Επί δύο ολόκληρα χρόνια συνεχιζόταν ο διολίσθηση της τουρκικής λίρας. Δραματικά είναι τα ποσοστά ανεργίας, ιδιαίτερα για τους νέους χωρίς προϋπηρεσία. Οι τιμές βασικών αγαθών μοιάζουν απλησίαστες. Από το φθινόπωρο του 2018 η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας παραμένει απελπιστική, παρά την πρωτοβουλία του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν να αναλάβει προσωπικά την υπόθεση και να εξαγγείλει, στα τέλη του 2020, μία “νέα εποχή στην οικονομία”. Εξαγγελία, η οποία μάλιστα συνοδευόταν από ηχηρές παραιτήσεις: Πρώτα ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας Μουράτ Ουισάλ και στη συνέχεια ο υπουργός Οικονομικών και γαμπρός του Ερντογάν, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, αποχώρησαν από το “τιμόνι” της τουρκικής οικονομίας. Επισήμως, πάντως, ο Αλμπαϊράκ αναγκάστηκε να αποσυρθεί “για λόγους υγείας”.
Αισθητή άνοδος της λίρας
Τις παραιτήσεις στο οικονομικό επιτελείο ακολούθησαν ριζοσπαστικές αλλαγές στη νομισματική πολιτική. Αιφνιδίως το βασικό επιτόκιο αυξήθηκε από το 10,25 στο 15% και τον Δεκέμβριο στο 17%. Πρόκειται για μία στροφή 180 μοιρών του Ερντογάν, τον οποίο μέχρι πρότινος όλοι θεωρούσαν θιασώτη μίας πολιτικής χαμηλών επιτοκίων.
Στην αγορά συναλλάγματος η αλλαγή πολιτικής είχε ασφαλώς ευεργετικές επιπτώσεις, καθώς η τουρκική λίρα άρχισε να ανατιμάται απέναντι στο δολάριο και έχει πλέον αναπληρώσει το 18% της διολίσθησης του 2020. Συγκεκριμένα, ένα δολάριο αντιστοιχεί σήμερα σε 7,02 λίρες, ενώ προ μηνών η ισοτιμία είχε διολισθήσει στις 8,50 λίρες.
Ο Σινάν Αλτσίν, καθηγητής Οικονομικών στην Κωνσταντινούπολη, επισημαίνει ότι “ο διορισμός του νέου διοικητή της κεντρικής τράπεζας Νατζί Αγκμπάλ και οι διαδοχικές αυξήσεις επιτοκίων έχουν ευνοήσει την άνοδο της λίρας”. Ο ίδιος εκτιμά ότι το προηγούμενο χρονικό διάστημα η εμπιστοσύνη στην τουρκική λίρα είχε κλονιστεί “μετά από μία σειρά γεγονότων, όπως η υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα που ξεπέρασε τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η διπλωματική κρίση με τις ΗΠΑ μετά τη σύλληψη του Αμερικανού ιερωμένου Άντριου Μπράνσον και οι πολιτειακές αλλαγές στην Τουρκία με την εγκαθίδρυση ενός αμιγώς προεδρικού συστήματος το 2018”.
Η απειλή του πληθωρισμού
Ωστόσο η ανάκαμψη στην αγορά συναλλάγματος δεν αντανακλάται στο πορτοφόλι του απλού πολίτη. Ο πληθωρισμός συνεχίζει την ανοδική του πορεία και έχει φτάσει στο 14,97%, την υψηλότερη τιμή από τον Αύγουστο του 2019. Όπως επισημαίνει η τουρκική στατιστική υπηρεσία, την ανιούσα έχουν πάρει ιδιαίτερα οι τιμές των τροφίμων: φρούτα, λαχανικά, αυγά, γάλα, ελαιόλαδο και άλλα βασικά αγαθά προσφέρονται σε ιδιαιτέρως “αλμυρές” τιμές. Ο πρόεδρος Ερντογάν αποδίδει την ευθύνη σε μεμονωμένους μεγαλέμπορους, τους οποίους απειλεί με “σκληρή τιμωρία”. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι βλέπει μεγάλες διαφορές τιμών σε είδη πρώτης ανάγκης και δεν πρόκειται να ανεχθεί αυτή την “καταπίεση των πολιτών”.
Οι επικριτές της κυβέρνησης Ερντογάν υποστηρίζουν ωστόσο ότι η ίδια ευθύνεται για τις αυξημένες τιμές των τροφίμων. Διαφορετικά, υποστηρίζουν, δεν εξηγείται το γεγονός ότι η Τουρκία, μία χώρα που διαθέτει ιδανικό κλίμα για την καλλιέργεια της γης, αναγκάζεται να εισάγει αγροτικά προϊόντα. Ο οικονομολόγος Μπαρίς Σοϊντάν κάνει λόγο για νεοφιλελεύθερη πολιτική στην παραγωγή τροφίμων και τονίζει ότι καθώς ανεβαίνει το δολάριο, ανεβαίνει το κόστος παραγωγής για τους Τούρκους αγρότες, οι οποίοι αναγκάζονται να εισάγουν πετρέλαιο, λιπάσματα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης.
Επιπλέον, σημειώνει ο Σοϊντάν, τα τελευταία δέκα χρόνια μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις δεν χρησιμοποιούνται ή έχουν διατεθεί για την κατασκευή κατοικιών.
Αποστολή στο …φεγγάρι θέλει ο Ερντογάν
Και ενώ αυτά συμβαίνουν στην Τουρκία, ο πρόεδρος Ερντογάν έχει μεγαλεπήβολα σχέδια και εξαγγέλλει το πρώτο …διαστημικό πρόγραμμα της χώρας. Κατά τα λεγόμενά του η Τουρκία, με τη βοήθεια ισχυρών εταίρων από το εξωτερικό, θα στείλει την πρώτη διαστημική αποστολή στο φεγγάρι μέχρι τα τέλη του 2023, εορτάζοντας τα 100 χρόνια από την ίδρυση του σύγχρονου κεμαλικού κράτους. Η εξαγγελία Ερντογάν προκάλεσε ανάμεικτες αντιδράσεις: Πολλοί, ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενθουσιάζονται με την προοπτική της αποστολής στο φεγγάρι, ενώ άλλοι διερωτώνται ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό και μάλιστα σε περίοδο οικονομικής κρίσης…
