Λάσπης της Μονάδας Επεξεργασίας Λυμάτων Παραλιμνίου- Αγίας Νάπας και Προ-Διαλεγμένων Οργανικών Υπολειμμάτων Ξενοδοχείων-Εστιατορίων στην Επαρχία Αμμοχώστου. Επίσης, προβλέπεται η κατασκευή και λειτουργία Μονάδας Κομποστοποίησης στην Επαρχία Πάφου. Τα δύο έργα θα συμβάλουν στην επεξεργασία των οργανικών αποβλήτων των δύο επαρχιών που θα προκύπτουν από την εφαρμογή του συστήματος Πληρώνω Όσο Πετώ.