Η οικονομία της Γερμανίας έχει βαλτώσει. Οι εξαγωγές και η μεταποιητική παραγωγή της μειώνονται, ο πληθωρισμός καταστέλλει την κατανάλωση και ο κατασκευαστικός κλάδος κλυδωνίζεται από τα υψηλά επιτόκια.
Οι ηγέτες των επιχειρήσεων κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Ουσιαστικά «κάθε ευρωπαϊκή οικονομία αναπτύσσεται, εκτός από τη Γερμανία», ανέφερε στους Financial Times ο Ράινερ Ντούλγκερ, επικεφαλής της BDA, της κύριας εργοδοτικής οργάνωσης της χώρας. «Αυτό είναι ένα σαφές μήνυμα ότι πρέπει να δράσουμε».
Πράγματι, το ΔΝΤ προέβλεψε αυτόν τον μήνα ότι η Γερμανία θα είναι η μεγαλύτερη οικονομία με τις χειρότερες επιδόσεις φέτος, με το ΑΕΠ να αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 0,5%. Αναφέρθηκε στη επιβράδυνση της ζήτησης από τους εμπορικούς εταίρους της και στην αδυναμία σε τομείς που είναι ευαίσθητοι στα υψηλά επιτόκια. Αντίθετα, η οικονομία των ΗΠΑ προβλέπεται να αναπτυχθεί κατά 2,1% και της Γαλλίας κατά 1,0%.
Οι ειδικοί είναι ξεκάθαροι ότι η Γερμανία αντιμετωπίζει μια τόσο ζοφερή προοπτική επειδή επλήγη πολύ περισσότερο από την περσινή άνοδο των τιμών της ενέργειας από πολλές άλλες μεγάλες οικονομίες, εν μέρει επειδή έχει τόσες πολλές μεγάλες βιομηχανίες που καταβροχθίζουν φυσικό αέριο. Η αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού έχει επίσης επηρεάσει το βάρος της, όπως και η αργή ανάκαμψη στο εμπόριο με την Κίνα, τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της χώρας.
Ο Ρόμπερτ Χάμπεκ, υπουργός Οικονομίας, παραδέχτηκε νωρίτερα αυτόν το μήνα ότι η Γερμανία βγαίνει από την κρίση «πιο αργά από όσο περιμέναμε».
Ρόμπερτ Χάμπεκ
Ωστόσο, ορισμένες από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα είναι πιο μακροπρόθεσμες. Οι εταιρείες διαμαρτύρονται όλο και περισσότερο για το αυξανόμενο κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας στη Γερμανία υπό το βάρος των πολιτικών για το κλίμα, των υψηλών φόρων και της ακριβής ενέργειας, αλλά και την οξεία έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων και την υπερβολική γραφειοκρατία.
Στο μεταξύ, η άνοδος των ηλεκτρικών οχημάτων και η ενδυνάμωση της παρουσίας της Κίνας στην αγορά της ηλεκτροκίνησης στην Ευρώπη απειλούν την βιομηχανία που αποτελούσε εδώ και καιρό πυλώνα της οικονομικής επιτυχίας της Γερμανίας.
Πουθενά αυτή η επίπτωση δεν είναι πιο εμφανής όσο στην περιοχή της νοτιοδυτικής Γερμανίας, όπου εδρεύει η Femeg και μια ομάδα άλλων μεσαίων εταιρειών μηχανικής. Μια πρόσφατη έρευνα από το think-tank IW Consult αναγνώρισε το Donnersbergkreis, που πήρε το όνομά του από το ομώνυμο βουνό που κυριαρχεί στο γύρω τοπίο, ως μια από τις πιο πληττόμενες περιοχές στη Γερμανία.
Οι ερευνητές εξέτασαν τους δύο μεγάλους μετασχηματισμούς που βρίσκονται σε εξέλιξη αυτήν τη στιγμή στη χώρα: τη στροφή σε μια οικονομία ουδέτερη από άνθρακα, η οποία θα ασκήσει πίεση στις ενεργοβόρες και υψηλών εκπομπών άνθρακα βιομηχανίες όπως η χαλυβουργία και τα χημικά, αλλά και τη μετάβαση στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Διαπίστωσαν ότι έξι από τις 400 περιοχές της Γερμανίας θα πληγούν ιδιαίτερα από αυτές τις διαδικασίες, και το Donnersbergkreis ήταν μια από αυτές αυτά.
«Όλα τα φώτα εδώ θα σβήσουν»
Αν υπάρχει μια εμβληματική επιχείρηση που αποτυπώνει τα οικονομικά δεινά του Donnersbergkreis, αυτή είναι η BorgWarner, μια εταιρεία κατασκευής ανταλλακτικών αυτοκινήτων με έδρα τις ΗΠΑ που βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στη δίνη μιας τεράστιας αναδιάρθρωσης.
Το εργοστάσιο της εταιρείας στο Kirchheimbolanden, το περιφερειακό κέντρο του Donnersbergkreis που είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης της πόλης, ειδικεύεται σε στροβιλοσυμπιεστές, δηλαδή τούρμπο για κινητήρες αυτοκινήτων. 
Η εταιρεία ήταν από καιρό ηγέτης σε αυτή την αγορά. Αλλά η ζήτηση μειώνεται εδώ και χρόνια. Το πρώτο πλήγμα ήταν το σκάνδαλο εκπομπών ρύπων της Volkswagen του 2015, το οποίο προκάλεσε κατάρρευση στην αγορά ντίζελ. Μετά ήρθε η συζήτηση γύρω από τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Αρχικά, η BorgWarner ήλπιζε ότι τα πολύτιμα κομμάτια της είχαν ακόμη μέλλον. Θα μπορούσαν, τελικά, να αναπτυχθούν στα λεγόμενα «ήπια υβρίδια», τα οποία χρησιμοποιούν έναν παραδοσιακό κινητήρα εσωτερικής καύσης μαζί με μια μπαταρία 48 volt. Ήλπιζαν επίσης ότι οι συμβατικοί κινητήρες βενζίνης και ντίζελ θα μπορούσαν να αντέξουν για τα επόμενα χρόνια.
Η ΕΕ διέψευσε αυτές τις ελπίδες με την απόφασή της να απαγορεύσει τα νέα οχήματα με κινητήρες βενζίνης και ντίζελ έως το 2035. Η BorgWarner έκτοτε ανακοίνωσε σχέδια για μείωση του εργατικού δυναμικού στο Kirchheimbolanden από περίπου 1.600 το 2021 σε 650 έως το 2028.
Το ίδιο και όλες οι τοπικές εταιρείες που προμηθεύουν την BorgWarner. Για τη Femeg η παροχή τμημάτων για τις συσκευές αποτελούσε το 80% της αυτοκινητοβιομηχανίας της.
Άλλες κοντινές εταιρείες, επίσης, είναι προσανατολισμένες στην αυτοκινητοβιομηχανία, όπως η Gienanth, ένας μεγάλος παραγωγός σιδήρου που ιδρύθηκε το 1735 στο Eisenberg, τη μεγαλύτερη πόλη στο Donnersbergkreis, που έγινε γνωστή κατασκευάζοντας ανταλλακτικά για αγωνιστικά αυτοκίνητα Bugatti.
Τώρα παράγει εξαρτήματα για κινητήρες ατμομηχανών και πλοίων, καθώς και για γεννήτριες έκτακτης ανάγκης που χρησιμοποιούνται σε νοσοκομεία ή κέντρα δεδομένων. Κατασκευάζει επίσης δαγκάνες φρένων για επαγγελματικά οχήματα και καπάκια εδράνων στροφαλοφόρου για κινητήρες BMW — μια πλευρά της επιχείρησης που αναπόφευκτα θα επηρεαστεί από τη σταδιακή κατάργηση των κινητήρων εσωτερικής καύσης.
Η Gienanth αναφέρει ότι έχει περάσει τα τελευταία χρόνια «συνεργαζόμενη με πελάτες σε λύσεις προϊόντων για EVs». Επίσης, «επεκτείνει και διαφοροποιεί το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων της», για παράδειγμα συνεργαζόμενη με την start-up STUR του Βερολίνου για την κατασκευή κατσαρολών από χυτοσίδηρο.
Το Donnersbergkreis δεν είναι ένα απλά ένα βρώμικο λείψανο του παρελθόντος της Γερμανίας που κινούνταν με ορυκτά καύσιμα. Η περιοχή είναι γεμάτη ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες. Διαθέτει ένα ιαπωνικό εργοστάσιο που κατασκευάζει κάμερες παρακολούθησης. Ακριβώς πέρα από τα σύνορά της βρίσκεται η πόλη Kaiserslautern, όπου η Automotive Cells Co, μια κοινοπραξία μεταξύ της Mercedes-Benz, της Stellantis και της TotalEnergies, κατασκευάζει ένα γιγαεργοστάσιο για την παραγωγή κυψελών μπαταριών ιόντων λιθίου για ηλεκτρικά οχήματα.
Αλλά ενώ ορισμένα μέρη της περιοχής αναβιώνουν, άλλα βρίσκονται σε παρακμή. Μια ώρα με το αυτοκίνητο μακριά από το Donnersbergkreis βρίσκεται το Saarlouis, όπου στεγάζεται ένα μεγάλο εργοστάσιο της Ford με ιστορία σχεδόν 60 ετών και ζοφερό μέλλον.
Τέλος η Ford από την Γερμανία
Η Ford ανακοίνωσε πέρυσι ότι θα σταματήσει να κατασκευάζει αυτοκίνητα στο εργοστάσιο και θα κατασκευάσει ηλεκτρικά νέας γενιάς στην ισπανική πόλη της Βαλένθια. Αυτόν τον μήνα ανακοίνωσε ότι οι συνομιλίες για την πώληση του εργοστασίου σε έναν μεγάλο επενδυτή, που δεν κατονομάζεται, απέτυχαν. Περισσότερες από 3.000 θέσεις εργασίας κινδυνεύουν.
Ford-Werke Köln-Merkenich
Η αργή κατάρρευση των βενζινοκίνητων αυτοκινήτων είναι ένα ζήτημα που αντιμετωπίζει η Donnersbergkreis. Το τεράστιο κύμα ενέργειας είναι άλλο ένα. Ο Ράινερ Μπάουερ, επικεφαλής επιχειρηματικής ανάπτυξης της περιοχής, είπε στους FT ότι πολλές από τις ενεργοβόρες εταιρείες της περιοχής θεωρούνταν από καιρό «καινοτόμες, κερδοφόρες, με πρότυπα προγράμματα κατάρτισης και εξαιρετική διαχείριση». Όμως η ενεργειακή κρίση τα άλλαξε όλα αυτά.
Αναφέρει το παράδειγμα της Heger, ενός χυτηρίου σιδήρου κοντά στο Kaiserslautern που κατασκευάζει εξαρτήματα για ανεμογεννήτριες. Η εταιρεία κήρυξε πτώχευση τον Σεπτέμβριο πέρυσι, καθώς πλήρωνε 700.000 ευρώ το μήνα για ηλεκτρική ενέργεια, από 100.000 ευρώ πριν την ενρεγειακή κρίση, και δεν μπορούσε πλέον να μεταφέρει αυτή την αύξηση στους πελάτες. 
Μια άλλη εταιρεία που πληρώνει πολύ περισσότερα για ενέργεια αυτές τις μέρες είναι η BASF, ο μεγαλύτερος όμιλος χημικών στον κόσμο, που απέχει 40 λεπτά από το Donnersbergkreis στο Ludwigshafen, στο Ρήνο. Αναγκάστηκε να κλείσει πολλές από τις πιο ενεργοβόρες γραμμές παραγωγής της, συμπεριλαμβανομένης της αμμωνίας, της κυκλοεξανόλης, που είναι συστατικό σαπουνιών και πλαστικών, και του TDI, που χρησιμοποιείται για την κατασκευή στρωμάτων από αφρό. Περίπου 700 θέσεις εργασίας θα επηρεαστούν.
Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τέτοιες εξελίξεις μοιρολατρικά. «Παράγαμε αμμωνία εδώ μόνο επειδή είχαμε πρόσβαση σε φθηνό ρωσικό αέριο — και τώρα αυτό έχει τελειώσει», είπε ανώτερος αξιωματούχος στους FT. «Δεν νομίζω ότι η Γερμανία θα κατασκευάζει βασικά χημικά, πλαστικά και αμμωνία το 2035. Ίσως είναι πιο λογικό να τα παράγει στη Σαουδική Αραβία, όπου η ενέργεια είναι φθηνότερη».
Αλλά αυτό δεν φαίνεται στο Donnersbergkreis. Η περιοχή φιλοξενεί εκατοντάδες εργαζομένους της BASF που μετακινούνται, οι οποίοι παρακολουθούν με αγωνία καθώς η εταιρεία κατασκευάζει ένα νέο εργοστάσιο πετροχημικών αξίας 10 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Κίνα και μειώνει το μέγεθος στην Ευρώπη.
Εργοστάσιο BASF
Οικοδομικά προβλήματα
Δεν είναι μόνο οι ενεργοβόρες βιομηχανίες που υποφέρουν: η ύφεση στον κατασκευαστικό τομέα της Γερμανίας γίνεται αισθητή και στο Donnersbergkreis.
Οι κατασκευαστικές εταιρείες σε όλη τη Γερμανία έχουν χτυπηθεί από υψηλά επιτόκια και μεγάλη αύξηση στο κόστος των οικοδομικών υλικών. Μια έρευνα από το Ινστιτούτο Ifo διαπίστωσε ότι το 21,4% των κατασκευαστών κατοικιών επηρεάστηκαν από ακυρώσεις έργων τον Σεπτέμβριο, το υψηλότερο ποσοστό από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή το 1991.
Τα πραγματικά θύματα της κρίσης είναι οι οικογένειες νέων ανθρώπων. Το τίμημα για μια μονοκατοικία με οικόπεδο στο Donnersbergkreis ήταν €500.000 πριν από μερικά χρόνια. Τώρα είναι €750.000, αποτέλεσμα του υψηλότερου κόστους κατασκευής. Εν τω μεταξύ, τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων έχουν αυξηθεί από περίπου 1% σε 4%-5%.
Τα στοιχεία της ύφεσης είναι εύκολο να βρεθούν στο Kirchheimbolanden. Η πόλη προσπάθησε πρόσφατα να διαθέσει στην αγορά περίπου 40 οικόπεδα για νέα σπίτια, αλλά κατάφερε να πουλήσει μόνο τρία από αυτά, καθώς η ζήτηση έχει καταρρεύσει».
Το Donnersbergkreis είναι επίσης θύμα ενός από τα πιο διαρκή προβλήματα της Γερμανίας: τη χρόνια έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Η κυβέρνηση είπε ότι η γήρανση του πληθυσμού σημαίνει ότι η Γερμανία θα μπορούσε να στερηθεί 7 εκατομμυρίων εργαζομένων μέχρι το 2035. Έχει περάσει νόμους για να διευκολύνει τους αλλοδαπούς να βρουν δουλειά στη χώρα. Ωστόσο, οι επιχειρηματικοί όμιλοι λένε ότι πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα.
Η εύρεση εργαζομένων έχει γίνει η μεγαλύτερη πρόκληση, ακόμη μεγαλύτερη από τους υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας. Κάποιοι καταφεύγουν στην πρόσληψη συνταξιούχων.
Μια έρευνα του Ifo τον Αύγουστο διαπίστωσε ότι το 43,1% των γερμανικών εταιρειών έχει έλλειψη ειδικευμένων εργατών. Το ζήτημα είναι μια από τις μεγαλύτερες διαρθρωτικές προκλήσεις που πρέπει να ξεπεράσει η Γερμανία. 
Αλλά ο υπουργός οικονομικών Χάμπεκ βλέπει επίσης λόγους να είναι αισιόδοξος. Μιλώντας σε δημοσιογράφους νωρίτερα αυτό το μήνα, είπε ότι η γερμανική οικονομία θα πρέπει να επιστρέψει σε ανάπτυξη το επόμενο έτος. Ο πληθωρισμός μειώνεται, η αγορά εργασίας είναι εύρωστη και τα πραγματικά εισοδήματα αυξάνονται, είπε, κάτι που θα μπορούσε να συμβάλει στην έξοδο της εγχώριας ζήτησης από την ύφεση.
Αυτή την αισιοδοξία συμμερίζεται και ο Γιοάκιμ Νάγκελ, επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας. Μιλώντας σε επιχειρηματικούς και πολιτικούς ηγέτες στο Βερολίνο την περασμένη εβδομάδα, απέρριψε ισχυρισμούς ότι η Γερμανία είναι ο «άρρωστος άνθρωπος της Ευρώπης» ή μια χώρα που βρίσκεται στη δίνη της «αποβιομηχάνισης».
Οι γερμανικές εταιρείες είχαν ξεπεράσει καλά την κρίση του φυσικού αερίου, είπε, επενδύοντας σε μεγάλο βαθμό σε μέτρα απόδοσης για να μειώσουν τη χρήση ενέργειας. Έδειξαν ότι είναι «πολύ προσαρμόσιμοι», είπε, επαινώντας την ευρηματικότητα των «κρυμμένων πρωταθλητών» της χώρας και τη δύναμη της Mittelstand, των μικρομεσαίων εταιρειών που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της γερμανικής οικονομίας.
Η ανθεκτικότητά τους τον κάνει «γενικά αισιόδοξο», είπε. «Το “Made in Germany” θα συνεχίσει, κατά την άποψή μου, να είναι ένα πολυπόθητο και επιτυχημένο εμπορικό σήμα».
Μακροπρόθεσμα, η Γερμανία κάνει επίσης μεγάλα βήματα στη δημιουργία νέων βιομηχανιών. Δελεασμένες από τεράστιες επιδοτήσεις, η Intel και η TSMC κατασκευάζουν εργοστάσια ημιαγωγών στο Μαγδεμβούργο και τη Δρέσδη, αντιπροσωπεύοντας μια αλλαγή στη βιομηχανική γεωγραφία της Γερμανίας από το νότο προς την ανατολή. Εργοστάσια μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα ξεφυτρώνουν παντού και παλιές εταιρείες όπως η Thyssenkrupp επενδύουν δισεκατομμύρια για να αποδεσμευτούν από την παραγωγή άνθρακα.
Ο Χάμπεκ λέει ότι το υπουργείο του επιβλέπει έναν αγωγό προγραμματισμένων επενδύσεων ύψους 80 δισ. ευρώ από ξένες εταιρείες. «Η Γερμανία ως τοποθεσία για επιχειρήσεις είναι ισχυρή αν θέλει», είπε τον περασμένο μήνα.
Ο Γιοάκιμ Ρέτζλαφ, επικεφαλής ανθρώπινου δυναμικού στο τεχνολογικό κέντρο, λέει ότι οι επιχειρηματικές ευκαιρίες για τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία πρόκειται να συρρικνωθούν.
«Αν κοιτάξετε πώς η Γερμανία μετατρέπεται σε εισαγωγέα ηλεκτρικών αυτοκινήτων και ότι θα πρέπει να υπολογίζουμε σε πολλά φθηνά κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα, είναι σαφές ότι το μερίδιό μας στην παγκόσμια αγορά θα μειωθεί», λέει. «Και η επιχείρησή μας θα γίνει αντίστοιχα μικρότερη».
Η Femeg προσπαθεί επίσης να συγχρονιστεί, μακριά από τον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας και στην κατασκευή όπλων, ένας τομέας που έχει ανθεί στη Γερμανία από την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Κατέχει ένα χυτήριο στη νοτιοδυτική Γερμανία που κατασκευάζει εξαρτήματα για κινητήρες αρμάτων μάχης Leopard και επίσης στρέφεται στην παραγωγή πυρομαχικών και εξαρτημάτων για βαρύ στρατιωτικό εξοπλισμό.
Η BorgWarner, η εταιρεία κατασκευής στροβίλων αυτοκινήτων, προσπαθεί σκληρά να επανεφεύρει τον εαυτό της. Έχει αναπτύξει έναν «eBooster», έναν ηλεκτροκίνητο συμπιεστή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε υβριδικά, μια «γέφυρα προς το μέλλον» για την τοποθεσία Kirchheimbolanden.
Η εταιρεία επιδιώκει επίσης να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία υπερσυμπιεστή της για αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας. Το τεχνολογικό του κέντρο Kirchheimbolanden έχει αναπτύξει έναν «e-fan» — έναν ηλεκτρικό ανεμιστήρα για την ψύξη των εξαρτημάτων των αυτοκινήτων που κινούνται με μπαταρία. Αλλά αυτό θα κατασκευάζεται στα εργοστάσια της BorgWarner στην Πορτογαλία και τις ΗΠΑ, όχι στο Donnersbergkreis.
Πηγή: ΟΤ
