Όσοι γεννήθηκαν από το 1946 έως και το 1964, δηλαδή αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θεωρούνται η πιο τυχερή γενιά στη σύγχρονη ιστορία. «Δεν χρειάστηκε να πολεμήσουν σε πολέμους και ορισμένοι πρόλαβαν να δουν τους Beatles live», εξηγεί ο Economist για τους λεγόμενους baby boomers. Μεγάλωσαν δε σε ένα περιβάλλον οικονομικής ευφορίας, μπήκαν στην αγορά εργασίας με τις καλύτερες συνθήκες. Και κατάφεραν να φτιάξουν σημαντική περιουσία.
Στις ΗΠΑ οι baby boomers (60 έως 78 ετών) αποτελούν σήμερα το 20% του πληθυσμού, αλλά έχουν στα χέρια τους το 52% του καθαρού πλούτου των 76 τρισ. δολαρίων. Πρόκειται για μία γενιά που κινείται σταδιακά προς τη σύνταξη. Και το μεγάλο ερώτημα είναι; Τι θα κάνουν με τις αποταμιεύσεις τους; Όπως επισημαίνει ο Economist, το ερώτημα δεν αφορά μόνο εταιρείες κρουαζιέρας και ιδιοκτήτες ακριβών ξενοδοχείων.
Οι βαθιές τσέπες και ο τυπικός κύκλος ζωής
Δεδομένου ότι έχουν βαθιές τσέπες, οι επιλογές δαπανών των boomers θα ασκήσουν τεράστια επιρροή στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, τον πληθωρισμό και τα επιτόκια. Και αποδεικνύεται ότι οι boomers είναι εξαιρετικά τσιγκούνηδες – όχι μόνο στην Αμερική αλλά σε ολόκληρο τον πλούσιο κόσμο. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα, όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ του βρετανικού περιοδικού. Δεν ξοδεύουν τον πλούτο τους, αλλά προσπαθούν να τον διατηρήσουν ή και να τον αυξήσουν.
Οι οικονομολόγοι έχουν ένα απλό μοντέλο για το πώς ξοδεύουν οι άνθρωποι καθώς μεγαλώνουν. Όσοι είναι νέοι τα έξοδα υπερβαίνουν τα εισοδήματά τους, καθώς δανείζονται για να επενδύσουν στην εκπαίδευση ή για να αγοράσουν το πρώτο τους σπίτι. Στη μέση ηλικία οι άνθρωποι συγκεντρώνουν χρήματα για τη σύνταξη. Και στα γηρατειά ξοδεύουν περισσότερα από όσα κερδίζουν, χρηματοδοτώντας τον τρόπο ζωής τους πουλώντας κεφάλαια (όπως σπίτια) και τρώγοντας αποταμιεύσεις.
Πολλοί ερευνητές που ακολουθούν μια τέτοια «υπόθεση του κύκλου ζωής» υποστηρίζουν ότι, καθώς οι boomers συνταξιοδοτούνται, θα ωθούν τον πληθωρισμό και τα επιτόκια υψηλότερα.
Ένας αυξανόμενος αριθμός ανερχόμενων αγορών με ελεύθερες δαπάνες θα απαιτήσει αγαθά και υπηρεσίες από μια συρρικνούμενη ομάδα εργαζομένων, οδηγώντας και σε μεγάλες μισθολογικές αυξήσεις. Καθώς μετατοπίζονται από τη συσσώρευση πλούτου στη δαπάνη του, η παγκόσμια ισορροπία μεταξύ αποταμίευσης και επένδυσης θα μετατοπιστεί, υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι Charles Goodhart και Manoj Pradhan, ίσως οι πιο διάσημοι υποστηρικτές αυτής της άποψης.
Έλα όμως που δεν ξοδεύουν
Ωστόσο πρόσφατα στοιχεία αμφισβητούν άμεσα την ιδέα για επικείμενο «τσουνάμι δαπανών» από τους baby-boomers. Η Ιταλία και η Ιαπωνία όπου αποτελούν μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού (είναι οι δύο πιο γηρασμένες χώρες του πλούσιου κόσμου) δεν έχουν ούτε ιδιαίτερα δυναμική κατανάλωση, ούτε ισχυρή ανάπτυξη, ούτε υψηλό πληθωρισμό.
Οι ακαδημαϊκοί επικαλούνται το «παζλ αποσυσσώρευσης πλούτου». Οι ηλικιωμένοι ξοδεύουν τα κέρδη τους πιο αργά από ό,τι προβλέπει η υπόθεση του κύκλου ζωής. Μελέτη του 2019 που υπογράφουν οι Yoko Niimi και Charles Horioka, σημειώνει ότι οι ηλικιωμένοι στην Ιαπωνία ξοδεύουν μόνο το 1-3% της καθαρής τους αξίας το χρόνο, πράγμα που σημαίνει ότι πολλοί πεθαίνουν πλούσιοι. Στην περίπτωση της Ιταλίας, ο Luigi Ventura, ένας άλλος οικονομολόγος, και ο κ. Horioka διαπιστώνουν ότι το 40% των συνταξιούχων ηλικιωμένων συνεχίζει να συσσωρεύει πλούτο. Στους ηλικιωμένους Ιταλούς αρέσει να κάθονται και να συζητούν. Και αυτό είναι δωρεάν.
Η ανάλυση του Economist υποδηλώνει ότι το παζλ της αποσυσσώρευσης πλούτου γίνεται ακόμα πιο αινιγματικό, γιατί οι boomers είναι πιο «τσιγκούνηδες» από τις προηγούμενες γενιές.
Ορισμένα στοιχεία προέρχονται από τις χρηματοπιστωτικές αγορές: Οι διαχειριστές επενδύσεων έχουν δημιουργήσει δείκτες που παρακολουθούν τις τιμές των μετοχών των επιχειρήσεων που τα πηγαίνουν καλά, όταν οι παλιοί επενδυτές ξοδεύουν μεγάλα ποσά. Ένας δείκτης που παράγεται από την MSCI, περιλαμβάνει εταιρείες που παρέχουν θεραπείες για ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, αναψυχή και τουρισμό, καθώς και προϊόντα περιποίησης δέρματος κατά της γήρανσης. Την τελευταία πενταετία ο δείκτης παρουσίασε χαμηλότερη απόδοση σε σχέση με το σύνολο της αγοράς. Οι επενδυτές στοιχηματίζουν ότι οι boomers είναι αποταμιευτές και όχι big spenders.
Η διαφορά με τη δεκαετία του 1990
Στις ΗΠΑ στο πρόσφατο παρελθόν οι ηλικιωμένοι συμπεριφέρονταν όπως στα οικονομικά μοντέλα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όσοι ήταν μεταξύ 65 και 74 ετών ξόδευαν 10% περισσότερα από όσα εισέπρατταν, τρώγοντας τον πλούτο τους. Αλλά από το 2015, οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας έχουν εξοικονομήσει περίπου το 1% του εισοδήματός τους. Το 1995, το 46% των συνταξιούχων είχε αποταμιεύσει το τελευταίο έτος. Μέχρι το 2022, το ποσοστό είχε ανέβει στο 51%.
Στον Καναδά, το ποσοστό αποταμίευσης ατόμων άνω των 65 ετών μειώθηκε κατά τη δεκαετία του 2000.
Η αύξηση της αποταμίευσης των boomers
Όμως, γύρω στο 2015, αφού οι boomers είχαν αρχίσει να συνταξιοδοτούνται, η πτώση σταμάτησε. Πιο πρόσφατα το ποσοστό έχει αυξηθεί. Στη Νότια Κορέα από το 2019 έως το 2023 το ποσοστό αποταμίευσης των ατόμων άνω των 65 ετών σκαρφάλωσε από 26% σε 29%, μια αύξηση μεγαλύτερη από ό,τι σε άλλες ηλικιακές ομάδες. Στη Βρετανία οι συνταξιούχοι ξοδεύουν ένα ολοένα μικρότερο μερίδιο από αυτά που έρχονται.
Στην Αυστραλία στις αρχές της δεκαετίας του 2000, τα άτομα άνω των 65 δεν αποταμίευαν σχεδόν κανένα από τα εισοδήματά τους. Το 2022 εξοικονόμησαν το 14% αυτού. Στη Γερμανία από το 2017 έως το 2022 το ποσοστό αποταμίευσης για τους συνταξιούχους αυξήθηκε από 17% σε 22%. Και στην Ιαπωνία το ποσοστό αποταμίευσης ηλικιωμένων αυξάνεται στα ύψη.
Οι συνταξιούχοι αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% των συνολικών καταναλωτικών δαπανών στην Ιαπωνία, λιγότερο από ό,τι πριν από μια δεκαετία, παρόλο που είναι πια πολύ περισσότεροι.
Η συμμετοχή στην αγορά εργασίας
Ίσως οι boomers σταματήσουν να συγκεντρώνουν πλούτο. Πολλοί είναι πιο υγιείς από τους προκατόχους τους, γεγονός που τους επέτρεψε να καθυστερήσουν τη συνταξιοδότηση και να συσσωρεύσουν περισσότερο πλούτο.
Σε ολόκληρο το κλαμπ του ΟΟΣΑ η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό από άτομα ηλικίας 55 έως 64 ετών έφτασε πρόσφατα στο ιστορικό υψηλό του 66%, από 58% το 2011. Οι κυβερνήσεις έχουν εισάγει νομοθεσία κατά της γήρανσης, ενθαρρύνοντας τους ηλικιωμένους να του εργατικού δυναμικού.
Ωστόσο, θα μπορούσαν να υπάρξουν βαθύτερες δυνάμεις στο παιχνίδι, καθιστώντας τους αναπτυσσόμενους απρόθυμους να ξοδέψουν όσα κέρδισαν και με τη σειρά τους πιέζοντας τα επιτόκια και τον πληθωρισμό. Τρεις παράγοντες ξεχωρίζουν: τα «κίνητρα κληροδοτήματος», η πανδημία του Covid-19 και οι ανησυχίες για τη φροντίδα, που θα έχουν ως ηλικιωμένοι.
Και η επιθυμία για μεταφορά πλούτου στα παιδιά
Πολλοί boomers αναγνωρίζουν πόσο τυχεροί είναι που έχουν συσσωρεύσει τόσο τεράστιο πλούτο. Θέλουν να τον μεταδώσουν στα παιδιά τους, πολλά από τα οποία δυσκολεύονται να αγοράσουν σπίτι ή να πληρώσουν δίδακτρα. Έρευνα των Ventura και Horioka, με επίκεντρο την Ευρώπη, διαπιστώνει ότι τα κίνητρα κληροδοτήματος συχνά βοηθούν πολύ στην εξήγηση του γιατί οι συνταξιούχοι δεν ξοδεύουν τον πλούτο τους, αλλά φαίνονται «τσιγκούνηδες». Είναι δύσκολο να μετρηθεί εάν οι boomers έχουν ισχυρότερα κίνητρα κληροδοτήματος από τις προηγούμενες γενιές, αν και ορισμένα στοιχεία δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Η ροή των κληροδοτημάτων από τους αποθανόντες στους ζωντανούς, ως μερίδιο του ΑΕΠ, αυξάνεται γρήγορα σε όλο τον πλούσιο κόσμο. Οι Αμερικανοί κληρονομούν περίπου 50% περισσότερο κάθε χρόνο από ό,τι κληρονομούσαν κάθε χρόνο τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, για παράδειγμα. Οι Ιρλανδοί κληρονομούν περίπου διπλάσια.
